Dobro w działaniach inżynierskich –teoria i praktyka Prof. nzw. dr hab. inż. Bronisław Słowiński Zakład Logistyki i Eksploatacji Dobro w działaniach inżynierskich –teoria i praktyka Dział PKT: „Technika a społeczeństwo”

Dlaczego o tym ? „Bonum est quod perficit omnia” Jest dobrym zwyczajem akademickim, że nowo promowany doktor habilitowany przedstawia wykład o tym, co w jego pracy jest mu najbliższe. Pragnę skorzystać z tego przywileju i podjąć temat leżący na pograniczu techniki, filozofii i prakseologii, poświęcając dzisiejszy wykład Dobru - jednemu z pojęć w triadzie wartości najwyższych. Dlaczego o tym ? „Bonum est quod perficit omnia” (dobro jest tym, co wszystko doskonali)

Czy inżynierowie winni zastanawiać się nad tym co to jest „dobro”? 3xTak 1. Tak, ponieważ inżynierowie to główni przedstawiciele techniki, a technika jest podręcznikowo aksjologiczna, m.in. z tej prostej przyczyny, że świat wartości (dobre lub złe) wprost przenika każdą ideę i działanie techniczne. To zaś pozwala oceniać różne wytwory myśli inżynierskiej. Rower dla nowożeńców

Od umiejętności kalkulowania ryzyka i oceny pewności działania tych konstrukcji zależą losy samych inżynierów, losy innych ludzi i nawet życia na Ziemi w ogóle. 2. Tak, ponieważ działalność inżynierska obarczona jest ryzykiem. Jest to sytuacja typowa, specyficzna dla procesów projektowania i wytwarzania złożonych konstrukcji i systemów współczesnej techniki.

3. Tak, ponieważ technika nie zna granic Atmosfera Biosfera Współczesna technika jest w dużym konflikcie ze środowiskiem przyrodniczym Co zrobić, aby odwrócić kierunek podróży ku globalnej katastrofie ?? Zamknięty system techniczny zharmonizowany ze środowiskiem Atmosfera Biosfera Podejmować dobre działania „PRIMUM NON NOCERE” Kraje UE produkują razem około 2 mld ton odpadów rocznie

Plan wykładu Pojęcie dobra Interpretacja dobra Pojęcie działania Działania inżynierskie Dobro w teorii Dobro w praktyce Podsumowanie

W Internecie pod hasłem: „dobro” otwiera się ponad 2 mln pozycji ! Pojmowanie dobra Mimo, że każdy człowiek z łatwością osądza co dobre i co złe (zwłaszcza co jest dobre i złe dla niego samego), to jednak gdyby poprosić o podanie ścisłej definicji dobra czy zła, to na pewno wielu miałoby trudności. W Internecie pod hasłem: „dobro” otwiera się ponad 2 mln pozycji ! Starożytni Grecy rzeczownikiem „dobro” [agathón] określali pożytek, korzyść, zysk, mienie, majątek lub dziedzictwo. Rzymianie wzbogacili rozumienie rzeczownika „dobro” [bonum] o takie znaczenia, jak: pomyślność, powodzenie, szczęście, zaleta lub cnota. Współczesna ekonomia definiuje dobro jako: „wszystkie środki, które mogą być wykorzystane bezpośrednio lub pośrednio do zaspokojenia potrzeb ludzkich”. Dobro jest wartością naturalną lub zbiorem określonych własności, które traktowane są dodatnio.

Tworzenie dobra „Aby tworzyć dobro, trzeba mieć światło w sobie” (Harold Pinter - Laureat literackiej nagrody Nobla 2005 r.) Tworzenie dobra poprzez inżynierów będzie zawsze determinowało zdolność kraju do postępu technicznego. J.Styka : Ukoronowanie Matki Boskiej. (kościół św. Wojciecha Kielce) Światło - to natchnienie. Dla każdego umysłu twórczego (poety, malarza, inżyniera) nieznanym źródłem natchnienia jest dobro, ku któremu kieruje swoje myśli w akcie twórczym: „zrobić to coś, aby było doskonale dobre”! Jedni poszukują go w używkach, inni w specjalnych rytuałach (rytuał – określona, powtarzalna czynność). Malarz Jan Styka malując Matkę Boską – w uwielbieniu malował Ją na kolanach. Podczas objawienia usłyszał: „Ty Styka, maluj mnie dobrze a nie na kolanach”. Dobro powstaje nie z rytuałów, ale z twórczego działania i stanu ducha zwanego natchnieniem

Gdzie szukać natchnienia? Jak wykazał Archimedes, wanna pełna ciepłej wody to cudowne miejsce do natchnienia. Nie jest ważne „gdzie”?, ale „co”? ze sobą przynosi. Zgodnie ze słownikiem j. polskiego natchnienie to: "myśl, pobudka, podnieta, idea, pomysł zaczerpnięte skądś, powstałe pod czyimś wpływem albo pod wpływem czegoś, pobudzające kogoś do działania".

