CZYSTE POWIETRZE WOKÓŁ NAS PROGRAM PRZEDSZKOLNEJ EDUKACJI ANTYTYTONIOWEJ

Najskuteczniejszym działaniem w dziedzinie profilaktyki chorób odtytoniowych jest zapobieganie paleniu tytoniu. Dlatego konieczne są działania zmierzające do kształtowania prawidłowych postaw zdrowotnych wśród dzieci i młodzieży.

ROLA ŚRODOWISKA W KSZSTAŁTOWANIU POSTAW WOBEC PALENIA TYTONIU Duże znaczenie przypisuje się środowisku, w jakim wzrastają dzieci. Pierwszym środowiskiem rozwojowym i wychowawczym jest rodzina, następnie przedszkole, szkoła oraz grupa rówieśnicza. Wzory zachowań, także w odniesieniu do nałogu palenia, kształtuje środowisko rodzinne, a poprzez „formowanie norm i wartości” może kreować postawy i zachowania z tym związane.

Prawdopodobieństwo palenia przez dzieci wzrastania, gdy palą rodzice lub starsze rodzeństwo oraz, gdy rodzice przejawiają tolerancję wobec prób palenia przez ich dzieci. Dowiedziono, że na inicjonowanie palenia tytoniu przez dzieci znaczny wpływ wywiera palenie tytoniu przez ich matki.

Na postawę dzieci wobec palenia tytoniu ma wpływ, także szkoła. Uczniowie w szkole przyswajają sobie pewne nawyki, wzorując się na postawach i zachowaniach wychowawców i nauczycieli. Z rozwoju psychosomatycznego dziecka wynika, że rola nauczyciela i rodzica w pierwszych latach życia dziecka jest największa.

Autorytet rodziny oraz nauczycieli, maleje wraz z wiekiem dziecka i rozszerzeniem się kontaktów ze środowiskiem rówieśniczym. W okresie dorastania autorytetem do naśladowania stają się rówieśnicy, a wzorem do naśladowania liderzy grup rówieśniczych.

Na kształtowanie protytoniowych przekonań ma wpływ reklama papierosów, ułatwiająca ich akceptację i dostępność. W Polsce po wprowadzeniu Ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, zakazano reklamy tytoniu.

Działania antytytoniowe zostały podjęte na całym świecie Działania antytytoniowe zostały podjęte na całym świecie. Styl życia młodego Amerykanina, Irlandczyka to styl życia bez papierosa. Zapobieganie rozpowszechnienia nałogu palenia tytoniu wśród dorosłych oraz podejmowaniu palenia przez dzieci i młodzież w Polsce wymaga ciągłych i systematycznych działań.

BIERNE PALENIE WŚRÓD DZIECI Dzieci są w największym stopniu narażone na składniki dymu papierosowego. W Polsce każdego roku ponad 100 000 dzieci w ciągu życia wewnątrzłonowego jest poddawanych wpływowi niszczących ich zdrowie związków chemicznych. Ok. 60% małych dzieci w naszym kraju jest narażonych na bierne palenie.

Palenie przez matki, ojców i innych domowników wpływa negatywnie na rozwój: Somatyczny Psychoruchowy Poznawczy dzieci (zaburzenia zachowania się dziecka, zaburzenia uwagi, zmniejszona gotowość szkolna)

Skutki biernego palenia wśród dzieci Astma Otyłość Bulimia Alergie ADHD Infekcyjne schorzenia układu oddechowego Zaburzenia uwagi Choroby nowotworowe Reumatoidalne zapalenie stawów Przewlekłe zapalenie ucha środkowego Nieswoiste zapalenia jelit

Pilotaż programu odbył się w Przedszkolu Nr 1 w Ząbkach pod Warszawą. Dotychczasowe doświadczenia z realizacji programu edukacji antytytoniowej „czyste powietrze wokół nas” Pierwsza wersja programu edukacji antytytoniowej pt.: „Czyste powietrze wokół nas” powstała w roku 1997. Pilotaż programu odbył się w Przedszkolu Nr 1 w Ząbkach pod Warszawą. Program dostosowany jest do możliwości psychofizycznych dzieci 5 i 6 - letnich

