Analiza techniczna Założenia AT Analiza Techniczna a Analiza Fundamentalna Narzędzia AT Stosowalność AT (materiały własne, stockcharts.com)

wprowadzenie „Analiza techniczna to badanie zachowań rynku, przede wszystkim przy użyciu wykresów, którego celem jest przewidywanie przyszłych trendów cenowych” (J.J.Murphy) zachowanie rynku akcji to Cena akcji Wolumen Liczba otwartych kontraktów

wprowadzenie „Złudne wrażenie przypadkowości stopniowo znika w miarę nabywania umiejętności czytania wykresów” (J.J. Murphy)

Literatura J. J. Murphy „Analiza techniczna rynków finansowych” J.D. Schwager „ Analiza techniczna rynków terminowych” M. J. Pring „Podstawy analizy technicznej” S. Achelis „ Analiza techniczna od A do Z” Z. Komar „Sztuka spekulacji” StockCharts.com - ChartSchool

Wprowadzenie – filozofia AT Rynek dyskontuje wszystko Ceny podlegają trendom Historia się powtarza

Rynek dyskontuje wszystko Wszystkie czynniki wpływające na cenę akcji (fundamentalne, makroekonomiczne, polityczne, psychologiczne i inne) znajdują pełne odbicie w cenie akcji. Inaczej: wszystkie ważne, cenotwórcze informacje są już uwzględnione w cenie akcji

Rynek dyskontuje wszystko Perspektywa fundamentalisty: Cena akcji odzwierciedla relację popytu i podaży: jeżeli istnieje duży popyt na akcję, jej cena rośnie Przyczyną hossy lub bessy na danym rynku są uwarunkowania gospodarcze To nie wykresy same w sobie są przyczyną wzrostów lub spadków cen, one jedynie odzwierciedlają psychologię rynku byka lub niedźwiedzia

Rynek dyskontuje wszystko Perspektywa analityka technicznego: Jeżeli cena akcji rośnie to oznacza, że musi być na nią zwiększony popyt (niezależnie od przyczyn takiego stanu rzeczy, których nie warto badać) Przyczyna wzrostu (bądź spadku) ceny nie jest istotna, gdyż w początkowych stadiach trendu cenowego lub w momentach zwrotnych nikt dokładnie nie wie, dlaczego rynek zachowuje się właśnie w ten sposób. Skoro wszystkie istotne czynniki są już uwzględnione w cenach, to badanie ceny jest „samowystarczalne” (czynniki fundamentalne są także uwzględnione)

Analiza techniczna a analiza fundamentalna Przyjmując przesłankę o zdyskontowaniu w cenach wszystkich informacji, odczytywanie wykresów jest swego rodzaju skróconą formą analizy fundamentalnej. Optymalne zawieranie transakcji możliwe jest tylko na podstawie AT (timing), zawierając transakcję tylko na podstawie AF narażamy się na niekorzystny moment zakupu.

Rynek dyskontuje wszystko Dzięki dużej liczby wskaźników bazujących na danych historycznych analityk „dowiaduje się od rynku” w którą stronę rynek prawdopodobnie podąży. Celem AT nie jest „przechytrzenie rynku” tylko sformułowanie prawdopodobnej prognozy. Analityk zdaje sobie sprawę z przyczyn dla których ceny rosną bądź spadają ale nie sądzi, by ich poznanie było niezbędne dla prognozowania sytuacji na rynku

ceny podlegają trendom Celem badania wykresów jest rozpoznawanie trendów w ich wczesnych stadiach, by dokonywać transakcji zgodnie z ich kierunkiem. (Trendy nie trwają wiecznie) Trend wykazuje silniejszą tendencję do kontynuacji niż do zmiany (należy inwestować zgodnie z trendem, dopóki nie pojawią się oznaki jego końca)

historia się powtarza Analiza zachowań rynku wiąże się badaniem zachowań inwestorów a więc badaniem ludzkiej psychiki. Formacje cenowe pojawiające się od stuleci na wykresach cenowych odzwierciedlają dominujące stany psychiczne uczestników rynku. Ponieważ formacje te sprawdziły się w przeszłości, wnioskuje się, że znajdą potwierdzenie w przyszłości

Trend wzrostowy na WIG–u 20 (III 2003 – X 2007)

Kilkuletni trend spadkowy na WIGu 80 (VII 2007 – III 2009)

Przykład zmiennych trendów średnioterminowych

Brak trendu Spółka American States Water Co.

