NAJPIĘKNIEJSZE ZABYTKI GÓRNEGO ŚLĄSKA by mgr Paulina Starzyk

Województwo Śląskie leży w południowej części Polski, granicząc od południa z Republiką Słowacką i Republiką Czeską, od zachodu z województwem opolskim, od północy z łódzkim, a od wschodu z małopolskim i świętokrzyskim. Na obszarze 12.300 km2 mieszka prawie 5 milionów osób. Pod względem powierzchni jest czternastym województwem w kraju, natomiast pod względem zaludnienia drugim. 

W skład województwa śląskiego wchodzi 36 powiatów z czego 17 powiatów ziemskich i 19 grodzkich. Na terenie Śląskiego jest 167 gmin: 49 miejskich, 22 - miejsko-wiejskich i 96 wiejskich. 71 miejscowości ma prawa miejskie.

Największe powiaty to: Katowice, Częstochowa , Sosnowiec Największe powiaty to: Katowice, Częstochowa , Sosnowiec. Największym miastem naszego województwa jest jego stolica Katowice. Do grona miast o liczbie ludności przekraczającej 100 tys. należą także: Częstochowa, Sosnowiec, Gliwice, Zabrze, Bytom, Bielsko-Biała, Ruda Śląska, Rybnik, Tychy, Dąbrowa Górnicza i Chorzów.

KOLEJKA WĄSKOTOROWA W BYTOMIU

Każda z polskich kolejek wąskotorowych jest wyjątkowa: jedna ma najmniejszy rozstaw torów, inna całe lata stanowiła jedyną nić łączącą jakieś miasto z resztą świata. Górnośląską kolejkę wyróżnia nie tylko to, że jeździ już nieprzerwanie od ponad 150 lat będąc najstarszą linią na kontynencie, ale także to, że stanowiła niegdyś element potężnego systemu. Była kolejką przemysłową - służącą transportowi dóbr na potrzeby fabryk i hut; nie bez znaczenia była w ich życiu także sfera wydobycia kopalin służących budownictwu. Śląskie rosbanki woziły ludzi do pracy, zaś ich sieć - w szczytowym momencie rozwoju (lata pięćdziesiąte XX wieku) obejmowała niemal ćwierć tysiąca kilometrów tworząc gigantyczny trójkąt między Miasteczkiem Śląskim, Mysłowicami a Raciborzem. ,

Radiostacja w gliwicach

Pierwsza radiostacja w Gliwicach powstała w 1925roku by rozszerzyć zasięg wrocławskiej rozgłośni, Schlesische Funkstunde na wschodnie tereny niemieckiego Śląska, a zwłaszcza na zachodnie ziemie polskie, gdzie miała służyć celom propagandowym. Budynek na użytek radiostacji wzniesiono przy obecnej ul. Radiowej (dziś szpital). Była tam sala koncertowa, studia mikrofonowe, redakcja i obsługa a także nadajnik Telefunken. Obecnie kompleks wieży i otaczających budynku tworzy Muzeum Historii Radia i Sztuki Mediów – Radiostacja Gliwice. Jest to oddział Muzeum w Gliwicach.

Wieża ma wysokość 110,7 m, ma cztery podesty usytuowane na wysokościach: 40.4 m, 55.3 m, 80.0 m i 109.7 m, paraboidalny kształt, a drabina wiodąca na szczyt ma 365 szczebli. Obiekt wybudowany jest z bali z nieimpregnowanego drewna modrzewiowego, łączonego przy pomocy 16100 mosiężnych śrub. W konstrukcji nie ma ani jednego stalowego gwoździa. Według aktualnego stanu wiedzy na temat metod konserwacji drewna, żywotność wieży ocenia się jeszcze na około 15-20 lat.

KOPALNIA WUJEK W KATOWICACH

4 marca 1899 roku we Wrocławiu zawarto umowę, która połączyła sześć zakładów górniczych w jedną Gwarecką Kopalnię „Oheim”. We września tegoż roku w Urzędzie Górniczym na okręg Mysłowice - Katowice zatwierdzono lokalizację i plan budowy Kopalni na najbliższe lata. Pierwsze 50 ton węgla wydobyto 7 listopada 1900 roku. W sierpniu 1903 roku wydobycie wynosiło już 150 ton na dobę. W 1922 roku nastąpiła zmiana nazwy Kopalni „Oheim” na dzisiejszą „Wujek”.

