Ochrona i kształtowanie krajobrazów leśnych

Las - ekosystem, w którym dominującą role odgrywa warstwa drzew. Znaczenie lasów Las - ekosystem, w którym dominującą role odgrywa warstwa drzew. Lasy w naszej strefie klimatyczno-geograficznej są naturalną i najmniej zniekształconą formacją przyrodniczą. Lasy są dobrem ogólnospołecznym, kształtującym jakość życia człowieka. Las jest niezwykle skomplikowanym, odnawialnym zasobem przyrody, wyróżniającym się licznymi specyficznymi cechami. Dotyczy to korzystnego oddziaływania lasu na gospodarkę wodną i rolną, na warunki zdrowotne środowiska, ochrony przed szkodliwymi zjawiskami pogodowymi, wpływu na warunki wypoczynku i regeneracji zdrowia i wiele innych oddziaływań.

Dane ogólne o zasobach leśnych w Polsce - historia W przeszłości lasy występowały niemal na całym obszarze naszego kraju.W następstwie procesów społeczno-gospodarczych, przede wszystkim na skutek ekspansji rolnictwa i popytu na surowce drzewne, lasy Polski uległy znacznym przeobrażeniom. Lesistość Polski, wynosząca jeszcze pod koniec XVIII wieku około 40%(w ówczesnych granicach), zmalała do 20,8% w 1945 r. Odwrócenie procesu wylesiania nastąpiło w latach 1945 –1970, kiedy w wyniku zalesień lesistość Polski wzrosła do 27,0%. Powierzchnia lasów w Polsce wynosi 9,07 mln ha (wg GUS – stan na 31.12.2008 r.), co odpowiada lesistości 29%. Wg standardu międzynarodowego lesistość Polski wynosiła 29,7% i była niższa od średniej europejskiej (33,8% bez Federacji Rosyjskiej).

Lesistość wybranych krajów europejskich średnia lesistość w Europie wynosi 33,7% (bez Rosji)

Lesistość Polski wg województw (31.12.2008)

Struktura własności lasów W strukturze własnościowej lasów w Polsce dominują lasy publiczne – 82%, w tym lasy pozostające w zarządzie Pañstwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe – 78% Struktura własności lasów w całym okresie powojennym pozostaje w zasadzie bez zmian. Zauważalny jest wzrost udziału powierzchni leśnej parków narodowych: z 1,0% w 1985 r. do 2,0% w 2005 r. (wg GUS – stan w dniu 31.12.2005 r).

Struktura własności lasów w Polsce (GUS)

Zróżnicowanie warunków siedliskowych Zróżnicowanie warunków występowania lasów w Polsce obrazuje regionalizacja przyrodniczo-leśna, uwzględniająca utwory geologiczne, warunki klimatyczne, typy krajobrazu naturalnego i lasotwórczą rolę gatunków drzewiastych. Wydziela się tzw. siedliskowe typy lasu Lasy w Polsce występują w zasadzie na terenach o najsłabszych glebach, co znajduje odzwierciedlenie w układzie typów siedliskowych lasu.

W strukturze siedliskowej lasów przeważają siedliska borowe występują na 54,5% powierzchni lasów

Siedliska lasowe zajmują 45,5%, z czego olsy i łęgi – 3,8%

Typy siedliskowe lasu - podział ze względu na żyzność i wilgotność bory bory lasy lasy lasy mieszane mieszane właściwe łęgowe ------------------------------------------------------------------------------------- suche Bs świeże Bśw BMśw LMśw Lśw wilgotne Bw BMw LMw Lw Lłw - przykorytowy Lłw - nadrzeczny Lłw - dolinkowy bagienne Bb BMb LMb Ol Lłb - typowy Lłb - źródliskowy

Udział procentowy siedliskowych typów lasu

Zróżnicowanie warunków siedliskowych i składu gatunkowego lasów Gatunki iglaste dominują na 75,6% powierzchni lasów. Sosna (łącznie z modrzewiem zajmuje 67,4% powierzchni) znalazła w Polsce najkorzystniejsze warunki klimatyczne oraz siedliskowe w swoim eurazjatyckim zasięgu, dzięki czemu zdołała wytworzyć wiele cennych ekotypów (np.sosna taborska lub augustowska). Do dużego udziału gatunków iglastych przyczyniło się również ich preferowanie, począwszy od XIX w., przez przemysł przerobu drewna.