Brak trendu Spółka Kable

Koncepcja zmian cenowych jako błądzenia losowego

Jednakowe prawdopodobieństwa wzrostu i spadku Jednakowe prawdopodobieństwa wzrostu i spadku. Losowe wahanie z przedziału (0;1)

Cele AT Identyfikacja trendu głównego, trendów niższego rzędu (linie trendu, kanały trendu, średnie ruchome, wstęgi) Ustalenie poziomów cen atrakcyjnych dla popytu, dla podaży (obszary wsparcia, obszary oporu, linie wsparcia, linie oporu) Pomiar impetu rynku – siły trendu, dojrzałości trendu (oscylatory Momentum, RSI, ROC, MACD) Ustalenie stanów skrajnych, stanów alertowych, stanów neutralnych (oscyl. RSI, CCI) Identyfikacja presji kupujących, presji sprzedających (oscyl. CMF, OBV) Pomiar siły relatywnej papieru wartościowego względem benczmarku Określenie poziomów ceny zakupu, ceny sprzedaży Określenie momentu transakcji

Narzędzia analizy technicznej Wykresy: słupkowe, świecowe Linie trendu, kanały trendu, linie wsparcia, oporu Średnie kroczące proste ważone liniowo ważone wykładniczo Wstęgi Formacje cenowe Oscylatory (bazujące na cenie, obrotach, mieszane) Prognostyczne (wyprzedzające trend) Inercyjne (postępujące za trendem) Systemy transakcyjne

Wykreślanie linii trendu wzrostowego (stockcharts.com)

Wykreślanie linii trendu spadkowego

Linie wsparcia i linie oporu

Linia wsparcia

Strefy: wsparcia oporu

Przełamanie linii wsparcia

Wstęga Bollingera (różowy)

Formacje cenowe H&S (głowa i ramiona)

Formacje cenowe Formacja głowy i ramion

formacja głowy i ramion – przykład (BZWBK)

Odwrócona formacja H&S Przełamanie linii szyi

Formacja podwójnego szczytu

Luki cenowe luka ucieczki

Formacje świecowe odwrócony młot, spadająca gwiazda

Formacja przenikania – zapowiedź wzrostu

Klin zwyżkujący

Trójkąt zwyżkujący wdsoftware.com/pl/encyklopedia-at/

Formacja spodka wdsoftware.com/pl/encyklopedia-at/

Średnie kroczące – wygładzanie, podążanie za trendem

Sygnały płynące z dwóch średnich kroczących (stockcharts.com)

Oscylator ROC - rate of change Miara siły trendu

Wykres ceny oraz ROC(20) negatywna dywergencja (stockcharts.com)

ŚREDNIE KROCZĄCE, Oscylator MACD - porównanie sygnałów (stockcharts ŚREDNIE KROCZĄCE, Oscylator MACD - porównanie sygnałów (stockcharts.com)

Stany skrajne oscylatora RSI – wykupienie, wyprzedanie Przykład negatywnej dywergencji

Wykres cenowy i oscylator RSI Dywergencje

Wykres cenowy i ROC(15)

System „SAR” – stop and reverse (zatrzymaj i odwróć pozycję)

Zastosowanie AT horyzont czasowy Trendy długookresowe (kilkanaście lat) Trendy długie (kilka lat) Trendy średnioterminowe (od kilku, do kilkunastu miesięcy) Trendy krótkoterminowe (od kilku, do kilkunastu tygodni) Trendy dzienne Trendy godzinowe

