Rośliny

Świat porasta ponad 275 000 różnych gatunków roślin, od maleńkiego planktonu, widocznego jedynie pod szkłem mikroskopu, po wielkie , rosnące do 100 metrów wysokości drzewa. Rosną niemal wszędzie- na lądzie i w morzu, na równinach i na szczytach gór, a nawet na pustyniach i śnieżnych pustkowiach. 40% lądów pokrytych jest lasami i trawami

Co to są rośliny? Eukariotyczne i samożywne organizmy, wykorzystujące energię promieniowania słonecznego za sprawą barwników asymilacyjnych (zdarzają się wśród roślin także organizmy cudzożywne – pasożytnicze, w tym też myko-heterotroficzne, ale mają one charakter wtórny). Systematyka Domena: eukarioty Królestwo: rośliny Nazwa systematyczna: Archaeplastida

Budowa komórki roślinnej Opis:  A) ściana komórkowa, B) plasmodesma, C) błona komórkowa, D) chloroplast, E) błona tylakoidu, F) mitochondrium, G) lizosom, H) aparat Golgiego, I) wakuola, J) retikulum endoplazmatyczne gładkie, K) retikulum endoplazmatyczne szorstkie, L) jądro, M) błona jądrowa, N) otwór w błonie jądrowej, O) jąderko.

Z czego zbudowane są rośliny? Rośliny zbudowane są z komórek, tworzących u roślin wyżej uorganizowanych tkanki i organy. Umożliwiają one im oddychanie, odżywianie, wzrost i rozwój. Proces fotosyntezy prowadzą dzięki chloroplastom zawierającym chlorofil a i pochodzącym z endosymbiozy sinic. Produktem zapasowym jest skrobia. Posiadają sztywną, zwykle celulozową ścianę komórkową. Rośliny cechują się także zdolnością do nieprzerwanego wzrostu za sprawą tkanek twórczych mających stałą zdolność do podziału komórek. Zazwyczaj są trwale przytwierdzone do podłoża.

Budowa roślin- korzenie Są podziemną (bądź podwodną) częścią rośliny. Przytwierdzają roślinę do podłoża, pobierają wodę i składniki mineralne na materiał budulcowy. Korzenie niektórych roślin np. buraka, magazynują substancje odżywcze. Gdy roślina zaczyna rosnąć, z nasiona wysuwa się korzonek, szybko rozgałęziający się w korzenie boczne; wierzchołki przebijających się przez glebę korzeni chroni czapeczka. Niektóre rośliny, jak trawy, mają dziesiątki niewielkich korzeni, rozrastających się we wszystkich kierunkach. Taki system nazywamy wiązką. Marchewka ma gruby korzeń główny, z którego odgałęzia się niewiele bocznych- jest to system korzenia palowego. Na każdym korzeniu znajdują się małe wyrostki zwane włośnikami, zwiększające powierzchnię absorbcyjną korzenia. Niektóre rośliny nie są zdolne do samodzielnego odżywiania się- korzystają z produktów wytwarzanych przez inne rośliny. Są to pasożyty. Jemioła jest pasożytem drzew. Nieliczne rośliny pnące, jak bluszcz, wypuszczają korzenie zarówno w głąb ziemi, jak i wysoko ponad nią. Za ich pomocą przytwierdzają się do drzew, ścian i płotów.

System korzenia wiązkowego- truskawka System korzenia palowego- mniszek lekarski System korzenia wiązkowego- truskawka

Korzenie roślin uprawnych, których wykorzystywana jest część podziemna, nie zawsze są właściwymi korzeniami. Jest tak w przypadku buraka i marchwi, lecz ziemniaki są bulwami podziemnych łodyg, a cebula- wiązką podziemnych liści. Bulwy ziemniaków: Wiązka podziemnych liści cebuli Korzeń buraka czerwonego

Budowa roślin- łodyga Łodyga podtrzymuje liście i kwiaty rośliny. Doprowadza także wodę, składniki mineralne i odżywcze od korzeni do liści i w kierunku odwrotnym. Woda z rozpuszczonymi w niej minerałami transportowana jest z korzeni naczyniami wiązki przewodzącej zwanymi ksylemem; od liści produkty fotosyntezy odprowadzają naczynia floemu. Wiele roślin ma łodygi zielone i giętkie- zwane są one roślinami zielnymi, jako że większość z nich to zioła, takie jak mięta czy bazylia. Rośliny drzewiaste (drzewa i krzewy) mają sztywne, zdrewniałe, pokryte korą łodygi; jest w nich więcej ksylemu niż w roślinach zielnych. Z łodygi wyrasta główny pęd rośliny, rosnący zawsze w góre. Pędy boczne wyrastają z głównego, w miejscach zwanych węzłami. Niektóre pędy boczne stają się odnogami również rozrastającymi się na boki. Z innych wyrastają liście i kwiaty.

