Europa po Kongresie Wiedeńskim. Lata 1815 – 1848 Kongres Wiedeński obradował od września 1814 do czerwca 1815 roku. Obrady, które toczyły się podczas rozmaitych spotkań o oficjalnym i nieoficjalnym charakterze od początku zdominowali przedstawiciele czterech najsilniejszych członków antynapoleońskiej koalicji: Wielkiej Brytanii, Rosji, Austrii i Prus. Do negocjacji dopuszczono także, po pewnych sporach, Francję, która znajdowała się już pod rządami dawnej dynastii i opinię tego kraju trudno było ignorować. W takim właśnie gronie zapadały najważniejsze decyzje

Zmiany terytorialne w Europie na początku XIX wieku: Europa 1802 Mapa 1

Zmiany terytorialne w Europie na początku XIX wieku: Europa 1812 mapa2

Zmiany terytorialne w Europie po Kongresie Wiedeńskim: Europa 1815 mapa3

Nowy porządek w Europie Na Kongresie Wiedeńskim ustalono kilka zasad, które w zamyśle ich twórców miały kształtować nowy porządek na kontynencie europejskim: Zasada legitymizmu – głosiła ona, że poszczególne państwa mogą istnieć tylko w granicach sprzed wybuchu rewolucji we Francji, bądź też w granicach sprzed epoki napoleońskiej ( przypadek Rzeczpospolitej!!!) Zasada restauracji – głosiła ona, że w poszczególnych państwach powinny panować te dynastie,które rządziły przed epoką napoleońską. ( Powinna istnieć też ta sama forma ustroju) Zasada równowagi sił – głosiła ona, że żadne mocarstwo nie może zdobyć statusu hegemona. Zgodnie z tą zasadą państwa europejskie miały powstrzymywać ekspansywne dążenia mocarstw.

Nowy Porządek w Europie Tutaj było zdjęcie obradujących

Święte Przymierze – 26.IX. 1815 Święte Przymierze był to związek Austrii, Prus i Rosji ( później do grupy tej dołączyła Francja oraz inne kraje europejskie) powołany po to, aby w przyszłości nie dopuścić do zmian w Europie. Sygnatariusze tego układu mieli zwłaszcza przeciwstawiać się aktywności ruchów rewolucyjnych w poszczególnych krajach. W akcie Świętego Przymierza, pełnym religijnej frazeologii, trzej monarchowie zadeklarowali, że prowadzona przez nich polityka będzie oparta o chrześcijańskie zasady moralne. W efekcie idea utrzymania nowego ładu w Europie zyskała „sankcję „ religijną”. Pomysł ten zrodził się w głowie skłonnego do mistycyzmu cara Aleksandra I , zaś przywódcy pozostałych państw zaakceptowali go gdyż odpowiadał im bardzo aspekt polityczny porozumienia. Z biegiem lat miało się okazać, że pomimo rozmaitych umów między państwowych nowego ładu nie da się utrzymać.

Symptomy kryzysu. Zawiedzione nadzieje - Niemcy Pochód armii napoleońskiej przez Europę sprawił, że nie tylko przyjmowano idee Rewolucji Francuskiej,ale również rozbudzone zostały nastroje wolnościowe ( dużą rolę odgrywała tu bezwzględność Bonapartego) wśród wielu narodów znajdujących się pod dominacją francuską. Zjawisko to szczególnie silnie uwidoczniło się na ziemiach niemieckich. W efekcie zostały rozbudzone aspiracje narodowe Niemców i ujawniły się tendencje zjednoczeniowe. Dlatego też decyzją Kongresu Wiedeńskiego, na mocy której utworzono Związek Niemiecki pod przewodnictwem Austrii została przyjęta z rozczarowaniem. Szczególnie aktywnie swoje niezadowolenie demonstrowały środowiska akademickie, co sprawiało, że latem 1819 roku rządy państw niemieckich zdecydowały się roztoczyć nadzór nad uniwersytetami i zaostrzyć cenzurę. W latach 1819 – 1820 zwołano specjalny kongres , na którym ustalono, że w żadnym państwie niemieckim nie będzie obowiązywała konstytucja. ( pomysł K. Metternicha) Wyjątkiem miały być te państwa, które już konstytucje miały. Jednak pacyfikacja tendencji zjednoczeniowych na płaszczyźnie politycznej nie powstrzymała analogicznych procesów zachodzących w ekonomii. Pod naciskiem kupców niemieckich w 1833 roku państwa Związku Niemieckiego zawarły „unię celną” tworząc na obszarze państw niemieckich strefę „ wolnego handlu”, Ustanowienie „ unii celnej” było odbierane jako wyraz aspiracji zjednoczeniowych Niemców także w sferze politycznej. mapa4

