SAMORZĄD TERYTORIALNY W AUSTRII ANDRZEJ ZDRODOWSKI

PODZIAŁ TERYTORIALNY Austria jest państwem federalnym. Kraje związkowe i gminy wykonują dualną rolę – są instytucjami samorządowymi oraz reprezentantami federacji. Na poziomie regionalnym występuje 9 krajów związkowych (landów). Krajem takim jest także miasto Wiedeń (jednocześnie będąc także władzą lokalną). Na poziomie powiatu nie występuje odrębna administracja samorządowa, lecz komisarz powiatowy mianowany przez premiera rządu krajowego. Do jego zadań należy nadzór nad samorządami gminnymi , jest w stosunku do nich również organem wyższego stopnia w rozumieniu procedury administracyjnej. Lokalną władzę stanowią samorządy gminne, których jest 2300, 596 gmin zbiorowych, 133 miasta oraz 15 miast wydzielonych posiadających uprawnienia zarówno gminy jak i powiatu.

PODSTAWY USTROJOWE FUNKCJONOWANIA SAMORZĄDU Konstytucja Związkowa Austrii Ustawodawstwo landów, czyli osiem ordynacji gminnych dla gmin krajowych (z wyjątkiem Wiednia, który ma status miasta, landu i stolicy) Prawa miejskie dla miast z własnym statutem (w zasadzie każde miasto liczące ponad 20 tys. mieszkańców może mieć własny statut. Nadanie statutu uwarunkowane jest wyrażeniem zgody rządu federalnego).

STATUS PRAWNY JEDNOSTEK PODZIAŁU KRAJU Zarówno federacja , landy, powiaty i miasta wyłączone z powiatów , jak i związki gmin i gminy (a nie ich organy) posiadają osobowość prawną (cywilną jak i publicznoprawną) i wybieralne organy. Są to tzw. korporacje (związki) prawa publicznego. Natomiast jednostki ponad powiatowe zamiast powiatu (Bezirshauptmannschaft) są niesamodzielne, niewybieralne i wchodzą w skład krajów związkowych, a na ich czele stoją prezydenci

PODZIAŁ NUTS NUTS1 – 3 Gruppen von Bundesländern NUTS2 – 9 Bundesländer NUTS3 – 35 Gruppen von Politischen Bezirken NUTS 4 – brak NUTS5 – 2381 Gemeinden

LANDY 1 Burgenland 2 Kärnten 3 Niederösterreich 4 Oberösterreich 5 Salzburg 6 Steiermark 7 Tirol 8 Vorarlberg 9 Wien

LANDY - ORGANY Organem stanowiącym jest parlament krajowy, wybierany w wyborach powszechnych, w systemie proporcjonalnym na 5 lub 6 letnią kadencję. Prawo weta wobec aktów prawnych stanowionych przez ten parlament ma rząd federalny. Natomiast Prezydent Republiki Austrii może rozwiązać parlament krajowy. Propozycję składa rząd federalny, opiniuje to Rada Związkowa (Bundsrat), jedną z dwóch izb Zgromadzenia Federalnego, składająca się z przedstawicieli wybranych przez parlamenty krajowe. Do legislacyjnej władzy kraju związkowego należy m.in.: planowanie przestrzenne, ochrona przyrody, budownictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo, kultura, sport.

LANDY - ORGANY CD. Organem wykonawczym jest rząd krajowy. Premiera tego rządu, który zarazem staje się urzędnikiem kraju związkowego i federacji wybiera parlament krajowy, a zatwierdza Prezydent Republiki. Resztę składu rządu wybiera parlament krajowy. W zakresie tworzenia rządu krajowego istnieją dwa systemy: proporcjonalny, zgodnie z którym każda partia w zależności od liczby miejsc w parlamencie krajowym posiada określoną liczbę ministrów (system ten obowiązuje w pięciu krajach związkowych) oraz koalicyjny, zgodnie z którym rząd tworzą ugrupowania posiadające większość w parlamencie.

USTRÓJ GMINY Art. 116 Konstytucji Federalnej: Każdy kraj dzieli się na gminy. Gmina stanowi korporację (związek) terytorialną z prawem do samorządu i jednocześnie jednostkę podziału terytorialnego. Wszystkie grunty muszą należeć do jakiejś gminy. Gmina stanowi samodzielny organizm gospodarczy. Ma ona prawo, w obrębie ogólnego ustawodawstwa federalnego i krajowego, posiadać wszelkiego rodzaju majątek, uzyskiwać go i nim rozporządzać, prowadzić przedsiębiorstwa oraz w ramach ustroju finansowego samodzielnie określać budżet i rozpisywać podatki.

RYS HISTORYCZNY W 1849 roku całe terytorium Austrii zostało pokryte siecią gmin wiejskich i miejskich. W Galicji, Czechach oraz Styrii na gminach i powiatach. W latach 70. XXw. Ustawy landów rozpoczęły proces komasacji mniejszych gmin wychodząc z założenia, iż minimalna liczba mieszkańców w gminie nie może przekraczać 1000. Od tej granicy przewidziano dotacje państwowe dla gmin. Od 1990 roku burmistrzowie mogą być wybierane nie tylko przez Radę, ale i w wyborach bezpośrednich.

