Strategie uczenia się Leszno 2015-06-03

Zasady uczenie się z perspektywy poznawczej

Uczenie się jest działaniem podejmowanym przez ucznia, wymaga aktywnego zaangażowania Optymalne uczenie się powinno uwzględnić już posiadaną wiedzę, uczenie jest kumulacyjne – posiadana wcześniej wiedza decyduje w 30% do 60% o różnicach w wynikach nauczania

cd.: Optymalne uczenie się łączy przyswajanie koncepcji, umiejętności i kompetencji metakognitywnych (poznawanie własnych metod poznawania) Uczenie się buduje skomplikowane struktury wiedzy przez hierarchiczne organizowanie bardziej podstawowych jej elementów;

cd.: Optymalne uczenie się wykorzystuje struktury świata zewnętrznego do tworzenia struktur wiedzy w umyśle, wymaga wykorzystywania szkolnej wiedzy w praktyce, uczestnictwa w życiu społecznym, udziału w dyskusjach, wymaga współpracy z innymi osobami uczącymi się

cd. Uczenie jest wynikiem dynamicznej wzajemnej zależności między emocjami, motywacją a poznaniem, ma charakter indywidualny (zainteresowania, motywacje, emocje dotyczą indywidualnych cech ucznia) Uczenie wymaga czasu i wysiłku. Materiał opracowany na podstawie Pracy pod red. H. Dumont, D. Istance, F. Benavides: Istota uczenia się. Wykorzystanie badań w praktyce. Publikacja OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), wydanie polskie Wolters Kluwer, 2013.

JOHN KELLER MODEL ARCS A R S C UWAGA attention ZNACZENIE relevance SATYSFAKCJA satisfaction C PEWNOŚĆ confidence

Nauczyciel mógł zmodyfikować dalsze nauczanie, Punktem wyjścia do dalszych działań jest ustalenie tego, co uczniowie wiedzą i potrafią po podjętych przez nauczyciela działaniach Po to aby: Nauczyciel mógł zmodyfikować dalsze nauczanie, Uczeń otrzymał informację zwrotną pomagającą mu się uczyć. Ustalanie tego co uczniowie wiedzą i potrafią Nawet jeżeli nauczyciele zaplanują wysokiej jakości działania mające na celu nauczenie konkretnej umiejętności i wezmą przy tym pod uwagę posiadaną już wiedzę uczniów muszą być świadomi, że to czego się uczniowie nauczą może znacznie różnić się od zamierzonego celu.

„Ocena funkcjonuje kształtująco, o ile informacje dotyczące uczniów są zbierane, interpretowane i wykorzystywane przez nauczycieli, uczniów i ich rówieśników w celu podejmowania decyzji dotyczących kolejnych kroków nauczania, które będą lepsze lub lepiej uzasadnione niż decyzje, które podjęliby wobec braku takich informacji” 2009 r. Definicja OK sformułowana przez P.Blacka i D.Williama

Trzy pytania, które są podstawą do sformułowania strategii uczenia się W jakim kierunku uczeń zmierza? Na jakim etapie procesu uczenia znajduje się uczeń? Co należy zrobić, aby uczeń osiągnął cel?

5 strategii istotnych dla oceniania kształtującego W jakim kierunku zmierza uczeń? Na jakim etapie procesu uczenia się znajduje się w tej chwili? Co należy zrobić aby uczeń osiągnął cel? Rozumienie i uzgodnienie z uczniami celów uczenia się (intencji) i kryteriów sukcesu (1) Organizowanie dyskusji klasowych , działań i zadań zapewniających dowody na to, że uczenie się faktycznie ma miejsce (2) Zapewnienie informacji zwrotnych, które sprawiają że uczeń czyni postępy (3) Aktywizacja uczniów jako wzajemnych zasobów nauczania. (4) Aktywizacja uczniów jako właścicieli swojego uczenia się (5)

V strategii istotnych dla oceniania kształtującego Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą. Udzielanie uczniom takiej informacji zwrotnej, która przyczyni się do ich widocznych postępów. Umożliwianie uczniom, by korzystali wzajemnie ze swojej wiedzy i umiejętności. Wspomaganie uczniów, by stali się autorami procesu swojego uczenia się.