Szczecińska realizacji programu „czyste powietrze”

Rodzice o programie W przedszkolach zorganizowano edukację antytoniową dla rodziców Stwierdzono, że większość rodziców uznaje potrzebę realizowania takich zajęć w przedszkolu, mając na uwadze skutki biernego palenia, pragnie uchronić przed nimi swoje dziecko

Dzieci o programie Dzieci bardzo chętnie uczestniczyły w zajęciach. Dzieci wykazały wysoki poziom wiedzy na temat palenia tytoniu i jego skutków. Proponowane zabawy ruchowe, tematycznie konstruowane zainspirowały ich wyobraźnię. W wyniku zajęć dzieci usystematyzowały swoją wiedze na temat szkodliwości dymu tytoniowego.

Nauczyciele o programie Program jest dostosowany do możliwości rozwojowych i intelektualnych dzieci przedszkolnych. Metody aktywizujące powodują, że zajęcia są wypełnione zabawą. Zdaniem nauczycieli bardzo cenne są wskazówki metodyczne, jakie znajdują się w scenariuszach. Wszyscy nauczyciele wyrazili chęć kontynuowania zajęć antytytoniowych.

Założenia programu Ochrona dzieci przed szkodliwym wpływem dymu tytoniowego. Program jest adresowany do dzieci przedszkolnych, z udziałem rodziców i opiekunów. Stanowi on pierwsze ogniwo w cyklu programów antynikotynowych. Program ma charakter profilaktyczny, ma na celu wykształcenie u dzieci świadomej postawy ochrony własnego zdrowia w sytuacjach, gdy są skazane na bezpośredni kontakt z palącymi. Program może być rozszerzony na środowiska lokalne.

Cele główne programu Wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy. Zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach, gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub gdy dorośli palą przy nich.

Cele szczegółowe programu Wykształcenie umiejętności rozpoznawania różnych źródeł dymów. Wykształcenie umiejętności rozpoznawania różnych dymów, „wydobycie” dymu papierosowego Zwiększenie wrażliwości dzieci na szkodliwość dymu papierosowego. Zwiększenie wiedzy na temat skutków palenia papierosów. Zwiększenie wrażliwości dzieci na miejsca, w których mogą być narażone na dym.

Aspekty realizacji celów skierowane do dzieci Każdy program edukacyjny powinien być adresowany do struktury „Ja” i uwzględniać trzy aspekty Ja, ściśle ze sobą powiązane.

Ja i troska o mnie Ważne w tym aspekcie jest odpowiednie do poziomu i warunków rozwoju, wyjaśnienie określeń: Co to znaczy odpowiedzialne podejmowanie decyzji, Jak podejmowane przeze mnie decyzje i działania wpływają na moje zdrowie, Palenie w mojej obecności i jak ono na mnie wpływa.

Ja i relacje z innymi ludźmi: Uświadomienie, że jakość kontaktów z innymi ludźmi wpływa na nasze zdrowie, Przekazanie prawidłowych wzorców relacji interpersonalnych i zachowań społecznych sprzyjających zdrowiu, Wstęp do asertywności, obrony własnych praw bez narażania się na agresję innych.

Ja i środowisko Uświadomienie: Iż w społeczności, w której żyjemy są rożni ludzie, którzy robią różne rzeczy - niekoniecznie zdrowe, Że nie należy wzbudzać agresji wobec nich, Co dziecko może zrobić dla środowiska, Czy to środowisko jest dla niego zdrowe, Jak można to zmienić.

Metodyka programu Zajęcia mają charakter warsztatowy. Rolą prowadzącego jest rozbudzenie ciekawości poznawczej i wspieranie uczących się dzieci, a w szczególności stworzenie atmosfery zaufania i bezpieczeństwa. W odniesieniu do programu edukacji antytytoniowej wymaga się, aby realizatorami zajęć były osoby niepalące.