Symptomy kryzysu. Spisek oficerów - Hiszpania Zjawiska, które można było zaobserwować w Niemczech uwidoczniły się także w innych państwach Europejskich. Popularne wśród młodzieży nastroje konspiracyjne zaczęły się pojawiać także wśród oficerów. To właśnie wojskowi odgrywali główną rolę w hiszpańskim spisku, który był pierwszym przewrotem politycznym tamtych czasów i stał się bodźcem do przeprowadzenia podobnych akcji w innych krajach. W styczniu 1820 roku zbuntowane oddziały płk. Rafaela del Riego y Núñez rozpoczęły walkę z reżimem króla Ferdynanda VII ( 1784 – 1833, król w 1808 i od 1814). Monarcha był konsekwentnym, lecz niezbyt zdolnym obrońcą „starego ładu” . W efekcie Ferdynand VII został zmuszony do zerwania z absolutyzmem, przywrócenia konstytucji z 1812 roku ( napoleońskiej) oraz do zwołania Kortezów ( hiszpański parlament), w których przewagę uzyskali liberałowie.

Symptomy kryzysu - Francja Ludwik XVIII – „liberał”. Ludwik XVIII( 1814– 1824) (brat zgilotynowanego Ludwika XVI) powrócił do Paryża w 1814 roku pod osłoną wojsk koalicji antynapoleońskiej. Był człowiekiem na tyle rozsądnym aby nie próbować przywrócić we Francji monarchii absolutnej ( wpływ na to miały też naciski Brytyjczyków i cara Aleksandra I obawiających się wybuchu kolejnej rewolucji). Dlatego też już w 1814 roku władca oktrojował ( nadał) Kartę Konstytucyjną. Jej główne zasady to: równość obywateli wobec prawa wolność sumienia i wyznania prawo do posiadania ziemi nabytej w czasie w kraju istnieje dwuizbowy parlament; Izba Parów i Izba Deputowanych członkowie Izby Deputowanych byli wybierani w wyborach według ordynacji zawierającej wyraźny cenzus majątkowy członkowie Izby Parów byli wybierani przez króla

Symptomy kryzysu - Francja Karol X - konserwatysta Po śmierci Ludwika XVIII jego następcą został jego brat Karol X ( 1824 – 1830) zwany królem –ultrasem. Był on oddanym zwolennikiem przywrócenia „ starego”, jeszcze przedrewolucyjnego ładu oraz monarchii absolutnej.Król pragnął zwiększenia roli hierarchii katolickiej w państwie oraz zwrotu ziemi odebranej szlachcie i duchowieństwu w czasie rewolucji. Był przekonany, że nieugięte trzymanie się tradycyjnych zasad poparte odpowiednio surowymi represjami pozwoli utrzymać właściwy porządek (np.. W 1825 roku wprowadzono karę śmierci za świętokradztwo). Wiosną 1830 roku monarcha rozwiązał nieposłuszną mu Izbę Deputowanych . Ponieważ wyniki ponownych wyborów niezadowoliły króla 26. VII ogłosił on, że nowa Izba również zostaje rozwiązana a ordynacja wyborcza zmieniona. To doprowadziło wybuchu 27VII – 29 VII rewolty w Paryżu ( tzw. Trzy Chwalebne Dni lub Trzy Dni Chwały), która zmusiła Karola X do abdykacji. Nowym królem został Ludwik Filip I z orleańskiej linii Burbonów. Panował on do 1848 roku

