lek. wet. Marta Koncewicz-Jarząb Główny Inspektorat Weterynarii Wyniki monitoringu pasz za rok 2013. Zasady suszenia materiałów paszowych. Nadzór nad zakładami sektora spożywczego przeznaczającymi część produkcji na cele paszowe. lek. wet. Marta Koncewicz-Jarząb Główny Inspektorat Weterynarii Jachranka, wrzesień 2014 roku

Organy Inspekcji Weterynaryjnej sprawują nadzór nad wytwarzaniem, obrotem i stosowaniem pasz i pasz leczniczych. W roku 2014 mija 10 lat od wprowadzenia urzędowej kontroli pasz zgodnie z przepisami i wytycznymi UE, oraz wprowadzenia zakazu stosowania mączek mięsno- kostnych w żywieniu zwierząt gospodarskich. Na zasadach, w zakresie oraz w sposób określony w przepisach

Liczba podmiotów objętych nadzorem w 2013 roku: 592 002 w tym: 1 166 zatwierdzonych 590 836 zarejestrowanych w roku 2010 wdrożono nowy system Rejestr Podmiotów Paszowych (RPP) – prowadzony online, dostępny na stronach GIW od 2014 roku nowy system raportowania wyników realizacji PUKP – prowadzony online 3

Urzędowe kontrole podmiotów sektora paszowego w roku 2013

W 2013 roku organy Inspekcji Weterynaryjnej pobrały do badań 16 538 próbek pasz. W 466 próbkach pasz stwierdzono niezgodności, co stanowi 2,8%.

Wyniki monitoringu – obecność bakterii z rodzaju Salmonella, szt.

Wyniki monitoringu – wykrywanie PAP, szt.

Stosunek procentowy liczby próbek niespełniających wymagania w stosunku do ogólnej liczby prób pobranych (%)

Liczba próbek dodatnich w kierunku badań na zawartość metali ciężkich za lata 2004-2013 (szt.)

Liczba próbek dodatnich wybranych kierunków badań za lata 2006-2012 (szt.)

Liczba próbek dodatnich wybranych kierunków badań w roku 2013

Art. 42. Ustawy z dnia 22 lipca 2006 o paszach Urzędową kontrolę pasz i pasz leczniczych przeprowadza się na podstawie Planu Urzędowej Kontroli sporządzanego przez Głównego Lekarza Weterynarii.

wyniki badań kontrolnych z lat ubiegłych Przy opracowywaniu Planu Urzędowego Monitoringu Pasz bierze się pod uwagę: wyniki badań kontrolnych z lat ubiegłych wyniki dotychczasowych urzędowych kontroli aktualne problemy występujące w sektorze paszowym rekomendacje/zalecenia Komisji Europejskiej analizę ryzyka

Zmiany w porównaniu do Planu Urzędowej Kontroli Pasz z 2013 roku: 1 Zmiany w porównaniu do Planu Urzędowej Kontroli Pasz z 2013 roku: 1. W roku 2014 zwiększono liczbę próbek wody do badań laboratoryjnych w kierunku wykrywania substancji przeciwbakteryjnych. Próbki wody są pobierane w stadach trzody chlewnej, w stadach kur oraz indyków. 2. W roku 2014 zmniejszono liczbę próbek pobieranych do badań w kierunku wykrywania przetworzonych białek pochodzenia zwierzęcego.

3. W roku 2014 zmianie uległ sposób badania pasz w kierunku oznaczania GMO. Badanie wykonywane jest w dwóch etapach: badanie screeningowe zmierzające do wykrycia produktu GM w badanej paszy i ilościowe oznaczenia wykrytego GMO w celu sprawdzenia poprawności deklaracji na etykiecie (przesyłanie próbek!!!) 4. W roku 2014 zwiększono liczbę próbek pasz niedocelowych i docelowych pobieranych do badań laboratoryjnych w kierunku wykrywania/oznaczania zawartości kokcydiostatyków. 5. W roku 2014 zwiększono liczbę próbek pasz pobieranych do badań w kierunku oznaczania zawartości lizyny i metioniny oraz oceny homogeniczności mieszanek paszowych (stopnia wymieszania).

