Szlak Polichromii Brzeskich Jedna z wielu atrakcji turystycznych powiatu brzeskiego

Polichromia Polichromia - wielobarwna ozdoba malarska ścian, sufitów, podniebienia sklepień, rzeźb stosowana do dekoracji wewnętrznych i zewnętrznych. Polichromie wykonywano nie tylko na materiałach kamiennych i tynkach, ale także na drewnie, wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń w budownictwie sakralnym i świeckim. Ze względu na przedstawiony temat polichromie dzieli się na: architektoniczne - imitują formy architektoniczne takie jak kolumny, okna, filary, gzymsy itp. figuralne - przedstawiają świętych oraz sceny biblijne ornamentalne - pełnią funkcję estetyczną wielokrotnie powtarzając ten sam ornament. Szczególnym rodzajem polichromii jest tak zwana polichromia patronowa. Powstaje ona dzięki wykorzystaniu szablonów zwanych patronami. W Polsce najlepiej zachowane przykłady polichromii patronowej znajdują się w drewnianych kościołach w Dębnie Podhalańskim, Łopusznej i Lipnicy Dolnej także w kościele w Strzelcach Wielkich w woj. małopolskim.

Szlak Polichromii Brzeskich Szlak Polichromii Brzeskich" albo inaczej średniowiecznej polichromii. Niebieski. Długość ok. 53 km. Okrężny, początek/koniec w Brzegu na pl. Zamkowym. Dobry do pokonania samochodem, autobusem ewentualnie rowerem. Przebiega przez tereny Ziemi Brzeskiej położone na lewym brzegu Odry. Na szlaku 14 zabytkowych kościołów, w większości to doskonale zachowane 600-letnie murowane wiejskie świątynie. Takie nagromadzenie gotyckich zabytków jest ewenementem nawet na Śląsku. Prawdziwą ciekawostką są jednak polichromie, najlepiej zachowane: w Małujowicach, Strzelnikach, Pogorzeli i Krzyżowicach.

Ciekawostki Polichromii Brzeskich Sam szlak bez wątpienia na leży do pereł krajoznawczych, nie tylko naszego regionu, ale i kraju. Takiego zgrupowania średniowiecznych polichromii nie ma nigdzie indziej w Polsce. Zdobiące ściany, stropy czy sklepienia świątyń wielokolorowe malowidła wykonane na specjalnie przygotowanym do tych celów mokrym jeszcze tynku (al fresco) ocalały tu zupełnie przypadkiem Część natynkowych malowideł wykonywana była metodą „na sucho” (al. secco) i te, niestety, utraciliśmy już na zawsze. Polichromie brzeskie „uratowała” reformacja i twardy protestancki wymóg surowego oblicza świątyń. Trasę naszą rozpoczynamy w Brzegu i zataczając koło kolejno przez Brzezinę - Zielęcice – Małujowice - Łukowice Brzeskie – Bierzów - Przylesie - Krzyżowice - Pogorzelę - Łosiów - Strzelniki – Kruszynę zakończymy w Brzegu.

Jedna z hipotez - dosyć przekonująca - zakłada iż datować je należy na lata 1418 - 1428. Zaś ich wykonanie przypisuje domniemanemu malarzowi pochodzenia francusko-burgundzkiego, który na brzeski dwór trafić miał za sprawą rozowjażowanego księcia Ludwika II. Rzeczywiście wiele przemawia za zachodnioeuropejskim rodowodem polichromii, zaś ich wykonawcę nazwano Mistrzem Brzeskich Pokłonów Trzech Króli. Pierwszym obiektem na naszym szlaku będzie malowidło w zakrystii kościoła Św. Mikołaja w Brzegu. Zresztą fragment tego dzieła jest eksponowany w brzeskim muzeum. Ślady polichromii ukrytych pod tynkiem zostały odnalezione również w Bierzowie, Brzezinie, Czeskiej Wsi, Kruszynie, Michałowie, Pępicach, Różynie, Zwanowicach.

Mapa Polichromii Brzeskich

Kościół św. Mikołaja - Brzeg Kościół św. Mikołaja w Brzegu powstawał w latach 1370-1420 za czasów rządów księcia Ludwika I. Wybudowano go w miejscu starszej, murowanej budowli, którą wymienia się w źródłach w 1279 r. Budowla została sfinansowana przez mieszczan i księcia. Rajcy miasta zamówili projekt u mistrza wrocławskiego Gunthera, który powtórzył schemat wrocławskich kościołów: św. Marii Magdaleny oraz św. Elżbiety.