W programie zastosowano metody aktywizujące: Umożliwiające wchodzenie w rolę, Kształtujące umiejętności wyszukiwania informacji, analizowania i rozwiązywania problemów Kształtujące umiejętności komunikowania się, współpracy i odpowiedzialności Kształtowanie umiejętności właściwego rozumienia i interpretacji terminów i symboli.

SCENARIUSZE ZJAĘĆ DLA DZIECI

ZAJĘCIA I: WYCIECZKA Cel: Ukierunkowanie uwagi dzieci na źródła i rodzaje dymu, poprzez obserwację środowiska. Materiały: po wycieczce nauczyciel przygotowuje duży rysunek źródeł dymów, potrzebny na następnych zajęciach Plan: Przygotowanie dzieci do spaceru. Spacer po okolicy; obserwacja różnych rodzajów dymów. Zapowiedź rozmowy o spostrzeżeniach ze spaceru. Przygotowanie planszy z rysunkami.

ZAJĘCIA II: CO I DLACZEGO DYMI? Cel: Zwiększenie wiedzy dziecka w zakresie: Zlokalizowania różnych źródeł dymów, Określenia różnych rodzajów dymów, Określenia przyczyn wydobywania się dymów Materiały: trzy, cztery duże arkusze papieru, zestawy kredek, duża plansza ze źródłami dymów. Plan: Rysunek dzieci Podsumowanie na podstawie planszy i rysunków dzieci.

ZAJĘCIA III: JAK SIĘ CZUJĘ, KIEDY DYMI PAPIEROS Cel: Zwiększenie wiedzy dotyczącej szkodliwości dymu papierosowego. Materiały: Kaseta z nagraniem relaksującej muzyki jako podkład do treści punktu 1,3, emblematy różnych kwiatów, kopia postaci maskotki programu – Dinozaura Dinusia w wersji do kolorowania. Plan: Ćwiczenia oddechowe. Rozmowa z dziećmi. Zabawa w kwiatki. Zapoznanie dzieci z maskotką programu dinozaurem Dinkiem; nauka piosenki.

ZAJĘCIA IV: CO SIĘ DZIEJE, GDY LUDZIE PALĄ PAIEROSY Cel: Zwiększenie wiedzy u dziecka na temat skutków palenia papierosów. Materiały: portret Dinusia (te pokolorowane przez dzieci) z tekstem piosenki na odwrocie. Kaseta z nagraniem piosenki o Dinusiu. Plan: Piosenka o Dinusiu – próba zaśpiewania. Historyjka o podróży Dinusia pociągiem (z ilustarcją pantommiczną dzieci). Piosenka.

ZAJĘCIA V: JAK UNIKAĆ DYMU PAPIEROSOWEGO Cel: Wzrost kompetencji dziecka w zakresie: Umiejętności zachowania się, gdy znajdują się w zadymionych pomieszczeniach, Umiejętność radzenia sobie w sytuacjach, w których inni palą papierosy. Materiały: 3 – 4 tabliczki z zakazem palenia, karteczki z napisem NIE PAL PRZY MNIE – dla każdego dziecka, duży arkusz papieru, zestaw kredek. Plan: Odszukiwanie tabliczek z zakazem palenia Rozmowa Rysowanie własnego znaczka NIE PAL PRZY MNIE.

SCENARIUSZE ZAJĘĆ DLA RODZICÓW

CEL 1: Zwiększenie świadomości rodziców na CEL 1: Zwiększenie świadomości rodziców na temat znaczenia ich roli w rozwoju zdrowotnym dzieci, a w szczególności w profilaktyce antytoniowej. CEL 2: Zwiększenie umiejętności rodziców w zakresie wspierania dzieci w sytuacjach społecznych, w których narażone są na ekspozycje dymu tytoniowego. CEL 3: Podjęcie przez rodziców decyzji na temat utrzymania efektów programu w czasie i po jego realizacji.