Wytwórnie pasz stosujące produkty uboczne z przemysłu spożywczego; W październiku 2013 odbyła się kontrola FVO dotycząca nadzoru nad paszami. Inspektorzy FVO skontrolowali m.in..: Wytwórnie pasz stosujące produkty uboczne z przemysłu spożywczego; Gospodarstwa rolne stosujące w żywieniu zwierząt uboczne produkty z przemysłu spożywczego; Zakłady sektora spożywczego przekazujące część produktów do żywienia zwierząt( młyny, browary gorzelnie, mleczarnie, cukrownie, olejarnie itd..); Zasady współpracy między Inspekcją Sanitarną i Inspekcją Weterynaryjną.

Rekomendacje: REKOMENDACJE: Należy zapewnić, aby pracownicy przeprowadzający kontrole urzędowe mieli odpowiednie doświadczenie zgodnie z art. 2 ust. 4 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 882/2004 → szkolenia, mniejsza rotacja pracowników Należy zapewnić uwzględnienie w procedurach przeprowadzania kontroli urzędowych wszystkich niezbędnych informacji i wskazówek zgodnie z art. 8 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004, w szczególności w odniesieniu do kontroli urzędowych podmiotów działających na rynku pasz, które to podmioty wymagają zatwierdzenia zgodnie z ostatnią zmianą rozporządzenia (WE) nr 183/2005 → listy kontrolne do wykorzystania w podmiotach „nietypowych” (browary, gorzelnie, młyny, podmioty mieszające tłuszcze, suszarnie materiałów paszowych, podmioty sektora spożywczego)

Należy zapewnić uwzględnienie w sprawozdaniach z kontroli urzędowych szczegółów dotyczących zastosowanych metod kontroli, w szczególności rodzaju informacji, które wykorzystano na potrzeby stwierdzenia, czy dany wymóg jest spełniony, czy nie, zgodnie z art. 9 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 → opisywanie niezgodności w listach kontrolnych (a nie zaznaczanie P/N/ND) Należy zapewnić zgodność środków, które podmioty działające na rynku pasz wprowadzają w celu kontrolowania zanieczyszczenia krzyżowego (zanieczyszczenia krzyżowego kokcydiostatykami podczas produkcji), z wymogami określonymi w załączniku II do rozporządzenia (WE) nr 183/2005.

Należy zapewnić, aby podmioty działające na rynku pasz osiągały dalsze postępy w zakresie opracowywania i wdrażania procedur opartych na HACCP, tak aby wszystkie istotne czynniki ryzyka były odpowiednio kontrolowane zgodnie z art. 6 i 7 rozporządzenia (WE) nr 183/2005 → weryfikacja przez właściwy organ

Suszenie materiałów paszowych

Suszeniem nazywa się cieplny proces uwalniania materiałów stałych lub roztworów od zawartej w nich wody przez odparowanie. Definicja ta pozwala na odróżnienie procesu suszenia od np. mechanicznego sposobu usuwania wody przez odwirowanie, prasowanie lub pochłanianie jej przez substancje chemiczne. Możemy wyróżnić suszenie naturalne lub sztuczne. Suszenie naturalne jest procesem samoczynnego przechodzenia wody w postaci pary wodnej z materiału suszonego do atmosfery kosztem ciepła otoczenia. Suszenie sztuczne polega na przyśpieszeniu procesu parowania przez dostarczenie większej ilości ciepła i odprowadzenie wytworzonej pary wodnej za pomocą strumienia gazowego, który pełni rolę czynnika suszącego.

W urządzeniach suszących, zwanych suszarkami, ciepło może być dostarczone na za pośrednictwem specjalnych urządzeń grzejnych lub bezpośrednio przez ogrzane powietrze pełniące równocześnie rolę czynnika suszącego, który ogrzewa materiał suszony, pobiera z niego parę wodną i wynosi ją poza suszarkę. Przykładowe suszarki:

Suszarki komorowe Suszarki komorowe używane są do suszenia ziarna po zbiorze kombajnami. W suszarce komorowej proces suszenia odbywa się przez dostarczenie ogrzanego czynnika suszącego, który owiewa spadające wewnątrz komory ziarno, ogrzewa je, suszy i razem pobraną z ziarna parą wodną wyrzucany jest na zewnątrz. Linie ciągłe oznaczają tory spadku suszonych nasion, linie przerywane - przepływ ogrzanego powietrza, linie kreskowo-kropkowe - przepływ chłodnego powietrza.