Przykład trendu 4 - godzinowego

Przykład 10-letniego trendu wzrostowego - PEKAO

Dow - Jones Industrial Average (30 lat)

Dow - Jones Industrial Average (10 lat)

Analiza techniczna, analiza fundamentalna Moment zawierania transakcji Wskazania płynące z ANALIZY FUNDAMENTALNEJ : kup i trzymaj trzymaj (jeśli wcześniej kupiłeś) akumuluj redukuj sprzedaj możliwe do realizacji w przypadku rynku akcji, nie znajdują zastosowania (ze względu na lewar finansowy) dla rynków terminowych. W przypadku rynków instrumentów pochodnych nieodzowne jest stosowanie AT, nawet wtedy, gdy decyzje inwestycyjne podejmowane są fundamentalnie

Analiza techniczna a analiza fundamentalna Analityk T. może śledzić wiele różnych rynków, dokonując różnorodnych inwestycji, analityk F. koncentruje się, na ogół, na wycenie jednego aktywu bądź pewnej grupy towarów (różne rynki przeżywają silne trendy niekoniecznie w tym samym czasie, co pozwala przenosić kapitał między np. rynkami akcji, surowców, walut ) Techniczna znajomość wielu rynków daje szerokie spojrzenie na wzajemne powiązania, także przyczynowo - skutkowe. Zachowanie cen na jednym rynku może stanowić prognozę dla innego rynku (rynek obligacji – rynek akcji, rynki walutowe – rynki akcji, rynki surowców - rynki akcji, rynki surowców - rynki walutowe )

Zastosowanie AT Rynki akcji Rynki kontraktów terminowych Rynek obligacji Rynki surowcowe Rynki towarowe Rynki walutowe Rynek nieruchomości

Cena (1t) miedzi (od lutego 2005)

Cena (1t) miedzi (od marca 2009)

Cena (baryłki) ropy naftowej (od czerwca 2005)

Analiza Top - Down Analiza „szerokiego rynku” reprezentowanego przez główne indeksy krajowe a także zagraniczne DJIA, S&P500, DAX, FTSE100, NIKKEI Analiza sektorowa, wybór najsilniejszego segmentu rynku Analiza poszczególnych spółek w wybranym sektorze

Prognozowanie ekonomiczne Istnienie silnych trendów lub oznaki ich końca są ważnymi wskaźnikami makroekonomicznymi Zachowanie S&P 500 jest traktowane jako wskaźnik wyprzedzający gospodarki amerykańskiej Trendy na rynkach kontraktów surowcowych wyprzedzają koniunkturę w przemyśle (słabość dolara to słabość gospodarki światowej) Trendy na rynkach dają wskazania dla przyszłej inflacji, poziomu zatrudnienia, PKB

Korelacja indeksów DJIA i TRAN dostrzeżona przez Ch Korelacja indeksów DJIA i TRAN dostrzeżona przez Ch. Dowa (wyprzedzenie indeksu transportowego)

Wyprzedzający charakter rynków surowcowych

Ujemna korelacja WIG20 i kursu dolara

Powody skuteczności AT Koncentracja na cenie akcji, która często wyprzedza rozwój ekonomiczny spółki „koncentracja na przyszłości” Posiadanie informacji o presji kupujących, rozpoznawanie okresu akumulacji – poprzedzającego wzrost Posiadanie informacji o presji sprzedających, rozpoznawanie okresu dystrybucji – poprzedzającego spadki Rozpoznawanie poziomów przy których mobilizuje się kupno oraz poziomów zwiększonej podaży Wskazania momentu zakupu, momentu sprzedaży Historia notowań daje wskazania co do reakcji spółki na istotne wydarzenia, przeszłą i obecną zmienność, historyczne poziomy obrotów, siłę relatywną spółki

