ZAMEK PIASTÓW ŚLĄSKICH BRZEG

Historia

Zamek w Brzegu powstał przypuszczalnie ok Zamek w Brzegu powstał przypuszczalnie ok. 1300 roku w miejscu istniejącego tutaj wcześniej drewnianego dworu. Początkowo nie był on stałą siedzibą książęcą, pełnił jednak funkcję ważnego ośrodka polityczno-gospodarczego w księstwie Henryków Śląskich. Znaczenie warowni wzrosło w roku 1311, kiedy to utworzono Księstwo Legnicko - Brzeskie powierzone Bolkowi Rozrzutnemu, który w 1342 uczynił brzeski kasztel stałą siedzibą książąt brzeskich. Rozbudowany w latach 1359-1398 przez księcia Ludwika I, zachował zbliżoną formę do połowy XVI wieku, kiedy na polecenie księcia Fryderyka II i żony jego Elżbiety obiekt nowożytnie obwarowano. Działania te rozpoczęły gruntowną przebudowę z lat 1544-60. Po śmierci Fryderyka II prace kontynuował Jerzy II Wspaniały. Sprowadził on do Brzegu znanego architekta Jakuba Parra i jego syna Franciszka oraz szwagra Bernarda Niurona, pod których kierownictwem ukształtowano zamknięty czteroskrzydłowy kompleks otaczający dziedziniec ozdobiony kolumnowymi krużgankami na wzór zamku królewskiego na Wawelu. Wówczas także powstał wspaniały budynek bramny z wykutymi w złotoryjskim piaskowcu popiersiami dwudziestu czterech Piastów, przodków Jerzego II oraz jego samego i jego koleżanki małżonki - Barbary. Koncepcja bramy zaczerpnięta została z drzeworytów Kroniki Polski autorstwa Macieja Miechowity.

Zamek jako ośrodek życia kulturalnego , politycznego i dworskiego

Książę Jerzy stworzył z zamku ośrodek życia kulturalnego, politycznego i dworskiego. W roku 1564 wzniósł - według projektów Jakuba Parra - Gimnasium Illustrae, znakomitą uczelnię humanistyczną. W utworzonej placówce zaczęto gromadzić unikatowe książki oraz rękopisy, które stały się zaczątkiem książęcych zbiorów muzealnych. Z czasem kolekcja się rozrastała i przybywało wiele innych eksponatów, takich jak monety, medale, grafiki, meble, broń, malarstwo. Pod koniec XVI wieku rezydencja wraz z miastem otoczona została narysem bastionowym. Podczas wojny 30-letniej w 1642 miasto otoczyli dowodzeni przez generała Torstensona Szwedzi. W czasie ostrzału jeden z pocisków przypadkowo spadł na zamek. Oburzona księżna Zofia Katarzyna miała wówczas wystosować do dowódcy list, w którym prosiła go w imieniu swoim i dam dworu o nie strzelanie do jej pięknej siedziby. Apel poskutkował. Kilka lat po śmierci ostatniego Piasta brzeskiego Jerzego Wilhelma w 1675 roku budowlę przejęli cesarscy urzędnicy i odtąd ta powoli chyliła się ku upadkowi. Kres jej świetności nastąpił w roku 1741, kiedy to król pruski Fryderyk II Wielki wiedząc, że oblegane przez niego miasto jest u kresu sił, wydał bezsensowny rozkaz zbombardowania zamku. Zniszczeniu uległy wówczas górne kondygnacje wszystkich skrzydeł, kaplica i wieże. W gruzach legły też renesansowe arkady, a "Śląski Wawel" częściowo zamienił się w ruinę.

Zamek Piastów Śląskich - zwany Śląskim Wawelem - wzniesiony na miejscu gotyckiego zamku warownego. Obecny kształt nadała mu renesansowa przebudowa prowadzona przez architektów włoskich - Jakuba Parra, Franciszka Parra, Bernarda Niurona. Zniszczony podczas oblężenia miasta w 1741 r., odbudowany w latach 1966 - 1990. Zachowana bogato rzeźbiona fasada budynku bramnego zaliczana do najznakomitszych zabytków renesansu w Europie Środkowej. Dziedziniec ze zrekonstruowanymi trójkondygnacyjnymi krużgankami. Na parterze skrzydła wschodniego zachowana część sal. Obiekt mieści Muzeum Piastów Śląskich. W ramach ekspozycji stałej muzeum prezentuje historie miasta, dzieje Piastów Śląskich oraz rzeźbę i malarstwo śląskie, od XV do XVIII w. ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, w tym obrazy najwybitniejszego malarza śląskiego doby baroku Michała Leopolda Willmanna. Wśród zbiorów muzeum znajdują się m.in. sarkofagi książąt legnicko-brzeskich oraz jedyny w Polsce zachowany w całości średniowieczny łuk myśliwski (XIV w.), odnaleziony podczas wykopalisk na ul. Mlecznej w Brzegu.

XX wiek

W 1922 r. usunięto z zamku magazyny i przeprowadzono drobne konserwacje: zabezpieczono Bramę Wjazdową. W 1924r. założono tu Muzeum Miejskie. W 1945r. budowla została ponownie uszkodzona. W 1952r. otwarto tu obecne muzeum. W latach 1966-90 budowlę odbudowano na wzór stanu z XVI w. Odnowiono Bramę Wjazdową, krużganki i kilka sal. Zamek posiadał status zabytku klasy 0 (nomenklatura ta obecnie nie jest już stosowana). Obecnie znajduje się tu Muzeum Piastów Śląskich. Wewnątrz zgromadzone są zabytki związane z historią miasta i ziemi brzeskiej oraz Piastów śląskich.