1 - wsyp ziarna, 2 - wylot ziarna wysuszonego, 3 - nagrzewnica, 4 - komin, 5 - wentylator główny, 6 - przewody doprowadzające gorące powietrze, 7 - przewody odprowadzające zużyte powietrze, 8 - przepustnice, 9 - przewody i przepustnica chłodnego powietrza, 10 - kanały daszkowe komory suszenia, 11 - kanały daszkowe chłodnego powietrza, 12 - wentylator ssący chłodne powietrze.

Schemat komorowej suszarki daszkowej

Suszarki fluidazycyjne Fluidyzacja to utrzymywanie ziarna w strumieniu czynnika suszącego w stanie jakby zawieszonym. Cała mieszanina ziarna z czynnikiem suszącym zachowuje się wówczas jak ciecz. Warstwa ziarna umieszczona w strumieniu czynnika suszącego przepływającego od dołu ku górze początkowo pozostaje nieruchoma. W miarę zwiększania prędkości przepływu czynnika suszącego w pewnym momencie warstwa ziarna się rozluźnia i zaczyna zachowywać się jak półpłynna masa, której cząstki są zawieszone w powietrzu, ale jeszcze nie unoszone w kierunku jego ruchu.

Suszarki bębnowe Nadają się do szybkiego suszenia wielu materiałów, przy niskich kosztach jednostkowych. Materiał suszony w sposób ciągły unoszony jest przez obrót bębna a następnie opada w strumieniu gorącego czynnika suszącego. Wymieszanie masy i utrzymanie stałego jej przesypu w strumieniu czynnika suszącego uzyskuje się dzięki półkom przesypowym umocowanym wewnątrz bębna. W czasie obrotu bębna półki unoszą materiał ku górze i przesypują go w strumieniu czynnika suszącego płynącego przeciwprądowo w stosunku do ruchu masy.

1 - łańcuchowo-palcowy przenośnik zielonki, 2 - kosz zasypowy opału, 3 - piec grzewczy, 4 - łącznik załadowczy bębna suszącego, 5 - wentylator nadmuchu pieca, 6 - pojemnik na żużel piecowy, 7 - przenośnik ślimakowy zielonki, 8 - bęben suszący, 9 - wylot bębna suszącego, 10 - ciąg pneumatyczny suszu i zużytego czynnika suszącego, 11 - osadnik (cyklon) główny, 12 - zawór (śluza) spustowy suszu, 13 - rozdrabniacz bijakowy, 14 - dozownik pneumatyczny, 15 - wentylator główny, 16 - wentylator pomocniczy ciągu rozdrobnionego suszu, 17 - osadnik rozdrobnionego suszu, 18 - przenośnik ślimakowy rozdrobnionego suszu, 19 - przenośnik załadowczy, 20 - komin wylotowy zużytego czynnika suszącego

Suszarnie materiałów paszowych w Polsce: 142 13 1 2 12 19 9 8 4 63 1 5 5

Najczęściej suszone materiały paszowe: pszenica, rzepak, kukurydza, jęczmień, żyto, owiec, gryka, wytłoki owocowe (pulpa), wysłodki buraczane, młóto browarniane, zielonki Najczęściej wykorzystywane źródło energii: gaz propan-butan, olej opałowy, węgiel i/lub miał węglowy, słoma i pelety ze słomy, drewno, energia elektryczna

Najważniejsze aspekty nadzoru Inspekcji Weterynaryjnej nad suszarniami materiałów paszowych: 1. system suszenia stosowany w zakładzie (bezpośredni, pośredni) 2. system suszenia a plan technologiczny suszarni 3. źródło ogrzewania wykorzystywane w suszarni 4. certyfikat jakości/specyfikacja oleju opałowego/gazu wykorzystywanego do ogrzewania (jeśli dotyczy) 5. temperatura uzyskiwana w procesie suszenia materiałów paszowych

Maksymalne temperatury nagrzania ziarna w zależności od ich wilgotności (wg Sprengera) Przy temperaturach wyższych od 70oC występują jednak spadki energii kiełkowania, a przy temperaturach powyżej 130oC - obniżenie wartości glutenu. W procesie suszenia wolno więc nagrzać ziarno do temperatury dozwolonej dla wilgotności początkowej.