Symptomy kryzysu. Austria kanclerza Klemensa Metternicha Kanclerz Klemens Metternich był jednym z głównych twórców i obrońców systemu wiedeńskiego w Europie. To on był głównym orędownikiem zasady interwencji zbrojnej w tych państwach, w których do głosu dochodziły nastroje rewolucyjne (np. Włochy 1820 – 1821). W Austrii stworzył silny aparat policyjny, wprowadził cenzurę, prześladował opozycję. Został obalona na fali wystąpień w 1848 roku.

Symptomy kryzysu.Rosja Aleksandra I – odwrót od polityki reform. Car Aleksander I ( 1801 – 1825) objął władzę po nagłej śmierci swojego ojca cara Pawła I. Aleksander w początkowym okresie swojego panowania planował reformy w państwie, które maiły zliberalizować stosunki w Rosji na wzór zachodnioeuropejski. Swego rodzaju „ programem pilotażowym” miało być wprowadzenie liberalnej konstytucji w Królestwie Polskim. Jednak nawykły do „samodzierżawia” car oraz jego urzędnicy notorycznie ja łamali i nie dotrzymywali dawanych wcześniej obietnic (np. sprawa tzw. ziem zabranych). Protesty Polaków miały wpływ na zniechęcenia cara i jego odwrót od idei liberalnych. Pod koniec panowania zwrócił się ku prawosławnemu mistycyzmowi i zaczął się uznawać za następcę Jezusa Chrystusa.

Symptomy kryzysu.Rosja Mikołaja I – dekabryści i absolutyzm. Car Mikołaj I ( 1825 – 1855) objął władzę w grudniu 1825 roku po śmierci Aleksandra I i zrzeczeniu się praw do korony przez swojego brata księcia Konstantego. Mikołaj I był zdecydowanym konserwatystom i powstanie dekabrystów, które mocno przeżył utwierdziło go tylko w jego przekonaniach. Uznał on, że dobro monarchii zmusza go do zachowania jak najściślejszej kontroli nad poczynaniami sowich poddanych. Rozbudował policje polityczną, zaostrzył cenzurę, wzmocnił i upowszechnił biurokratyczne mechanizmy nadzorowania ludzi. Za jego panowania wybuchały co prawda rozmaite powstania chłopskie, ale miały one tylko lokalny charakter i nie zagrażały stabilności imperium. Po rozgromieniu dekabrystów opozycja w warstwach uprzywilejowanych ograniczała się tylko do wąskich kółek dyskusyjnych bez znaczenia politycznego. Poważniejsze niepokoje w państwie Mikołaja I zaczęły się po wybuchu Wojny Krymskiej w 1853 roku, ale ich apogeum było zmartwieniem jego następcy Aleksandra II

Symptomy kryzysu. Przebudzenie społeczeństwa – Anglia. W 1815 roku rząd brytyjski, pragnąc chronić rodzimych producentów, wprowadził wysokie cło na importowane zboże. Tzw. Corn Laws – prawa zbożowe maiły zabezpieczyć kraj przed napływem zboża z zagranicy. Wywołało to niezadowolenie sód ludności miejskiej obawiającej się wzrostu cen żywności. Z kolei przemysł brytyjski, który dotychczas zalewał Europę masą towarów zaczynał odczuwać skutki wysokich ceł wwozowych nałożonych przez inne państwa. To poszerzało szeregi niezadowolonych.. Władze odpowiadały początkowo represjami i wysyłaniem wojska przeciw demonstracjom. Z biegiem czasu polityka ta była jednak łagodzona. W 1829 roku dokonano niemal pełnego politycznego równouprawnienia katolików z anglikanami. Co prawda w 1830 roku powołano rząd, na czele którego stanął Artur Wellesley – lord Wellington, znany z zachowawczych poglądów. Jednak rząd ten upał na skutek fermentu politycznego wywołanego rewolta lipcową we Francji. Po jego odejściu nowy premier Charles Grey przeprowadził reformę prawa wyborczego do Izby Gmin. Dzięki temu do polityki dopuszczono także mieszczan co pozwoliło ustabilizować ustrój. Dodatkowym czynnikiem stabilizacji politycznej okazała się panująca od 1837 roku, królowa Wiktoria (1837 – 1901). Przywróciła ona autorytet monarchii nadwyrężony rządami Jerzego III, Jerzego IV i Wilhelma IV.

