Kształcenie nastawione na podmiotowość uczącego się Leszek Kuras lkuras@ahe.lodz.pl

Rozumienie KRK Zmiana organizacyjno – prawna zmiana „naskórkowa” Zmiana rozumienia filozofii człowieka i procesu edukacyjnego zmiana stylu i mentalności

Dwa style w pedagogice i funkcjonowaniu społeczeństwa Autorytarny Podmiotowy

Dwa style w pedagogice i funkcjonowaniu społeczeństwa Autorytarny Podmiotowy Szkoła (uczelnia) Firma Państwo Uczeń (student) Pracownik Obywatel

Podmiot i podmiotowość Mianem podmiotu (osoby podmiotowej) zwykło określać się osobę świadomą, myślącą, aktywną, otwartą na nowe doświadczenia. Pojęcie podmiotu i podmiotowości łączy się z działaniem, podejmowaniem decyzji. Tak więc, podmiot to osoba, która ma wpływ na otoczenie, która steruje swoim życiem, ograniczając zewnętrzną determinację swoich losów. Z pojęciem podmiotowości łączy się zatem nierozerwalnie pojęcie sprawstwa, czyli poczucie wolności wyboru i kontroli podjętego działania, a także poczucie skuteczności. Termin podmiot używany jest do nazwania bytu świadomego, który chce i może działać, który jest w stanie tak potencjalnie, jak i realnie dysponować sobą. Innymi słowy, podmiot jest bytem mającym wpływ na treść, formę i przebieg zdarzeń, w których bierze udział. Jest bytem, działającym zgodnie z własną wolą, z nastawieniem na zmianę siebie i otaczającego świata społecznego, technicznego, przyrodniczego itd.

Podmiot i podmiotowość Podmiot – osoba zdolna do samostanowienia o swoich zachowaniach i samodzielnego oddziaływania na otoczenie.

Autorytaryzm i jednostka autorytarna Jednostka autorytarna żywi przekonanie, iż życie ludzkie jest zdeterminowane przez siły stojące na zewnątrz własnego „ja” człowieka i uznaje tym samym, że szczęście leży w poddaniu się tym siłom. W autorytaryzmie, nie ma miejsca na równość. Zakłada się bowiem, iż świat składa się z osób obdarzonych siłą i ludzi jej pozbawionych. Jednostki autorytarne są uległe i oczekują od władzy ochrony i opieki, czyniąc ją jednocześnie odpowiedzialną za swoje życie. Można wymienić następujące komponenty składające się na syndrom osobowości autorytarnej: Konwencjonalizm – rozumiany jako sztywne przywiązanie do konwencjonalnych wartości klasy średniej; Autorytarne podporządkowanie – czyli brak krytycyzmu wobec autorytetów własnej grupy, podległość; Autorytarna agresywność – czyli potępianie, odrzucanie i karanie osób łamiących konwencjonalne wartości; Antyintracepcja – odrzucanie subiektywizmu, wyobraźni; Przesądność i stereotypowość – uleganie przesądom i stereotypom, skłonność do myślenia w sztywnych kategoriach;

- emocjonalna przestrzeń oddzielająca podwładnych od przełożonych Dystans władzy - - emocjonalna przestrzeń oddzielająca podwładnych od przełożonych Społeczeństwa o dużym dystansie władzy: nauczyciel jest autorytetem, któremu należy się szacunek i bezwzględne podporządkowanie od ucznia oczekuje się bezwarunkowego posłuszeństwa i wykonywania poleceń Społeczeństwa o małym dystansie władzy: relacje na linii uczeń-nauczyciel mają charakter partnerski dziecko zachęca się do samorozwoju, dyskusji, podważania opinii dorosłych uczeń jest tu podmiotem procesu edukacyjnego. Ceni się go za samodzielność, inicjatywę, poszukiwanie własnych rozwiązań, wyrażanie krytycznych opinii W pierwszym i w drugim przypadku, w sposób naturalny dochodzi do reprodukcji systemu społecznego, przy czym w pierwszym mamy do czynienia z odtwarzaniem struktury o charakterze autorytarnym, a w drugim o charakterze podmiotowym.

Rola szkoły (uczelni) Szkoła (uczelnia) odpowiada za „wierność” w realizacji narzuconego (ustalonego) programu. Szkoła (uczelnia) reguluje styl życia i przekonania (ideologię). Szkoła (uczelnia) samodzielnie określa treści i formy kształcenia. Szkoła (uczelnia) odpowiada za jakość kształcenia. Jednocześnie uczeń (student) jest odpowiedzialny za efekty kształcenia.

Rola nauczyciela (wykładowcy) Nauczyciel (wykładowca) jest odpowiedzialny za to co wie i umie uczeń (student). Przedstawia algorytmy i wymusza trening tych algorytmów. Stosuje środki przymusu w stosunku do ucznia (studenta). Zadaniem nauczyciela (wykładowcy) jest sformułowanie trudności i doradztwo w zakresie ich rozwiązania. Podmiotem jest uczeń (student), który jest odpowiedzialny za proces uczenia się.

Rola ucznia (studenta) Uczeń (student) potrafi działać wg wymuszonych algorytmów, bądź przyjąć nowe, ale narzucone z góry sposoby postępowania. Nie jest samodzielny w podejmowaniu decyzji. Uczeń (student) jest odpowiedzialny za jakość procesu edukacyjnego i efektów jakie uzyskuje. Samodzielnie organizuje swoją pracę i formułuje projekty.

Rola oceny Oceniana jest zgodność z modelem, tzn. na ile wykonana praca przystaje do modelu. Ocena nastawiona jest głównie na wskazanie niedostatku. Może blokować aktywność realizującego zadanie. Mamy tutaj do czynienia nie tyle z oceną, co z ewaluacją, tzn. weryfikacją tego, co udało osiągnąć się w zrealizowanym projekcie, jaką nadwyżkę uzyskaliśmy w stosunku do przeszłości. Ewaluacja służy zaprojektowaniu przyszłych zmian. Nastawiona jest na wsparcie podmiotu w jego aktywności i stymulowanie jego działań.

Rys. za: prof. Makary Stasiak Wiedza Szkoła tradycyjna Kompetencje osobowościowe Szkoła podmiotowa Rys. za: prof. Makary Stasiak

Nowa (podmiotowa) strategia edukacyjna 1. Marginalizacja paradygmatu „przekazywania wiedzy” na rzecz paradygmatu „zdobywania wiedzy” 2. Uczenie uczenia się – metody muszą być nakierowane na samodzielne zdobywanie wiedzy i umiejętności praktycznych 3. Wytwarzanie wiedzy przez uczących się – szkoła ma służyć wytwarzaniu wiedzy, a nie jej przekazywaniu 4. Uczenie się poprzez wykonywanie praktycznych zadań

Rola KRK Można wprowadzić KRK nie zmieniając nic w stylu zarządzania procesem edukacyjnym i w samym nauczaniu bądź Można wykorzystać projektowaną reformę systemu edukacyjnego do wprowadzenia i urzeczywistnienia kształcenia podmiotowego

Dziękuję za uwagę Leszek Kuras lkuras@ahe.lodz.pl