ORGANIZACJA GMIN W AUSTRII Art. 117 ust 1 Konstytucji: Rada Gminy-organ kolegialny wybierany przez obywateli jako ciało przedstawicielskie w gminie (bliżej zasady powoływania określają ordynacje wyborczej statuty miejskie) Zarząd Gminy (Senat Miasta w miastach z własnym statutem) – obowiązuje tu zasada proporcjonalnego udziału przedstawicieli odzwierciedlających układ sił politycznych w Radzie Gminy Burmistrz-wybieranego przez Radę Gminy lub w wyborach bezpośrednich. Sprawy gminy są załatwiane w Urzędzie Gminy (miejskim, magistracie). Na czele magistratu stoi fachowy urzędnik lub prawnik (Magistratsdirektor).

RADA GMINY Jest wybierana w wyborach równych, bezpośrednich, tajnych oraz powszechnych na kadencję 4-6 letnią w zależności od landu. Liczba radnych zależy od wielkości gminy i może wynosić od 7 do 39 osób. W gminach z własnym statutem rady liczą z reguły ponad czterdziestu członków. Rada Gminy wykonuje funkcje uchwałodawcze, wykonawcze i kontrolne. Akty prawne Rady gminy to statuty, rozporządzenia i decyzje. Są one wydawane w ramach obowiązującego ustawodawstwa. Decyzje administracyjne wydawane są zgodnie z ogólną procedurą administracyjną. Jedynie akty dot. administracji prywatnogospodarczej, determinacja prawna jest mniejsza.

RADA GMINY Jest to najwyższy organ w gminie, któremu podporządkowane są inne organy, w szczególności zarząd i burmistrz. Rada pełni również rolę doradczą wobec tych organów. Rada rozstrzyga o budżecie gminy, jej wydatkach oraz udziela absolutorium zarządowi gminy. Do realizacji zadań Rady Gmin mogą być powoływane komisje, których członkowie powoływani są proporcjonalnie do reprezentowanych sił politycznych w Radzie. Komisje mogą bezpośrednio rozstrzygać w sprawach administracyjnych lub mieć tylko charakter pomocniczy.

ZARZĄD GMINY Zarząd tworzą: Burmistrz, 3 Zastępców oraz pozostali członkowie Zarządu (trzech członków na 9-13 radnych). Jest wybierany przez Radę gminę. Wybierany jest z reguły na czas kadencji Rady i spośród jej członków. Podstawowymi zadaniami Zarządu Gminy są: - przygotowywanie obrad Rady Gminy i składanie wniosków - administrowanie majątkiem gminy lub ustanawianiem wytycznych w tym zakresie - wykonywanie uchwał i decyzji Rady Gminy. Członkowie zarządu z reguły stoją na czele poszczególnych działów w Urzędach Gmin.

GMINY STATUTOWE Sprawy Senatu Miasta rozdziela się zgodnie z systemem resortowym, na członków senatu, co określa ich odpowiedzialność. Są oni wtedy częściowo samodzielnymi organami podejmującymi decyzje. Samodzielność ta nie może iść tak daleko, by zastępować całkowicie Zarząd Gminy.

BURMISTRZ Kompetencje burmistrza są następujące: reprezentuje gminę na zewnątrz stanowi pierwszą instancję w sprawach gmin zarządza majątkiem gminy oraz wykonuje bieżącą administrację sprawami gospodarczymi realizacja budżetu w nagłych wypadkach może wydawać miejscowe przepisy policyjne jest kierownikiem Urzędu Gminy i przełożonym zatrudnionych w gminie. W sprawach dot. federacji Burmistrz jest związany instrukcjami wojewody krajowego, a w sprawach landu instrukcjami rządu krajowego.

BURMISTRZ Z uwagi na wykonywanie przez Burmistrza funkcji dwojakiego rodzaju podlega on podwójnej odpowiedzialności. Jako organ wybierany przez Radę i realizujący zadania własne gminy odpowiada on przed Radą, natomiast jako organ administracji rządowej może zostać odwołany przez wojewodę Krajowego lub Rząd Krajowy w przypadku niestosowania się do instrukcji tych władz, złamania prawa, złej woli lub rażącego niedbalstwa w działania. Funkcja Burmistrza może być wolontarystyczna (w małych gminach)

URZĄD GMINY Zgodnie z Konstytucją Federalną w każdej gminie musi być Urząd Gminy, a w miastach z własnym statutem – magistrat. Są one organami pomocniczymi w gminie. Zgodnie z niektórymi statutami miast magistrat ma pewne kompetencje władcze. Powołany jest także skarbnik gminny lub miejski. W gminach , które przewidziały podział na sołectwa lub w miastach z dzielnicami na ich czele stoją Naczelnicy, pełnią funkcję organów doradczych lub działając z upoważnienia burmistrza.

ZADANIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Zadania, które są wykonywane przez gminę są bądź własne bądź zlecone (poruczone, przekazane). Istnieje domniemanie kompetencji w sprawach lokalnych na rzecz gminy w przypadku gdy nie są zastrzeżone ustawowo na rzecz innych podmiotów. Sprawami własnymi są m.in.: ustanawianie organów gminy, regulacja wewnętrznych instytucji gminnych powołanych do realizacji zadań gminy, policja w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego gminy zadania związane z organizacją imprez, targów i handlu, ochrona zdrowia, zarządzanie drogami na teranie gminy i regulacja ruchu drogowego gospodarka przestrzenna, opracowywanie planów przestrzennych prowadzenie gospodarki prywatnej gminy, działalność gospodarcza. W sprawach dotyczących interesów miejscowych lub zapobieżenia niebezpieczeństwom organy gminy mogą wydawać przepisy miejscowe.

ZADANIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Do zadań poleconych z zakresu administracji rządowej zalicza się zwłaszcza: przeprowadzanie wyborów krajowych, prowadzenie spraw stanu cywilnego, przeprowadzenie ksiąg hipotecznych. Zadania te są poruczone w drodze ustawowej. Organy gminy, najczęściej burmistrz prowadzą sprawy policyjne przekazane za szczebla wyższego administracji państwowej. Sprawy te są prowadzone pod ograniczonym nadzorem.

DOCHODY SAMORZĄDÓW Z Konstytucji Federalnej wynika że gminy posiadają samodzielność gospodarczą. Gminy partycypują w części podatków krajowych oraz mają pewną swobodę w określaniu zakresu podatków lokalnych; podatek od rzemiosła/przemysłu, podatek gruntowy, podatek od gier i zabaw, od konsumpcji i napojów, podatek od psów. Ustawodawstwo federalne określa maksymalne stawki tych podatków. Jest to system wyrównań ustalony drogą ustawy o wyrównaniu finansowym pomiędzy federacją, krajami i gminami. W odniesieniu zadań przekazanych gminom ze szczebla krajów związkowych czy wprost ze szczebla federalnego obowiązuje zasada przyznania jednocześnie środków na zadania.

DOCHODY SAMORZĄDÓW Gminy uzyskują dochody w ramach prowadzonej działalności gospodarczej: opłaty i taryfy za korzystanie z urządzeń gminnych przedsiębiorstw na terenie gminy czynszów i dzierżaw udziału w przedsięwzięciach dochodowych (spółkach, bankach itp.) procentów i pożyczek przetargów

NADZÓR NAD SAMORZĄDEM Celami nadzoru nad gminami są (wynikają z Konstytucji): usunięcie naruszeń prawa lub zapobieżenie im (negatywne ukierunkowania): zabezpieczenie wykonania ustawowych zadań gminy (pozytywne ukierunkowanie) gospodarcza działalność gminy z uwagi na oszczędność, gospodarność i celowość: kontrole dotyczą tu budżetu gminy, przedsiębiorstw i zakładów komunalnych. Kontrolę i nadzór sprawowana jest przez władze państwowe krajów związkowych oraz federacji . Podejmowanie kontroli i nadzoru wiąże się z zasadą proporcjonalności tzn. przy uwzględnieniu samodzielności gminy i poszanowania praw nabytych osób trzecich. Do środków nadzoru należy: prawo od informacji i inspekcje ze strony organu nadzoru, kontrole praworządności wydawanych przez gminę rozporządzeń i uchylanie ich w przypadku niezgodności z prawem oraz wyrażanie zgody (np. zatwierdzenie planu przestrzennego, zgoda na określone wydatki).

STATUS WIEDNIA Konstytucja Federalna Austrii reguluje odrębnie status Wiednia jako zarazem gminy, kraju związkowego oraz stolicy federacji. Rada Gminy stanowi jednocześnie parlament krajowy (Landtag), organ wykonawczy Rady (Senat Miejski) peLni funkcję rządu krajowego, a burmistrz-premiera tego rządu. Magistrat Wiednia odpowiada Urzędowi Rządu Krajowego. Miasto podzielone jest na 23 okręgi, w których wybiera się przedstawicielstwo okręgu. Na czele ich stoją naczelnicy okręgu. Przedstawicielstwa okręgowe realizują zadania powierzone im przez Radę Gminną Wiednia. Egzekutywa Senat Miasta kierowana przez Burmistrza i składa się z radców senatu. Istnieje możliwość resortowego podziału zadań, co tworzy podział resortowy Rządu Krajowego Wiednia. Zgodnie z podwójnym statusem Wiednia sprawy gminne regulują ustawy krajowe bezpośrednio odnosząc swoje postanowienia do organizmu miejskiego.

PRAWA WYBORCZE Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom pełnoletnim (18 rok życia). Bierne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 24 lata.

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA Mieszkańcy gminy są w większości traktowani jako organ gminy. W Austrii formy demokracji bezpośredniej przybierają formy: referendum gminnego obowiązkowe zasięganie opinii ludności w niektórych sprawach (Volksbefragung) zgromadzeń gminnych Obywatelom przysługuje prawo do wnoszenie petycji do parlamentu lub skarg do sądów.