Budowa roślin- liście i kwiaty Liście wykorzystują promienie słoneczne do produkcji substancji odżywczych, potrzebnych roślinie do wzrostu. Częściej są płaskie, by zwracając się do słońca absorbować jak najwięcej jego promieniowania. Każdy liść przytwierdzony jest do łodygi ogonkiem zwanym szypułką. Płaską część liścia nazywamy blaszką. Liście mogą być przekształcone w ciernie, co zmniejsza ich powierzchnię parowania. Kwiaty to części roślin kwitnących, z których powstają nasiona- te z kolei dają początek innym roślinom.

Liść dębu jest liściem pojedynczym- Liść orzecha włoskiego należy do liści złożonych- do jednej ma tylko jedną blaszkę szypułki przytwierdzone jest wiele blaszek

Nasiona i owoce Nasiona powstają w wyniku połączenia komórki rozrodczej męskiej (pręciki) z żeńską (słupek). Z nasion mogą wyrosnąć nowe rośliny. Z połączonych dwóch komórek powstaje nasienie, a zalążnia twardnieje i zamienia się w owoc. Owoce mogą przybierać różne kształty. Występują one tylko u roślin okrytonasiennych.

Zapylenie By mogło powstać nasienie z zalążkiem nowej rośliny, pyłek pręcików musi znaleźć się na znamieniu słupka. Niektóre rośliny są samopylne, to znaczy, że pyłek zapyla słupek tej samej rośliny, z której pochodzi. Inne są obcopylne, co oznacza, że tylko pyłek innej rośliny tego samego gatunku może zapylić słupek danej rośliny. Pyłek może być przenoszony z wiatrem, na ciele owadów (np. pszczół) i ptaków, a nawet nietoperzy. W lasach tropikalnych do zapylenia przyczyniają się szczególnie kolibry. Pszczoły wabione są przez kwiaty pięknym kolorem i słodko pachnącym nektarem. Spijając nektar, owad przenosi pyłek z pręcika na słupek tego samego bądź innego kwiatu.

Rozwój rośliny Każde z opuszczających owocnię nasion zawiera zarodek nowej rośliny (kiełek) i zasób substancji odżywczych potrzebny do jego rozwoju. Nasiona nie mogą jednak wykiełkować w niesprzyjających warunkach. Niezbędna jest im woda i odpowiednia temperatura. Nasiona maku mogą przeleżeć w ziemi przez wiele lat, zanim przewracający skiby pług wyniesie je na powierzchnię, gdzie mogą wykiełkować. Z nasienia wyrasta najpierw korzeń, a potem zielony pęd. Korzeń zarodkowy wrasta w ziemię, a pęd rośnie do góry, ku słońcu. Pierwszymi liśćmi rośliny są zieleniejące liścienie nasion. Wkrótce wyrasta im łodyga i pojawiają się liście właściwe. Rosną tylko części roślin zwane merystemami. Znajdują się najczęściej na czubkach pędów i korzeni, tak więc kiedy kiełkuje nowa roślina, jej pęd i korzeń przybierają raczej na długości i grubości. Jest to wzrost pierwotny. Następnie niektóre rośliny pogrubiają swe pędy albo rozrastają się w różnych kierunkach.

Odżywianie roślin W przeciwieństwie do zwierząt, rośliny same produkują sobie pożywienie, absorbując promienie słoneczne w procesie zwanym fotosyntezą. Energia słoneczna pozwala roślinom wytwarzać z wody i zawartego w powietrzu dwutlenku węgla substancje odżywcze. Fotosynteza zachodzi głownie w liściach, których miękisz zawiera dwa szczególne rodzaje komórek: palisadowe i gąbczaste. W każdej z nich znajduje się maleńka cząsteczka- chloroplast, zawierająca chlorofil, substancję nadającą liściom zielony kolor. Dwutlenek węgla dostaje się do rośliny przez komórki aparatu szparkowego na spodniej stronie liścia. Wodę dostarcza z korzenia łodyga. Chlorofil pochłania promienie słońca i zamienia wodę w wodór i tlen. Wodór łączy się z węglem, tworząc cukier, a tlen ulatnia się przez szparki. Wytworzone w ten sposób cukry transportuje system naczyń. W miejscu przeznaczenia przetwarzane są w tłuszcze i skrobię albo spalane w procesie oddychania rozpadają się na dwutlenek węgla i wodę.

Czy wiesz, że … Najstarszą rośliną na świecie jest krzew głogu rosnący w Nowej Anglii- liczy on sobie przynajmniej 10 000 lat. Najdłuższą rośliną na świata jest liana, wspinająca się na drzewa do wysokości 150 metrów. Są rośliny radzące sobie w pustynnych warunkach Afryki rosnąc pod ziemią, spod której wystawiają liście na słońce jedynie przez małe otwory.