We wrześniu 1939 roku rozpoczął się najtrudniejszy okres dla Kopalni i polskich górników. Okupant prowadził rabunkową gospodarkę złożem. Ostatnim aktem tej niszczącej działalności miała być realizacja rozkazu z 18 stycznia 1945 r. zawierającego tajny plan ewakuacji urządzeń, wysadzenia szybu i zalania Kopalni. Plan ten dzięki zaangażowaniu załogi „Wujka” udało się udaremnić.

„SUPERJEDNOSTKA” W KATOWICACH

Jest to jeden z największych budynków mieszkalnych w Polsce, usytuowany w centrum Katowic, przy alei Wojciecha Korfantego w pobliżu ronda ge. Jerzego Zientka. Budynek stoi na żelbetonowych "nogach„, które mają za zadanie ułatwiać przepływ wiatru oraz minimalizować wstrząsy tektoniczne. Windy zatrzymują się na co trzecim piętrze (parter, 2, 5, 8, 11, 14). Przejście przez cały budynek możliwe jest tylko na piętrach 2, 8 i 14. Budynek ma własne zasilanie w wodę i prąd. Superjednostkę zaprojektował Mieczysław Król, którego plany zostały jednak znacznie zredukowane. Od 1994 roku budynek posiada status osiedla.

Bazylika w piekarach śląskich

Bazylikę w której przechowuje się obraz konsekrowano w 1849 roku Bazylikę w której przechowuje się obraz konsekrowano w 1849 roku. Budowla jest mieszaniną różnych stylów architektonicznych z przewagą neoromańskiego. Charakterystyczne są dwie widoczne z dala wieże. Wchodząc do świątyni odnosi się wrażenie, iż jest to kościół trzynawowy. Faktycznie jest jednonawowy, z sześcioma wnękami na ołtarze boczne. Według planów niestrudzonego kapłana który był motorem budowy, księdza Ficka miał to być kościół obszerny ze względu na pielgrzymki. Mimo to już po 40 latach trzeba było go rozbudować, między innymi o wnęki ołtarzowe. Oficjalną nazwa świątyni to Bazylika Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja.

KOPIEC WYZWOLENIA W PIEKARACH ŚLĄSKICH

Piekarski Kopiec Wyzwolenia miał powstać 50 lat wcześniej i upamiętniać dwusetną rocznicę przemarszu przez miasto wojsk króla Jana III Sobieskiego w drodze na Wiedeń. Wizyta monarchy - by złożyć pokłon Matce Boskiej Piekarskiej - w miejscowej świątyni nie tylko została dokładnie odnotowana przez kronikarzy, lecz także pamiętano ją w okolicy bardzo dobrze. Pomysłodawcą usypania wzniesienia na wzór kopców Krakowa był górnik - Wawrzyniec Hajda, wielki autorytet moralny swoich czasów. Za sypanie kopca bez zezwolenia pruskie władze wtrąciły Hajdę do więzienia, zaś jego pomysł urzeczywistniono dopiero 20 czerwca 1937 roku.

ZAMEK KSIĄŻĄT W PSZCZYNIE

Zamek w Pszczynie to dawna rezydencja magnacka powstała w XI lub XII w Zamek w Pszczynie to dawna rezydencja magnacka powstała w XI lub XII w., od tego czasu wielokrotnie przebudowywana. W średniowieczu własność między innymi książąt opolsko-raciborskich, książąt opawskich i książąt cieszyńskich. W latach 1870–1876 dokonano przebudowy zamku, na skutek której uzyskał on swój obecny kształt architektoniczny w stylu neobarokowym. Wraz z zabytkowym parkiem krajobrazowym w stylu angilskim tworzy zespół pałacowo-parkowy. W 1946 zamieniony na muzeum, obecnie działające pod nazwą Muzeum Zamkowe w Pszczynie. W przeciwieństwie do wielu innych zamków i pałaców na Śląsku, zniszczonych na skutek działań II wojny światowej i bezpośrednio po niej. W Zamku w Pszczynie zachowało się oryginalne wyposażenie i meble, które sprawiają, że jest on obecnie jednym z najcenniejszych zabytków architektury rezydencjonalnej w Polsce.