„Słabości” AT Formacje cenowe są raczej wytworem wyobraźni niż rzeczywistym bytem (niejednoznaczność interpretacji) AT funkcjonuje jako samospełniająca się przepowiednia: fale zakupów bądź sprzedaży są konsekwencją pojawienia się formacji, którą zna większość uczestników rynku Wykresy cenowe wskazują przeszłość nie zaś przyszłość Istnienie trendów nie jest oczywiste – twierdzą zwolennicy błądzenia losowego (random walk theory)

słabości - dyskusja Ad.1 (niejednoznaczność interpretacji) Analiza wykresów jest faktycznie w dużym stopniu subiektywna i niejednoznaczna. Istnieje dość duża tolerancja w identyfikacji typowych formacji cenowych. Występowanie różnic interpretacyjnych jest zjawiskiem częstym

słabości - dyskusja Ad.2 (samospełniająca się przepowiednia) Konsekwencją w/w różnic są różne decyzje inwestycyjne. Inwestorzy różnią się także upodobaniami odnoszącymi się do faz wejścia na rynek a także horyzontem czasowym inwestycji. Obecność graczy dziennych osłabia efekt samospełniającej się przepowiedni Hossa i bessa mogą utrzymać się dłuższy czas tylko przy odpowiednich relacjach popytu i podaży. Jednakowe reakcje analityków technicznych nie są w stanie wywołać hossy czy bessy.

słabości - dyskusja Faktycznym problemem są komputerowe systemy transakcyjne – podobnie zaprogramowane, wykonują automatycznie te same zlecenia przyczyniając się do gwałtownych ruchów indeksów w górę lub w dół. Ad.3 (przeszłość a nie przyszłość) Metody AT mają wiele wspólnego z wnioskowaniem i prognozowaniem statystycznym, które zakłada ekstrapolację na podstawie danych historycznych. Wnioskowanie w AT odbywa się w sposób mniej sformalizowany (np. nie są podawane prawdopodobieństwa błędów). Analiza wykresów jest pewną formą analizy szeregów czasowych, jest zatem zgodna z nowoczesnym kanonem tworzenia prognoz ekonometrycznych

słabości - dyskusja Ad.4 (istnienie trenów) Krytycy założenia o istnieniu trendów stwierdzają całkowitą przypadkowość i nieprzewidywalność ruchu cen (nie istnieje żadne „prawo serii”). Według hipotezy o efektywności rynku ceny oscylują wokół rzeczywistej wartości danego towaru czy akcji (faktycznie: od skrajnego niedowartościowania do skrajnego przewartościowania). Trudność formalnego wykrycia jakichś formacji cenowych, czy trendu nie jest dowodem, że one nie istnieją Odpowiedzią zwolenników AT są badania empiryczne – wykazujące istnienie trendów oraz przynoszące zyski systemy transakcyjne oparte na tym założeniu

Problemy „wewnętrzne” w AT Możliwość różnych interpretacji tych samych formacji cenowych a także sytuacji technicznej spółki płynącej ze wskaźników Dobór optymalnych parametrów musi nastąpić indywidualnie dla każdej spółki (indeksu) Indywidualne, psychiczne nastawienie analityka („bycze” bądź „niedźwiedzie”) wpływa na interpretację danych

Problemy „wewnętrzne” w AT Opóźnienie w działaniu wielu indykatorów, powodujące zwiększenia ryzyka w zajęciu pozycji na rynku Częsty brak pewności postawionej prognozy, konieczność oczekiwania na potwierdzenia sygnałów Występujące nierzadko sprzeczności generowanych sygnałów przez różne wskaźniki Konieczność dokonania syntezy płynącej z interpretacji wielu analizowanych składników AT- bardziej „sztuka interpretacji” niż obiektywne wnioskowanie

Zarzuty - dyskusja Behawioralna teoria finansów jest nową dziedziną zakładającą wzajemną zależność między strukturą cen a psychologią zachowań