Dobro jako wartość kontekstowa Dla interpretacji dobra potrzebny jest kontekst Kontekst (łac. contextus - związek, łączność, zależność, okoliczność) CZŁOWIEK ZADANIE System działania Polepszanie bytu RZECZ Ujęcie kontekstowe Dobre czy złe koło??? Twór techniczny zwany przekładnią Rzeczy nie są ani dobre, ani złe. Są takie jak o nich myślimy w danych okolicznościach.

Definicja pojęcia „dobro” Przegląd stanowisk filozoficznych dotyczących rozumienia dobra dowodzi, że należy je rozumieć jako powszechną właściwość bytów, która istnieje zawsze jako będącą „od” i „dla” kogoś lub czegoś. Stąd: Dobro jest faktem danym stanem rzeczy, na podstawie którego wnioskujemy, że dany przedmiot jest taki, jaki powinien być.

Rozróżniamy dobro jako - środek i dobro - jako cel Interpretacja dobra „DOBRO może być interpretowane w dwóch wymiarach: emocjonalnie - jako kategoria moralna i utylitarnie - jako kategoria sprawnościowa”. (T.Kotarbiński) 1. cnotliwy sukces - moralnie dobry cel zostaje osiągnięty (np. zaliczył, bo się nauczył), 2. cnotliwa porażka - moralnie dobry cel nie zostaje osiągnięty (nie zaliczył, bo się nie nauczył), 3. grzeszny sukces - moralnie naganny cel zostaje osiągnięty (np. ściągał i nie został złapany ), 4. grzeszna porażka - moralnie naganny cel nie zostaje osiągnięty (np. ściągał i został przyłapany). prakseologia etyka zło dobro +/- - /- +/+ - /+ Grzeszne porażki Cnotliwe porażki Grzeszne sukcesy Cnotliwe sukcesy - + Kategorie etyczne częściej stosujemy do interpretacji działań innych, np. tak, zaliczył, udało mu się - bo ściągał! Kategorie prakseologiczne częściej stosujemy do interpretacji działań własnych np. zaliczyłem, udało się - troszkę tylko ściągałem. Rozróżniamy dobro jako - środek i dobro - jako cel Interpretacja dobra w kategoriach prakseologii wymaga oceny przybliżenia się do celu - liczy się skuteczność. Etyczna interpretacja dobra opiera się na zamiarach: liczy się intencja - chwalebny lub naganny cel .

Ocena prakseologiczna Dobro i działanie Środki i cele determinują naturę działania. Działanie jest zawsze „jakieś”. Ta właśnie „jakość” działania wskazuje na specyfikę i naturę dobra. Arystoteles DZIAŁANIE Intencje Skutki Ocena prakseologiczna Ocena moralna Czyn zawsze jest wykonany w konkretnych okolicznościach, towarzyszy mu zawsze określona intencja i powoduje on różnego rodzaju konsekwencję.

Być inżynierem Inżynier, to słowo pochodzące od łac. ingenium- zmysł wynalazczy. Istota działalności inżynierskiej opiera się na wykorzystaniu praw fizyki i techniki do panowania nad Przyrodą. Panowanie to nie polega na „naginaniu" jej do zaspokajania potrzeb ludzkich, ale raczej na zastępowaniu sztucznymi wytworami myśli inżynierskiej: maszynami, procesami, budowlami, itp.. Rozwój techniki, a co za tym idzie także technologii, spowodował znaczącą zmianę w sylwetce i roli inżyniera. Na początku XIX wieku spełniał on rolę głównie wynalazcy i konstruktora pojedynczego urządzenia. Obecnie może być też menadżerem czy logistykiem, działających na wielką skalę systemów technicznych. Wśród absolwentów szkół wyższych jest zaledwie 5% inżynierów. Cała Europa cierpi na brak wykwalifikowanej kadry inżynierskiej.