Udział powierzchniowy gatunków panujących w Lasach Państwowych, parkach narodowych, lasach prywatnych i gminnych

Zmiany udziału powierzchniowego gatunków panujących W latach 1945–2008 w struktura gatunkowa polskich lasów uległa przemianom, wyrażającym się zwiększeniem udziału drzewostanów z przewagą gatunków liściastych z 13,0 do 23,2%

Zróżnicowanie warunków siedliskowych i składu gatunkowego lasów Pomimo zwiększenia powierzchni drzewostanów liściastych, ich udział jest ciągle mniejszy niż potencjalny, wynikający z przestrzennego rozmieszczenia siedlisk leśnych. Puszcza Białowieska - przykład stosunkowo mało zmienionej struktury gatunkowej lasu nizinnego. grądy - 40% powierzchni puszczy świerk - 26%; sosna 24%; olsza czarna 17%; dąb szypułkowy; 12%, brzoza -11%

Struktura wiekowa W wiekowej strukturze lasu dominują drzewostanyIII i IV klas wieku, zajmujące odpowiednio 24,7% i 19,2% powierzchni. Drzewostany powyżej 100 lat w PGL Lasy Pañstwowe zajmują powierzchnię 14%; przypada na nie 17,3% miąższości zasobów drzewnych. Wskaźnikami zmian struktury wiekowej drzewostanów są : stały wzrost udziału drzewostanów w wieku powyżej 80 lat, z ok.0,9 mln ha w 1945 r.do ok.1,6 mln ha w 2008 r., wzrost przeciętnego wieku drzewostanów, który w roku 2008 wynosił w Lasach Pañstwowych 60 lat, a w lasach prywatnych w 1999 r.– 40 lat.

Zmiany powierzchni leśnej Podstawą prac zalesieniowych w Polsce jest Krajowy program zwiększania lesistości” (KPZL). Program ten został opracowany przez Instytut Badawczy Leśnictwa i zaakceptowany do realizacji przez rząd 23 czerwca 1995 r. Głównym celem KPZL jest zwiększenie lesistości kraju do 30% w 2020 r. i 33% w 2050 r.

Funkcje lasu funkcje ekologiczne (ochronne),wyrażające się m.in. korzystnym wpływem lasów na kształtowanie klimatu globalnego i lokalnego, regulację obiegu wody w przyrodzie, przeciwdziałanie powodziom, lawinom i osuwiskom, ochronę gleb przed erozją; ostoja dzikich gatunków roślin i zwierząt. funkcje produkcyjne (gospodarcze), polegające głównie na zdolności do odnawialnej produkcji biomasy,w tym przede wszystkim drewna i produktów ubocznych; funkcje społeczne, które m.in. kształtują korzystne warunki zdrowotne i rekreacyjne dla społeczeństwa i wzbogacają rynek pracy.

Udział lasów ochronnych Lasy ochronne - funkcje pozaprodukcyje Udział lasów ochronnych

Lasy ochronne - funkcje pozaprodukcyje W lasach ochronnych,w zależności od ich dominujących funkcji, stosuje się zmodyfikowane postępowanie, polegające na ograniczaniu stosowania rębni zupełnych, podwyższaniu wieku rębności,dostosowywaniu składu gatunkowego do pełnionych funkcji, zagospodarowaniu rekreacyjnym itp.

Ochrona i zagospodarowanie lasów Lasy polskie znajdują się w sytuacji stałego zagrożenia przez czynniki abiotyczne,biotyczne i antropogeniczne, co powoduje, że zagrożenie lasów w Polsce należy do najwyższych w Europie. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego nadal stanowią istotne zagrożenie dla ekosystemów leśnych.W Lasach Pañstwowych zarejestrowano spadek koncentracji SO2 i NO2 w porównaniu z rokiem 2003. Stałe oddziaływanie zanieczyszczeń i ich dotychczasowa akumulacja w środowisku leśnym zwiększają predyspozycje chorobowe lasów.

Ochrona i zagospodarowanie lasów - zagrożenia

Zasady ochrony i kształtowania ekosystemów leśnych zwiększanie lesistości odpowiednia wielkość obszaru leśnego zapewnienie łączności z innymi ekosystemami leśnymi - korytarze ekologiczne obejmowanie ochroną prawną odpowiednie zagospodarowanie otoczenia lasów chronionych prawem przebudowa drzewostanów (w złej kondycji) w celu upodobnienia do naturalnych fitocenoz (dążyć do fitocenoz zgodnych z siedliskiem) uwzględnianie pierwszeństwa procesów naturalnych w hodowli powstrzymywanie się od ingerencji w stosunki wodne w lasach