Tajne stowarzyszenia - Wolnomularze Jako datę rozpoczynającą dzieje wolnomularstwa przyjmuje się 24 czerwca 1717 roku, kiedy to w londyńskiej gospodzie „ Pod Gęsią i Rusztem” cztery loże angielskie utworzyły Wielką Loże Londynu. Pięć lat później szkocki pastor James Anderson ułożył zbiór zasad obowiązujących wszystkich członków nowego ruchu. Akt ten nazywany jest – Konstytucją Wolnych Mularzy Lub Konstytucją Andersona. Jest on do dziś podstawowym dokumentem wolnomularstwa niezależnie od obiediencji czyli kierunku. Ruch wolnomularski najprawdopodobniej wywodzi się od średniowiecznych, wolnych budowniczych katedr. Z tej tradycji masoneria przyjęła podział na stopnie : uczeń, czeladnik, mistrz. Według legendy masońskiej naczelny budowniczy Świątyni Salomona, Hiram Abif, został zamordowany przez trzech niecierpliwych uczniów, bezskutecznie próbujących wymusić na zwierzchniku wyjawienie tajemnic haseł mistrzowskich. Narzędzia zbrodni: węgielnica, cyrkiel budowlany i młot stały się jednym z głównych symboli masońskich, zaś posadzona na grobie Hirama akacja – symbolicznym drzewem wolnomularstwa. Osią ideologii wolnomularzy jest wiara w Wielkiego Budowniczego (Budownika) Wszechświata bez względu na to jakim imieniem jest określany. Oprócz tego ważne jest doskonalenie człowieka, nauka rozumienia innych. W latach 1815 – 1848 wielu wolnomularzy angażowało się tez w rozmaite działania, które uznawali za wyzwoleńcze dal ludzi np.. Wolnomularstwo Narodowe Waleriana Łukasińskiego (1819 – 1821)

Tajne stowarzyszenia - Dekabryści Car Aleksander I w drugim okresie swojego panowania wyrzekł się wcześniejszych planów liberalizacji rosyjskiego ustroju. Zrezygnował również z szeregu planowanych nieśmiało reform m. in. dotyczących upowszechnienia oświaty w Rosji. Sytuacja ta doprowadziła do powstania opozycji , w której prym wiedli rosyjscy oficerowie, uczestnicy ostatnich walk z Napoleonem. Ludzie ci poznali wówczas stosunki panujące w krajach Europy Zachodniej i dążyli do wprowadzenia podobnych zamian w Rosji. Najliczniejsze organizacje konspiracyjne to: Towarzystwo Południowe – na czele Paweł Pestel ( republika) i Towarzystwo Północne – na czele Nikita Murawiow i Kondrat/Kondratij Rylejew ( monarchia konstytucyjna). Po śmierci Aleksandra I w 1825 roku Wielki Książe Konstanty zrzekł się tronu na rzecz młodszego brata Mikołaja. Spiskowcy wykorzystali to do agitacji. Dnia 14 (26) grudnia 1825 roku wojsko zgromadzone na Placu Senackim w Petersburgu miało złożyć przysięgę nowemu carowi. Oficerowie spiskowcy tłumaczyli żołnierzom, że należy walczyć o prawa Konstantego i konstytucję. Dlatego niektórzy żołnierze podobno wołali: „Niech żyje Konstanty i jego żona Konstytucja”. Próba odmowy przysięgi zwana „powstaniem dekabrystów” zakończyła się rzezią zbuntowanych oddziałów, przywódcy spisku zostali skazani na śmierć a aktywniejsi członkowie organizacji udali się na zesłanie.