I strategia Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu 13

Lepiej się uczę, jeśli wiem, po co i czego mam się nauczyć

Cele uczenia się , wyznaczają kierunek uczenia się. Opisują językiem zrozumiałym i przyjaznym dla uczniów porcję informacji, umiejętności i procesy logicznego myślenia , które zostaną przez ucznia zgłębione i rozwinięte podczas jednej, konkretnej lekcji.

Jaki efekt chce osiągnąć i w jakim czasie? Nauczyciel powinien zastanowić się: Po co uczy danego tematu lub po co zadaje zadanie np..do samodzielnego wykonania? Jaki efekt chce osiągnąć i w jakim czasie? Jak dany temat łączy się z wiedzą już przez uczniów nabytą? Po czym pozna, że cel zostanie osiągnięty (kryteria)?

Imperium Aleksandra Macedońskiego Temat lekcji: Imperium Aleksandra Macedońskiego Po co chcę ich tego nauczyć? Co moi uczniowie już wiedzą na ten temat? Jaką wiedzę chcę przekazać? Jakie umiejętności, z jakiego poziomu poznawczego chcę kształtować?

Co się przydaje? Taksonomia umiejętności poznawczych PAMIĘĆ ↓ ROZUMIENIE WYJAŚNIANIE ZASTOSOWANIE ANALIZOWANIE SYNTEZA OCENIANIE B. Bloom

Podzielić się tajemnicą celów z uczniami Temat lekcji : Imperium Aleksandra Macedońskiego Cel w języku ucznia: Po lekcji: Potrafię wyjaśnić dlaczego 12 letnie rządy jednego człowieka mogły zmienić cały starożytny świat.

Przepis na zupę pomidorową PRZERWA! – Czas na gotowanie! Przepis na zupę pomidorową

Ustalanie kryteriów sukcesu Ustalenie, na co będziemy zwracać uwagę w trakcie pracy. Określenie - faktów, dowodów, które pokażą nauczycielowi i uczniowi, czy cel lekcji został osiągnięty.

Podboje Aleksandra Macedońskiego znam jeden skutek wojny peloponeskiej, który przyczynił się do umocnienie się Macedonii znam datą i miejsce bitwy, która zakończyła okres „Grecji niepodległej” potrafię wskazać na mapie terytoria, które zajął w czasie swoich wypraw Aleksander Macedoński potrafię podać argumenty za wielkością Aleksandra oraz krytycznie oceniające jego działania; wymieniam 3 podobieństwa i różnice pomiędzy kulturą helleńską a hellenistyczną

Technika pierwszej strategii Praca wzorcowa Nauczyciel pokazuje uczniom dobrze wykonaną pracę i pyta ich: Dlaczego ta praca jest dobra? Uczniowie wraz z nauczycielem tworzą kryteria sukcesu dobrej pracy. 23 23

Dlaczego ta praca jest dobra? Napisz  zaproszenie na projekcję filmu. 24 24

Kryteria oceniania Zastosowano wszystkie elementy zaproszenia: kogo zapraszamy, na co zapraszamy, dokąd zapraszamy, kiedy  się odbędzie, kto zaprasza, - treść  napisana starannie, - nie ma błędów ortograficznych i gramatycznych. 25 25

Jakie trudności łączą się z celami? Rozmowa w parach.

Za dużo celów na jedną lekcję; Brak planowania przed lekcją celów; Brak sformułowania zrozumiałego dla ucznia celu; Formułowanie celów odnoszących się tylko do wiedzy; Brak czasu na podawanie celu podczas lekcji; Niesprawdzanie, czy cel został osiągnięty; Brak dialogu z uczniami na temat celów; Formułowanie celów w postaci czynności a nie efektów

Dokonaj samooceny: Jak w odniesieniu do pierwszej strategii wygląda w tej chwili moja praktyka?