Najważniejsze aspekty nadzoru Inspekcji Weterynaryjnej nad suszarniami materiałów paszowych: 6. pobieranie próbek suszonych materiałów paszowych w celu zweryfikowania obecności substancji niepożądanych 7. procedury/instrukcje dotyczące kontroli zanieczyszczeń (ustanowione na piśmie i akceptowane przez PLW) 8. procedury/instrukcje dotyczące kontroli zanieczyszczeń a system HACCP

Nadzór nad zakładami sektora spożywczego przeznaczającymi część produkcji na cele paszowe.

Zakłady sektora spożywczego przeznaczające cześć swojej produkcji na cele paszowe (młyny, browary, gorzelnie, mleczarnie itd.) - 799 51 62 43 29 61 29 115 18 76 120 43 7 29 59 23 34

Mając na względzie fakt, że przedsiębiorstwa sektora spożywczego zobowiązane są do przestrzegania zasad „pakietu higienicznego”, należy uznać, że z pewnością spełniają one wszystkie wymagania techniczno-organizacyjne przewidziane dla zakładów sektora paszowego.

Najważniejsze aspekty nadzoru Inspekcji Weterynaryjnej nad zakładami sektora rolno-spożywczego: 1. dokumentacja (dane dotyczące zakupu, produkcji i sprzedaży, umożliwiające skuteczne śledzenie produktów od ich odbioru do dostawy) - rodzaj i ilość wytworzonych materiałów paszowych, datę ich wytworzenia oraz nazwę i adres nabywcy (np. gospodarstwo rolne lub inny podmiot działający na rynku pasz)

2. system HACCP przedsiębiorstwa sektora spożywczego przeznaczające część swojej produkcji na cele paszowe, powinny we własnych procedurach zakładowych oraz dokumentacji systemu HACCP umieścić stosowną informację o dodatkowym profilu działalności tj. wytwarzaniu materiałów paszowych przeznaczonych do stosowania w żywieniu zwierząt materiał paszowy!!! nie odpad!!!

3. monitoring substancji niepożądanych materiały paszowe muszą być bezpieczne i wolne od zanieczyszczeń chemicznych wynikających z ich procesu produkcyjnego system kontroli wewnętrznej każdego zakładu powinien uwzględniać procedury dotyczące pobierania próbek materiałów paszowych do badań, z częstotliwością i w kierunkach określonych na podstawie analizy ryzyka + nadzór Inspekcji Weterynaryjnej

4. obrót pomiędzy podmiotami uprawnionymi wszystkie podmioty działające w sektorze paszowym powinny znajdować się pod nadzorem Inspekcji Weterynaryjnej zgodnie z tą zasadą rolnicy dokonujący zakupu produktów ubocznych przemysłu rolno-spożywczego z przeznaczeniem do żywienia zwierząt, również nie powinni być wyłączeni spod nadzoru

5. oznakowanie materiałów paszowych wprowadzanych do obrotu ( etykieta lub dokument towarzyszący zawierający wszelkie dane podlegające obowiązkowemu etykietowaniu) Rozporządzenie (WE) Nr 767/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 roku w sprawie wprowadzania na rynek i stosowania pasz

6. pozostałości materiałów opakowaniowych środków spożywczych w IV kwartale 2013 roku Krajowe Laboratorium Pasz w Lublinie zorganizowało dla laboratoriów ZHW spotkanie w sprawie badania pozostałości opakowań w materiałach paszowych - produktach przemysłu piekarniczego, ciastkarskiego itp. przeznaczanych na cele paszowe przedstawiona została metoda wagowa oznaczania pozostałości opakowań w materiałach spożywczych (chleb, ciastka, makarony, płatki, inne) przy wykorzystaniu przesiewu przez zestaw sit o różnych wymiarach oczek cel szkolenia: sprawdzenie i wdrożenie metody oznaczania pozostałości opakowań w materiałach paszowych w wybranych laboratoriach ZHW na potrzeby urzędowego nadzoru

Misja FVO październik 2013 roku W zakładzie sektora spożywczego dostarczającym wysłodki buraczane suszenie odbywało się za pomocą systemu suszenia bezpośredniego i przy użyciu węgla jako paliwa. Sezon przetwarzania buraków (w tym suszenia wysłodków) trwał od końca września do pierwszego tygodnia stycznia. W tym okresie pobierano roczną próbkę w celu zweryfikowania obecności metali ciężkich i dioksyn. Choć nigdy nie odnotowano wyników przekraczających dopuszczalne poziomy określone w dyrektywie 2002/32/WE, podmiot nie stosował ani określonej metody pobierania próbek, ani konkretnych instrukcji w celu ustalenia miejsca i sposobu pobierania próbek. W konsekwencji wiarygodność wyników pobrania próbek budzi wątpliwości.