KOPALNIA ZABYTKOWA W TARNOWSKICH GÓRACH

Tarnowskie Góry w dawnych wiekach zawdzięczały kopalinom niemal wszystko. W roku 1526 dnia 30 kwietnia ostatni potomek króla Bolesława Chrobrego na ziemi śląskiej, książę Jan Opolski, nadał górnikom na Górach Tarnowskich przywileje wolności górniczej, a wraz z nimi młodej osadzie górniczej nadał prawa miejskie. W połowie XVI w. Tarnowskie Góry były nie tylko największym ośrodkiem górnictwa kruszcowego na Górnym Śląsku, ale także jednym z największych w Europie. To tu mieściło się centrum technologiczne Europy, tu pracowali pionerzy techniki, tu testowano po raz pierwszy najważniejsze wynalazki. Historia ówczesnego górnictwa to w znacznej mierze dzieje walki górników z wszechobecną wodą - widać to i dziś w czasie zwiedzania kopalni - po drodze widzimy tamy, podziemne zbiorniki wodne czy osadzające się wszędzie krople.

Otwarcie turystycznej kopalni w dawnych wyrobiskach planowano praktycznie od momentu, gdy w rejonie miasta zakończyło się wydobycie czyli od 1912 roku. Wpierw były to plany niemieckich inżynierów, później grupę inicjatywną powołał międzywojennny tarnogórski magistrat. Udało się jednak dopiero Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które we wrześniu 1957 roku oddało do użytku poziemną trasę wodną - Sztolnię Czarnego Pstrąga, zaś w 1976 - Kopalnię Zabytkową. Do zwiedzania w kopalni wybrano taki fragment, który najpełniej obrazuje ich urok a zarazem ciężkie warunki pracy dawnych górników - gwarków. Wytypowanym odcinkiem została trasa między szybami "Anioł" - "Żmija" - "Szczęść Boże".

Zamek w toszku

Historia budowli obronnych w Toszku sięga prawdopodobnie X-XI wieku, kiedy to na miejscu obecnego zamku stał drewniany gród, niegdyś kasztelania, należący w okresie rozbicia dzielnicowego do książąt śląskich, zastąpiony murowanym zamkiem na początku XV wieku. W 1429 roku zniszczyli go husyci, a odbudował i uczynił z niego swoją stałą siedzibę Przemysław Toszecki, książę z linii oświęcimskiej. Po jego śmierci w 1484 roku zamek był własnością książąt opolskich, a w 1532 roku jako lenno królów czeskich przeszedł w ręce Habsburgów. Następnie zastawiony rodzinie Redernów został przez nią wykupiony w 1592 roku i odbudowany w stylu renesansowym.

W XVIII wieku rezydencja kilkakrotnie zmieniała właściciela W XVIII wieku rezydencja kilkakrotnie zmieniała właściciela. Po pożarze z 1811 roku nie planowano już odbudowy rezydencji; a w 1840 roku ruinę kupił Abraham Guradze. Jego rodzina była w posiadaniu zamku do II wojny światowej. W latach 1957-1963 zamek został częściowo odbudowany. Obecnie zamek stanowi siedzibę Centrum Kultury "Zamek w Toszku”.

Browar książąt w tychach

Browar powstał na początku XVII wieku na terenie obszaru dworskiego należącego do pszczyńskiego rodu Promniców. W 1825 r. Pszczyna, do tej pory stolica Wolnego Państwa Stanowego, została księstwem, a w 1861 r. Jan Henryk XI Hochberg, książę pszczyński przejął od Promniców folwark z browarem i jeszcze w tym samym roku rozpoczął budowę nowego i nowoczesnego zakładu z warzelnią, chłodnią, słodownią, młynem, suszarnią i lodownią.

W roku 1922 Browar Książęcy znalazł się na ziemiach polskich W roku 1922 Browar Książęcy znalazł się na ziemiach polskich. W okresie międzywojennym rósł popyt na piwo, dlatego inwestowano w browary. Po zajęciu Tychów przez wojska niemieckie 3 września 1939 roku, zmieniono nazwę Browaru Książęcego na "Fürstliche Brauerei A. G. In Tichau". Browar Książęcy został wyzwolony 27 stycznia 1945 roku i przejęty przez pracowników. 1 lutego 1945 został znacjonalizowany, by po dokonaniu niezbędnych napraw wznowić produkcję 6 marca 1945 roku. Obecnie znajduje się tam Muzeum Browarnictwa, które corocznie odwiedzają tysiące turystów.