II strategia Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań, dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą. 29

Nauczanie i uczenie się jest procesem dwustronnym 30

Nauczanie jest skazane z góry na porażkę, jeśli: uczeń nie może zapytać nauczyciela o to co wydaje mu się niejasne, ani prosić o wyjaśnienie tego co sprawia mu trudność; nauczyciel nie otrzymuje żadnych sugestii odnośnie tego, jak został zrozumiany przez ucznia. 31

Monitorowanie W II strategii nauczyciel w sposób ciągły monitoruje stan wiedzy i umiejętności uczniów i nie przechodzi dalej, jeśli jego uczniowie nie są na to gotowi 32

Techniki drugiej strategii karty ABCD Karta Myślę/czuję zdania podsumowujące Przemyślenie: Dobrze że ..., ale następnym razem … ruchoma tarcza termometr pytania uczniów pytanie do uczniów 33

Pytania to najpopularniejsza forma interakcji między nauczycielem a uczniem; to stały element każdej lekcji; to stawianie uczniom wyzwań; poprzez pytanie mamy wpływ na postępy ucznia, zadawanie pytań to najszybszy i najbardziej dostępny sposób, by ocenić proces uczenia się, sposób, w jaki pytania zadają nauczyciele, jest wzorem zadawania pytań przez uczniów. 34

Kluczowa rola pytania kluczowego Pytania są ważnym elementem II strategii. Nauczyciel powinien przygotować do lekcji przynajmniej jedno pytanie, które dotyczy wyższych poziomów, ale również wzmacnia cele i zachęca uczniów do podjęcia wysiłku szukania odpowiedzi.

Kluczowa rola pytania kluczowego Temat: Imperium Aleksandra Macedońskiego . 1.W jaki pokojowy sposób możesz przyczynić się do przekazania ludziom z odmiennych kręgów kulturowych ( regionów, narodów, ale również z innych subkultur lub z innego pokolenia np. ludziom starszym) ważnych dla Ciebie wartości, zasad lub pomysłów? 2. W jaki sposób współcześni ludzie pragnący pokoju mogą wymieniać się swoimi dorobkiem kulturalnym ? 3. Jakie skutki niesie za sobą sposób rozwiązania problemu jakie zaprezentował Aleksander Macedońskie „rozwiązując węzeł gordyjski”?

Co zrobić, aby uczniowie pytali a nauczyciele odpowiadali, a nie odwrotnie?

Raport McKinseya 2014 Aż jedna trzecia (27proc.)spośród 2,6 tys. pracodawców przepytanych przez McKinseya twierdzi, że pomimo starań nie udało im się zatrudnić pracowników na stanowiskach, które stworzyli z myślą o ludziach młodych. Wakaty blokują rozwój firm i przynoszą straty. Tomasz, 34 letni właściciel małej firmy doradczej: - Długo szukałem pracowników. Większość kandydatów miała problem z obsługą pakietu Office, nie potrafiła wyciągać wniosków, określać priorytetów i organizować sobie pracy. Najgorsze, że w ogóle nie zadawali pytań, co praktycznie uniemożliwiało uzupełnienie wiedzy. 74 proc. Szkół uważa, że dobrze przygotowuje absolwentów.

Nie masz pytań, nie szukasz odpowiedzi

- Curiosita – nienasycona ciekawość życia i nieugaszone pragnienie ciągłej nauki Leonardo da Vinci Przemierzam kraj, pragnąc wyjaśnić sprawy, których nie rozumiem. Skąd na szczytach gór biorą się muszle, odciski korali i wodorostów zwykle występujących w morzu? Dlaczego grzmot trwa dłużej od swej przyczyny i czemu błyskawica jawi się oczom z chwilą powstania a grzmot, by się przemieścić wymaga czasu? W jaki sposób różne koła powstają na wodzie wokół miejsca uderzonego przez kamień i jak ptak utrzymuję się w powietrzu? Te pytania i inne niezwykłe spostrzeżenia angażują moje myśli

Burza pytań! Temat lekcji: Król jest nagi! Czego chcielibyście się dowiedzieć na ten temat?