Kalendarium - DIOKSYNY Mozarella Campania (Wlochy) Wieprzowina (Chile) Kukurydza Ukraina Jaja Niemcy Tluszcz roślinny i zwierzęcy (Belgia) Glinka kaolinowa Sieczka z trawy (Niemcy) Tluszcz wieprzowy z kości - HCL (Belgia) Material sciołowy z pożaru lasu, wióry przemyslowe (Portugal) Uwodniony siarczan miedziowy USA Odpady piekarnicze (Irlandia) Tłuszcz paszowy (Niemcy) Pulpa ziemniaczana (Holandia) Pulpa cytrusowa (Brazylia) Chlorek choliny (Hiszpania)

Przypadki kontaminacji materiałów paszowych w UE 1998: pelety pulpy cytrusowej z Brazylii źrodło: użycie skażonego wodorotlenku wapnia powstałego w trakcie producji acetylenu 1999: incydent dioksynowy w Belgii źrodło: użycie oleju roślinnego i zwierzęcego zmieszanego z olejem transformatorowym zawierajacym PCB 1999: glinka kaolinowa w Niemczech źrodło: skażenie pochodzenia geologicznego 1999: sieczka z trawy w Niemczech źrodlo: odpady jako material opałowy w procesie suszenia

Przypadki kontaminacji materiałow paszowych w UE 2000: chlorek choliny z Hiszpanii źrodło: trociny z drewna konserwowanego pentachlorophenolem 2002: uwodniony siarczan miedziowy z USA źrodło: produkcja kwasu alginowego w procesie termicznym z wykorzystaniem związkow chloru i miedzi 2004: pulpa ziemniaczana – glinka kaolinowa w Holandii źrodło: użycie glinki kaolinowej w procesie sortowania ziemniaków 2006: tłuszcz wieprzowy z Belgii źrodlo: kwas solny użyty w produkcji żelatyny z kości wieprzowych

Przypadki kontaminacji materiałow paszowych w UE 2007 kontaminacja jaj i miesa drobiowego w Portugalii źrodło: wykorzystanie jako sciółki wiorów oraz popiołu ze spalonego drewna po pożarze lasu 2008 wieprzowina z Chile źrodło: tlenek cynku z filtrow przemysłowych użyty jako dodatek paszowy 2009 wieprzowina/wołowina z Irlandii źrodło: suszone odpady piekarnicze  proces bezpośredniego suszenia  olej transformatorowy użyty jako paliwo (PCBs) 2010/2011 tłuszcz paszowy w Niemczech źrodło: zmieszanie ze skażonymi kwasami tłuszczowymi powstałymi w produkcji bio-paliw (biodiesel)

Kalendarium – inne sensacje… Tuszcz roślinny i zwierzęcy (Belgia) Glinka kaolinowa Sieczka z trawy (Niemcy) Mozarella Campania (Włochy) Wieprzowina (Chile) Kukurydza Ukraina Jaja Niemcy Tłuszcz wieprzowy z kosci - HCL (Belgia) Material sciołowy z pożaru lasu, wióry przemysłowe (Portugal) Odpady piekarnicze (Irlandia) Uwodniony siarczan miedziowy USA Pulpa ziemniaczana (Holandia) Tłuszcz paszowy (Niemcy) Pulpa cytrusowa (Brazylia) Chlorek choliny (Hiszpania) KADM pierwiastki śladowe ZnSO4, ZnO (Chiny) MONENZYNA Suszone drożdże (Brazylia) AFLATOKSYNY Karma dla zwierząt towarzyszących (USA / Taiwan) AFLATOKSYNY Karma dla zwierząt towarzyszących (USA) AFLATOSYNA B1 GOSSYPOL ziarna bawełny (Afryka Zach.) OLEJ MINERALNY Olej słonecznikowy (Ukraina)

Powiadomienie w systemie RASFF o niezgodnościach stwierdzonych w wyprodukowanych w Polsce materiałach paszowych DIOKSYNY W PULPIE JABŁKOWEJ I WYSŁODKACH BURACZANYCH

Dziękuję za uwagę !