Czy wiesz, że … Największym kwiatem jest pachnąca lilia indonejska, osiągająca średnicę do 1m i wagę 7kg. Największe nasiona to orzechy rosnącej na Seszelach palmy, ważące nawet 20kg. Najmniejsze nasiona mają storczyki- milion nasion tych roślin waży zaledwie 0,3mg. Orchidee mogą zamknąć w jednej kapsule ponad 2 000 000 nasion.

Ciekawostki z życia roślin Czemu płaczesz, gdy kroisz cebulę?   W cebuli znajdują się olejki lotne, które podrażniają Twoje oczy. Czy można zapobiec ich działaniu? TAK! Odpowiedź: płacząc.      Jak duże liście może mieć roślina? Okazuje się, że ogromne! Wiktoria królewska, którą spotkać można nad brzegami rzek i na bagnach w Ameryce Południowej, ma liście w kształcie koła o średnicy dwóch metrów!!! Kiedy odkryto ziemniaki? W 1537 roku w poszukiwaniu złota pewien konkwistador hiszpański dotarł do małej wioski w Andach. Znalazł tam jedynie bulwy, które ugotował i zjadł. Potem powiedział: ,,Są smaczne, zje je nawet Hiszpan!,,. Nazwał je patatami, ponieważ mieszkańcy Andów nazywali je papami. Nie będąc tego świadomym, odkrył coś o wiele ważniejszego niż złoto, którego szukał.

Kwiaty ozdobne, lecznicze, leśne, ogrodowe, chronione.

Roślina ozdobna- storczyk Potoczna nazwa roślin z rodziny storczykowatych, w szczególności stosowana w odniesieniu do roślin o efektownych kwiatach, uprawianych w warunkach szklarniowych. Odnoszona jest do wielu gatunków i mieszańców np. z rodzaju katleja, falenopsis, cymbidium. Rosną w lasach równikowych. Są roślinami pasożytniczymi, ponieważ najczęściej rosną na drzewach.

Roślina lecznicza- rumianek pospolity Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla L.) –gatunek rośliny z rodziny astrowatych. W stanie dzikim występuje w Europie po 63° 45'N oraz na terenie Uralu, Kaukazu, Azji Mniejszej, Iranu, Afganistanu, i Indii. Zawleczony do Ameryki Północnej i Australii. W polskiej florze archeofit. W Polsce pospolity, uprawiany także jako roślina lecznicza (obecnie w uprawie głównie poliploidy dające o ok. 50% wyższy plon od gatunku). Działanie: w medycynie i kosmetyce używa się olejku. Najczęściej jest stosowany doustnie jako środek przeciwzapalny i przeciwskurczowy układu pokarmowego, ma też działanie przeciwalergiczne. Użyty zewnętrznie przeciwdziała stanom zapalnym skóry. Stosowany wewnętrznie w nieżycie jelit żołądka, zewnętrznie na owrzodzenia skóry, hemoroidy, rumień, oparzenia słoneczne i termiczne I i II stopnia.

Roślina leśna- konwalia Konwalia (Convallaria L.) –rodzaj roślin jednoliściennych w ostatnich latach zaliczany do różnie wyróżnianych rodzin w tym do konwaliowatych (Convallariaceae), myszopłochowatych (Ruscaceae) i ostatnio do szparagowatych (Asparagaceae). Systematyka Domena: eukarionty Królestwo: rośliny Klad: rośliny naczyniowe Klad: rośliny nasienne Klasa: okrytonasienne Klad: jednoliścienne Rząd: szparagowce Rodziny: szparagowate Podrodzina: Nolinaceae Rodzaj: konwalia

Roślina ogrodowa- rododendron Różanecznik, azalia, rododendron (Rhododendron L.) –rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Według niektórych ujęć taksonomicznych należy do niego ok. 800 gatunków. W stanie naturalnym występują głównie w Azji, w mniejszej ilości w obydwu Amerykach i w Europie. Różanecznik jest jednym z częściej uprawianych krzewów ozdobnych. Te gatunki i odmiany, które mają zimozielone, skórzaste liście, nazywane są zwyczajowo rododendronami lub różanecznikami, natomiast te o miękkich, lekko owłosionych i zrzucanych na zimę lub półzimotrwałych liściach nazywa się azaliami.

Roślina chroniona- paprotnik Brauna Paprotnik Brauna (Polystichum braunii L.) –kosmopolityczny gatunek rośliny z rodziny nerecznicowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniony, występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej. W Polsce gatunek rzadki, występuje głównie w górach. Występuje rzadko w Sudetach (Góry Izerskie, Góry Bialskie), w całym paśmie Karpat, w Górach Świętokrzyskich, na Roztoczu i Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej.

Opracowała: Wioleta Niestępska kl. 3C