Działania inżynierskie Podstawowym działaniem każdego inżyniera, niezależnie od branży i sfery działania, jest projektowanie rozumiane jako obmyślanie sztucznych układów, czyli systemów materialnych w zakresie techniki. Domena twórczości Techniki twórczego myślenia Innowacje Modelowanie wirtualne a POMYSŁ Przydatne nauki: Domena technologii Techniki wytwarzania Inżynieria produkcji Komputerowe wspomaganie wytwarzania a PRODUKT Domena wiedzy Matematyka Fizyka Mechanika Podstawy konstrukcji maszyn a PROJEKT

Nowy wymiar działalności inżynierskiej Współczesny produkt, jako wytwór myśli technicznej, nie istnieje sam dla siebie. Jest zawsze spełnieniem pewnych oczekiwań rynku. Dlatego inżynierowie już na etapie jego projektowania muszą pamiętać o kosztach, konkurencji i całej ekonomicznej otoczce, niezbędnej by pomysł zamienić w produkt i sprzedać. wytwarzanie dla do zysku - istotny cel współczesnej działalności inżynierskiej Dobrego inżyniera nie może cechować mentalność najemnika „powiedz mi, co mam Ci zrobić, a ja to zrobię”!!!

System kompetencji inżynierskich A. Refleksja samoświadomość B. Etyka, zasady i wartości C. Ogólne kompetencje zawodowe D. Ogólne kompetencje inżynierskie E. Specyficzne kompetencje inżynierskie 1. Człowieczeństwo Wiedza inżynierska 2. System społeczny 3. Kierunek studiów 4. Specjalność 5. Specjalizacja Etyka jako jeden z elementów kompetencji inżyniera „Inżynierstwo” nie jest stanem, w którym przychodzimy na świat. To godność, którą trzeba wykształcić.

Kształcenie inżynierów Być inżynierem to zarazem zawód i powołanie. Zawód oznacza konieczność posiadania odpowiedniej wiedzy i wykonywania określonych obowiązków. Trzeba więc do tego się odpowiednio przygotować przez odpowiednie studia. Studia w Politechnice Koszalińskiej to właściwy wybór – bo dają szansę bycia dobrym inżynierem

Alan Eustace, wiceprezes f. Google Dobry inżynier? „Jeden dobry inżynier wart jest 300 innych pracowników”. Alan Eustace, wiceprezes f. Google Jest rzeczą oczywistą, że w tych przypadkach, w których nazywamy coś lub kogoś „dobrym”, istnieją jakieś kryteria, które są określone przez istotę tego czegoś, np.: dobry inżynier specjalista ??? dobry zegarek dobry samochód dobry koń dokładny ciągnie wzbudza zazdrość

Inżynier jako specjalista Inżynier to specjalista w określonej dziedzinie: inż. mechanik , inż. chemik. Istotą specjalizacji jest zapewnienie wszechstronnego wykształcenia. Specjalista posiada głębszą wiedzę niż konkurenci i z tego wynika jego przewaga. SPECJALIZACJA TO NIE DODAWANIE ALE ODEJMOWANIE ! Kiedy całkowicie skupisz się na jakiejś jednej rzeczy, nie jesteś w niej wcale taki dobry, jak mógłbyś byś, gdybyś posiadał bardziej ogólną wizję. (Carl Mitcham -Myśleć poprzez technikę) „Specjalista - to człowiek, który wie coraz więcej o coraz mniejszej liczbie rzeczy, aż w końcu staje się 100% specjalistą i wie wszystko ....o niczym”. Społeczeństwu wcale nie zależy na tym, żeby inżynierowie byli super wyspecjalizowani, lecz na tym, żeby byli profesjonalistami. Wartość specjalizacji polega na uzyskiwaniu sprawności. Sprawność takiej nadwyspecjalizowanej postaci jest złudna. Wielozadaniowa postać wykombinuje coś albo i nie, ale przynajmniej spróbuje.

„Góra lodowa” profesjonalizmu inżynierskiego Łatwość uczenia się Duża Mała Ważność dla profesjonalizmu Niska Wysoka Wiedza Motywy, etyka pracy, entuzjazm, wizerunek własny Wartości i standardy Umiejętności Cechy widoczne Cechyukryte Wysoki profesjonalizm nie jest dziełem przypadku. Wynika on z: „odpowiedniego nastawienia pomnożonego przez przygotowanie”.