III strategia Zapewnienie informacji zwrotnych, które sprawiają, że uczeń czyni postępy 42

Czego dowiedziałaś się jako uczeń autor pracy? Co zrobiłeś dobrze? Co jest do poprawy? Jak powinnaś/powinieneś poprawić? Jaką dostałaś/dostałeś wskazówkę do dalszej pracy?

Struktura informacji zwrotnej Cztery elementy:   Wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia.  Odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia. Wskazówki – w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę. wskazówki – w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.

Wiele kierunków przekazywania informacji zwrotnej w procesie uczenia się uczniów. NAUCZYCIEL UCZEŃ UCZEŃ UCZEŃ sobie samemu

Pierwsza zasada IZ Informacja zwrotna jest mało ucząca dla ucznia jeżeli nie odnosi się do wcześniej przyjętych i ujawnionych uczniom kryteriów sukcesu. Uczniowie powinni wiedzieć przed przystąpieniem do pracy, w jaki sposób będzie ona oceniana.

Informacja zwrotna jest dialogiem nauczyciela z uczniem. Druga zasada IZ Informacja zwrotna jest dialogiem nauczyciela z uczniem. Dialogiem, mającym pomóc uczniowi w uczeniu się.

Określenia korzyści i trudności związanych z informacją zwrotną.

Korzyści Uczeń koncentruje się na komentarzu i na własnej nauce. Uczeń dostaje informację co zrobił dobrze i to buduje jego poczucie wartości. Uczeń otrzymuje wskazówki dotyczące poprawy i może ją wykonać z sukcesem. Uczeń otrzymuje wskazówki do swojego dalszego rozwoju, Uczeń nie skupia się na otrzymaniu najlepszego stopnia i nie porównuje się z innymi uczniami.

Trudności Jeżeli nauczyciele nie znajdą własnego rozwiązania na podawanie uczniom IZ i wykorzystują wyłącznie np..formę listu do ucznia to cały proces może być czasochłonny. Utrzymanie zasady, że sformułowania IZ odnoszą się wyłącznie do wcześniej podanych i ustalonych z uczniami kryteriów.

Trudności cd. Stosowanie informacji zwrotnej łącznie z oceną wyrażoną stopniem. Kłopot może sprawiać zachowanie ciągłości w informacji zwrotnej dotyczącej jednej pracy ucznia. Uczeń może zgubić pracę zawierającą komentarz nauczyciela a nauczyciel może nie pamiętać, jakich wskazówek udzielił już wcześniej uczniowi.

Radzenie sobie z trudnościami Praca w parach. Moje rekomendacje

mówi dzisiaj o strategiach uczenia się ? Kto jeszcze mówi dzisiaj o strategiach uczenia się ?

Dlaczego ocenianie kształtujące? Widoczne uczenie się (Visible Learning) Profesor John Hattie University of Auckland, Nowa Zelandia, University of Melbourne, Australia, 15 lat badań, synteza 800 meta-analiz badań edukacyjnych, 52 tysiące badań, na 200 mln uczniów. Przez „interwencje” rozumiemy w tej prezentacji strategie i działania podejmowane w nauczaniu i szerzej edukacji w celu poprawy wyników w nauce osiąganych przez uczniów. Mówiąc o „wynikach” odnosimy się do wzrostu wiedzy i umiejętności uczniów, nie jedynie otrzymywanych przez nich ocen. 54 54

