KONFLIKTY SPOŁECZNE
MAMIHLPINATAPAI – Tierra del Fuego „Oglądać się na siebie w nadziei, że ten drugi zaoferuje się zrobić to, czego obaj pożądamy, lecz żaden zrobić nie chce.”
ZAŁOŻENIA (M.Mlicki) Konflikty – różnego rodzaju – są wszechobecne, nieuniknione i nierozerwalnie wpisane w strukturę społeczeństw. Konflikty są powodowane przez immanentną strukturze systemów społecznych sprzeczność między jej elementami, a zarazem przyczyniają się do zmian tej struktury (charakter dialektyczny – spowodowana przez konflikt zmiana → nowa struktura z zalążkami sprzeczności). Konflikt jest zjawiskiem niejednorodnym (funkcjonalny i dysfunkcjonalny).
DEFINICJA Pochodzenie: łac. conflictus – „zderzenie”. Słownik wyrazów obcych PWN: wszelkie zetknięcie się sprzecznych dążeń, niezgodność interesów, poglądów, antagonizm, kolizja, spór lub zatarg. Johan Galtung: „System działania (podmiotów działania) znajduje się w konflikcie, jeśli w systemie pojawią się dwa lub więcej sprzeczne stany celów”.
MODELE DYNAMIKI KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH Morton Deutsch – procesy kooperacyjne i rywalizacyjne charakteryzują się tendencją do samoutrwalania (pozytywne sprzężenie zwrotne). Ole Holski (k. polityczne) – wpływ sytuacji zewnętrznej na sprawność postępownia stron (np. czas). Błędy w ocenie sytuacji: przecenianie możliwości drugiej strony do podjęcia natychmiastowej akcji, dostrzeganie tylko pewnej liczby z dostępnych alternatyw działania, koncentracja na bezpośrednich konsekwencjach.
MODELE DYNAMIKI KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH Marek Mlicki – trzy etepy procesu: powstanie sprzeczności – niemożność współistnienia pewnych stanów systemu, uświadomienie sobie sprzeczności → napięcia psychiczne, pobudzenie emocjonalne, frustracja, wrogość itd., dążenie do rozwiązania sprzeczności.
TRZY TYPY SPRZECZNOŚCI Naturalna – ograniczenie zasobów (surowce naturalne, energia, czas, pieniądze, dostęp do informacji). Kulturowa – zawiązanie stosunku z przedmiotami materialnymi lub innymi ludźmi – na mocy uwarunkowań kulturowych – możliwe jest wyłącznie dla jednej osoby. Ex-definitione – cele w samej definicji zawierają istnienie sprzecznych z nimi celów (kooperacja negatywna jako działanie autoteliczne).
SUBIEKTYWIZACJA SPRZECZNOŚCI „... rywalizacja i konflikt nie są reakcjami na sytuację obiektywną, a efektem sposobu definiowania sytuacji.” (T.Shibatani) Zasadniczy (pożądane zdarzenie) Cel Dopełniający (definiuje warunki konieczne zajścia owego zdarzenia)
SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW RYWALIZACJA WSPÓŁPRACA KOMPROMIS Moje interesy UNIKANIE AKOMODACJA Interesy partnera
DYLEMATY SPOŁECZNE Anatol Rapoport – definicja – podejmowane przez wszystkich członków grupy racjonalne indywidualne decyzje dają w rezultacie wynik nieracjonalny z punktu widzenia zbiorowości.
DYLEMAT WIĘŹNIA b1 b2 a1 5 , 5 -5 , 8 a2 8 , -5 -3 , -3
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWIĄZYWANIE DYLEMATÓW sytuacja zewnętrzna (wielkość zasobów, wielkość grupy), poznawcze (informacja zwrotna o stanie zasobów i postępowaniu innych oraz komunikacja), badania: Dawes, McTavish, Shaklee, badania: Brewer i Kramer (obserwacja), badania: Schroeder i wsp. (informacje o wynikach własnych i innych). motywacyjne, oczekiwania wobec innych (orientacje społeczne) hipotezy Coombsa (stosowanie strategii indywidualistycznej), oczekiwanie ind. – strach, oczekiwanie koop. – chciwość, subiektywna kontrola nad rezultatami działania zbiorowego, badania Lindnera – wpływ stylu podejmowania decyzji grupowej i rodzaj przywództwa.
ROLA KOMUNIKOWANIA SIĘ zmniejsza zagrożenie płynące z wyborów uwzględniających dobro grupy ułatwia zrozumienie struktury sytuacji i konsekwencji wyborów
ORIENTACJE SPOŁECZNE Grażyna Wieczorkowska – stała preferencja podziału dóbr (podejście interakcyjne) indywidualistyczna – wybór opcji najkorzystniejszej dla siebie, rywalizacyjna (eksploatacyjna) – zdobycie przewagi, altruistyczna – dbałość o interes innych, kooperacyjna – maksymalizacja wspólnego dobra, egalitarna – tendencja do minimalizowania różnic.
DIAGNOZOWANIE ORIENTACJI - wybór, bądź uszeregowanie Ty otrzymasz On/a otrzyma a 200 250 b 300 c 150 d 175
SELEKTYWNOŚĆ PROCESÓW SPOSTRZEGANIA I ZAPAMIĘTYWANIA W KONFLIKCIE PARTNER X O 15/17 40/10 5/35 31/25 BADANY
EGALITARYZM A PRZYPOMINANE RÓŻNICE MIĘDZY WYGRANYMI (Grzelak, 1981)
ORIENTACJE SPOŁECZNE – PRZEWIDYWANIE INTENCJI Badanie H. Kelleya i A. Stahelskiego wybory zależne (dobór w pary) przewidywany wybór partnera wyniki: osoby rywalizacyjne – rywalizacja osoby kooperacyjne – zarówno rywalizacja jak i kooperacja Badanie J. Maki, C. McClintock osoby kooperujące oraz indywidualiści trafniej odgadują intencje partnerów niż altruiści i osoby rywalizacyjne (rola schematu: niesprawiedliwość, egoizm, nieuprzejmość, skąpstwo)
RÓŻNICE W ZACHOWANIACH OSÓB O RÓŻNYCH ORIENTACJACH Badanie D. Kuhlmana i A. Marshella konflikt trzy grupy (ind., koop., ryw.) partner zaprogramowany – „lustrzane odbicie”, kooperacyjne oraz rywalizacyjne wybory