METODA PRACY Aktywna praca z grupą rodziców w formie spotkania grupowego. Spisanie wniosków i rekomendacji do tworzenia zasad postępowania w zakresie wychowania zdrowotnego dzieci. Zaplanować i zrealizować podpisanie kontraktu na uczestnictwo w programie i realizowanie przyjętych zasad oraz zachowań zgodnych z formułą programu.

SPOTKANIE I PRZED ROZPOCZĘCIEM PROGARAMU Podstawowym założeniem i warunkiem bezwzględnym w pracy z małymi dziećmi jest równoległa współpraca z rodzicami lub opiekunami. W działaniach profilaktycznych podejmujemy różne formy aktywności mające na celu kształtowanie właściwych postaw i zachowań wobec własnych zachowań zdrowotnych To rodzice wyznaczają kierunek edukacji i wychowania dziecka. Wpływają na jego wybory i uczą określonych nawyków i zachowań Pewna część rodziców pali tytoń i robi to często przy dzieciach. Przy wdrażaniu programu konieczne są spotkania z rodzicami i omówienie sprawy konsekwentnego wprowadzania spójnego przekazu na temat szkodliwości palenia i unikania miejsc, w których dzieci są narażone na ekspozycje dymu tytoniowego.

W czasie spotkania z rodzicami przed rozpoczęciem programu należy: Przedstawić ogólne założenia programu, przedstawić oczekiwane korzyści z jego realizacji oraz umówić przewidywane trudności. Należy zapytać rodziców, jakie mają zdanie na temat przeprowadzenia programu w przedszkolach wśród ich dzieci. Tę część spotkania należy przeprowadzić w postaci dyskusji grupowej.

Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na fakt, że palący rodzice mogą mieć trudności podczas realizacji programu związane z: Dyskomfortu psychcicznego wynikającego z oceny rodzica przez dziecko, że robi coś co jest szkodliwe dla jego zdrowia; Dyskomfortu psychicznego rodzica, że będzie nagabywany przez dziecko, aby przestał palić papierosy; Dyskomfortu psychicznego wynikającego z tego, że działanie rodzica nie jest spójne z deklaracjami na temat zdrowia; Dyskomfortu psychicznego, poczucia winy, że na uwagi dziecka rodzic zareagował agresywnie; Dyskomfortu psychicznego wypływającego z konieczności wdrażania zaleceń programu w codziennym życiu i ograniczenia wolności rodzica.

Dyskusje należy tak przeprowadzić w taki sposób, aby wydobyć jak najwięcej sytuacji trudnych dla rodziców i spowodować, że źródła pojawienia się różnych trudnych emocji jak: rozdrasżnienie, złość, strach, lęk, poczucie winy i inne uczucia zostaną nazwane i określone.

W czasie spotkania z rodzicami nauczyciel powinien zwrócić uwagę, że realizacja programu ma charakter systemowy i wpływa na dziecko, jego rodzinę oraz personel przedszkola. Podpisanie kontraktu Należy doprowadzić do jednoznacznej deklaracji rodzica, że chce: Aby jego dziecko uczestniczyło w progarmie, Osobiście przestrzegać zasady nie palenia papierosów przy dziecku, Dawać wsparcie dziecku w sytuacjach, gdy chce unikać zadymionych pomieszczeń oraz w sytuacjach, gdy ktoś pali przy nim.

Spotkania, konsultacje z rodzicami i opiekunami celem omówienia różnych sytuacji wynikających z tematyki programu.

SPOTKANIE II PO ZAKOŃCZENIU PROGRAMU Podczas spotkania, nauczyciel powinien z rodzicami omówić: Przebieg programu z dziećmi, podsumować realizację. Stworzyć sprzyjającą sytuację dla rodziców, która otworzy wspólną rozmowę odnośnie korzyści z realizacji programu. Stworzyć sprzyjającą sytuację dla rodziców, która utworzy wspólną rozmowę na trudności, jakie pojawiły się w trakcie realizacji programu. Nakreślić plany dalszego działania mającego na celu wzmocnienie efektów programu.