Podstawowe aspekty profesjonalnego inżyniera EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNOŚĆ EKOLOGICZNOŚĆ ETYCZNOŚĆ „Każda profesjonalna działalność inżynierska wymaga współdziałania teorii i praktyki” (prof. Jan Koch)

„Wiedzieć, aby przewidzieć. Przewidzieć, aby działać.” Dobro - teoria „Teoria jest wiedzą, o transformacjach jednych faktów w inne fakty” (M.Mazur) „Wiedzieć, aby przewidzieć. Przewidzieć, aby działać.” „Nie sztuka wyjść cało z opresji. Sztuka do niej nie dopuścić..." M. Zaruski

„Wiedzieć aby przewidzieć” Piękno jest jedyną pośród wartości naczelnych, która obdarzona została przywilejem bycia widzialną. Amfiteatr w Koszalinie – projekt: prof. dr hab.inż. Jan Filipkowski Pol. Koszalińska „Potęga dobra schroniła się w naturze piękna”. (Platon) Jeżeli coś jest dobre i się podoba, to dlatego, że ma ład i proporcję. Kluczem jest tu harmonia. Harmonia jest dziełem wiedzy.

„ Przewidzieć aby działać” Ozdoby i przedmioty ozdobne Wyroby konsumpcyjne DOBRO PIĘKNO Funkcje prestiżowe Funkcje użytkowe Wyroby inwestycyjne Każda rzecz ma właściwy dla siebie udział dobra i piękna Z przerostu piękna nad dobrem w Manilii zawalił się 8 piętrowy wieżowiec Nadmiar piękna nad dobrem – to katastrofa, ale: nadmiar dobra nad pięknem – to zastój w sprzedaży!

1. Robić rzeczy „właściwe” 2. Robić rzeczy „właściwie” Dobro - praktyka „Praktyka polega na wywoływaniu określonego faktu w celu wywołania innego skojarzonego z nim” (M.Mazur) 1. Robić rzeczy „właściwe” 2. Robić rzeczy „właściwie”

Robić rzeczy „właściwe” dobry cel i dobry plan Czynienie „rzeczy niewłaściwej” Projekt inżynierski „Wieża Babel” Plan był dobry, Dysponowano odpowiednimi zasobami, Zły cel (rzecz niewłaściwa), który spowodował gniew Jahwe. Aby doprowadzić projekt do niepowodzenia wystarczyło pomieszać języki kierownikowi projektu, zespołowi projektowemu i zespołom wykonawczym (dzisiaj też czasami się to odbywa).

Robić rzeczy „właściwie” dobre wykonanie Dociekać przyczyn obserwowanych zjawisk i zrozumieć ich istotę Technika informatyczna Podejście systemowe Praca zespołowa

„Właściwe” postępowanie w technice Właściwe postępowanie w technice polega przede wszystkim na tym, że potencjalne negatywne skutki konkretnej technologii czy wyrobu rozważa się z wyprzedzeniem, zamiast wprowadzania kosztownej korekty po wystąpieniu trudności. „Imperatyw technologiczny” „Podejmuj tylko takie projekty i pomagaj wdrażać tylko takie rozwiązania, które nie narażą na szwank dobra wspólnego i wzbudzaj czujność społeczną przeciw wszelkim takim przedsięwzięciom, które nie spełniają tego warunku” Jego autorem jest wybitny filozof Mario Bunge

Podsumowanie Dobro i etyka w pracy inżyniera to niewątpliwie ważny, choć trudny temat i na wiele pytań nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Podejmując swoje działania, rzadko zadajemy sobie pytanie, czy to co robimy sprawi, że świat będzie lepszy - może jednak czasami warto ? Dlaczego?

„Zniknie i przepełznie obfitość rozmaita, Skarby i siły przewieją - ogóły całe zadrżą. Z rzeczy świata tego zostaną tylko dwie, Dwie tylko: poezja i dobro..! więcej nic... „ (C. K. Norwid, Do Bronisława Z)

Panie inżynierze zostaw dla mnie trochę tego świata Dziękuję bardzo za uwagę

Dobro w działaniach inżynierskich –teoria i praktyka Prof. nzw. dr hab. inż. Bronisław Słowiński Zakład Logistyki i Eksploatacji Dobro w działaniach inżynierskich –teoria i praktyka