To jest tylko pobieżna informacja, nie będziemy zagłębiać się w metodologię badań, odsyłamy do książki. Przy podejmowaniu decyzji odnośnie tego, jakie zmiany wprowadzić w systemie edukacji lub działaniu danej szkoły, często uznaje się za wystarczające, by dana interwencja przynosiła pozytywne rezultaty, czyli by rozmiar wpływu wynosił więcej niż 0. To bardzo nisko ustawiona poprzeczka, „którą przeskakuje” 95% badanych interwencji. Prof. Hattie żartuje, że wystarczy, że uczeń ma tętno, by poprawiały mu się osiągnięcia i rozmiar wpływu był większy niż 0. Z badań wynika, że efekty w zakresie od 0,0 do 0,15 uczniowie prawdopodobnie osiągnęliby wcale nie chodząc do szkoły. Z kolei przeciętny efekt działań nauczyciela w ciągu typowego roku szkolnego mieści się w przedziale 0,15 – 0,4. Zamiast pytać, czy „coś działa” – bo w ogóle działa prawie wszystko - pytajmy „co działa najlepiej” Można tu wrócić do przykładu pracy domowej. Gdy punktem odniesienia jest wpływ zerowy (brak wpływu), praca domowa (0,29) jawi się jako pozytywna dla osiągnięć ucznia interwencja. Natomiast, gdy porównamy ją ze średnim efektem różnych czynników działających na ucznia, okazuje się, że jej wpływ nie jest imponujący, że jest na pewno wiele rzeczy, które mocniej podnoszą te osiągnięcia. Tu może zacząć się dyskusja, że jednak trzeba zadawać pracę domową. Zgadzamy się, tylko mówimy, że nie można wiele się po niej spodziewać w porównaniu z innymi interwencjami. Prof. Hattie proponuje, by „poprzeczkę zawiesić” na poziomie 0,4, czyli oceniać efekty różnych interwencji w odniesieniu do tego poziomu. Nie oznacza to automatycznie, że działania o rozmiarze wpływu mniejszym niż 0,4 nie są warte podejmowania – to zależy jeszcze chociażby od ich kosztów – ale pożądane jest wychodzenie ponad średnią, czyli podejmowanie działań dających efekt większy niż 0,4. Zbyt często decydujemy się na interwencje, których wpływ jest mniejszy od 0,4. Nauczyciele i uczniowie tracą czas, a państwa wydają miliony na interwencje, które tak naprawdę nie mają większego znaczenia! 55 55

Co działa? Co ma duży wpływ? Interwencja Liczba badań Rozmiar wpływu Zapewnienie oceny kształtującej 30 0,90 Informacja zwrotna 1287 0,73 Pozytywne relacje nauczyciel-uczeń 229 0,72 Doskonalenie nauczycieli 537 0,62 Cele będące wyzwaniem 604 0,56 Pozytywny wpływ rówieśników 12 0,53 Zaangażowanie rodziców 716 0,51 Uczenie się w małych grupach 78 0,49 Motywacja 327 0,48 Trener przedstawia listę interwencji, które według badań prof. Hattiego dają najlepsze efekty (ich średni rozmiar wpływu wynosi od 0,46 do 1,44). Oto 11 czynników, które najmocniej pozytywnie oddziaływają na uczenie się uczniów; tzn. ich rozmiar wpływu znajduje się powyżej 0,4. Jeśli uczestnicy zapytają – co nie działa, to trener może podać: Praca domowa – (161) 0,29 Indywidualizacja nauczania – (600) 0,23 Rozmiar klasy – (96) 0,21 Szkoły społeczne – (18) 0,20 Dodatkowe programy nauczania – (102) 0,17 Powtarzanie klasy – (207) 0,16 Podział na grupy według zdolności – (500) 0,12 Szkolenie nauczycieli – (53) 0,11 Wiedza merytoryczna nauczycieli (dotycząca nauczanego przedmiotu) – (92) 0,09 56 56

Zalecane warunki realizacji podstawy programowej Wymagania państwa Zalecane warunki realizacji podstawy programowej „Uczący się mózg”

literatura Inne: C.Moss, S.Brookhart, Cele uczenia się. Jak pomóc uczniom zrozumieć każdą lekcję R.Marzano, Sztuka i teoria skutecznego nauczania

Dziękuję za uwagę.