Polichromia w Krzyżowicach Krzyżowice leżały w granicach księstwa brzeskiego, którego władca, książę Fryderyk II, jako jeden z pierwszych książąt piastowskich, już w 1522 r. przyjął wyznanie luterańskie. Zgodnie z ówczesną praktyką nowe wyznanie narzucone zostało także ogółowi poddanych, czego wyrazem było przejęcie wszystkich niemal świątyń w księstwie brzeskim przez protestantów (dokonało się to w latach trzydziestych XVI w.). Przejęta przez ewangelików gotycka kaplica w Krzyżowicach została znacznie rozbudowana w drugiej połowie XVI w. (przypuszczalnie w 1580 r.) do postaci okazałego zboru z drewnianą wieżą i nawą o konstrukcji szkieletowej. Efektem tego było powstanie bardzo oryginalnej budowli, reprezentującej malownicze połączenie radykalnie odmiennych technik architektonicznych. Właścicielem Krzyżowic był w tych czasach (1587 r.) Jerzy von Kittlitz.

Zabytki Krzyżowic Najstarszą część kościoła pw. Wniebowzięcia NMP - dawnego zboru ewangelickiego, stanowiącego aktualnie filię rzymskokatolickiej parafii w Pogorzeli - stanowi zbudowane z cegły prezbiterium w stylu gotyckim, opięte szkarpami o podwójnym uskoku. Nowsza, nieco szersza nawa na rzucie prostokąta jest budowlą o konstrukcji szkieletowej, wypełnionej murem. Architektoniczną dominantę świątyni stanowi drewniana wieża o konstrukcji słupowej, nakryta wysokim, ośmiobocznym hełmem ostrosłupowym, pobitym gontem.

Polichromia w Małujowicach    Małujowice, wieś położona w odległości kilku kilometrów na południowy zachód od Brzegu, znana jest przede wszystkim z polichromii gotyckiego kościoła. Mniej natomiast na ogół się wie i pamięta o stoczonej na polach tej wsi, osiemnastowiecznej bitwie, pomiędzy wojskami austriackimi i pruskimi. Do historii Śląska i historii Powszechnej Europy, miejscowość ta trafiła z powodu tegoż starcia zbrojnego, a związanego z trwającą od wielu dziesięcioleci, rywalizacją między Prusami i Austrią, o panowanie na Śląsku. Historiografia Małujowic i małych miejscowości w Polsce jest skromna.

Polichromia w Strzelnikach Strzelniki. Tutejszy kościół filialny pw. św. Antoniego datowany jest na przełom XIII i XIV stulecia. W 1958 roku zupełnie przypadkowo w czasie jednego z kolejnych remontów świątyni odkryto średniowieczne polichromie, zaś przeprowadzona w latach 1966-79 staranna konserwacja pozwoliła na przywrócenie im niemalże pierwotnego blasku. Malowidła pokrywają każdą wewnętrzną ścianę kościoła, w prezbiterium, w nawie, w łuku tęczowym, wszędzie znajdujemy sceny z żyda Chrystusa oraz Narzędzia Męki. Na wschodniej ścianie chóru widać wyraźnie scenę słynnego Pokłonu Trzech Króli powstałą gdzieś w latach 1418-1428. Pozostałe polichromie są późniejsze i z potowy XIV wieku. W kruchcie dominuje wiek XVI.

Polichromia w Pogorzelig Pogorzela. Na sklepieniu i ścianach prezbiterium XIV-wiecznego parafialnego kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa zachowały się malowidła przedstawiające Chrystusa Sędziego, Koronację i sceny z życia Najświętszej Marii Panny oraz symbole ewangelistów. Dające się zidentyfikować cechy, sposoby prezentacji i styl pozwalają z całą pewnością na przypisanie ich wykonawstwa mistrzom tego samego brzeskiego warsztatu. Widać to zresztą wyraźnie porównując je choćby z XV-wiecznymi malowidłami z kruchty.

Wykonawcy: Grupa 4 Opiekun : Regina Synówka