PUSTYNIA

Co to jest pustynia? Pustynia – teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej wskutek małej ilości opadów i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, że parowanie przewyższa ilość opadów. Na gorących pustyniach ekstremalne temperatury sięgają do 50 °C (najwyższa zanotowana temperatura to 57,8 °C), nocą zaś dochodzą do 0 °C, charakterystyczne są dla nich też: stały deficyt wilgotności oraz silne nasłonecznienie.

Rodzaje pustyń Pustynia piaszczysta pokryta jest niemal wyłącznie drobnoziarnistym materiałem, który niejednokrotnie tworzy wydmy. Często powierzchnie tych pustyń poprzecinane są uedami, czyli wyschniętymi rzekami, które wypełniają się wodą w czasie gwałtownych, sporadycznych opadów deszczu. Pustynie piaszczyste czyli ergi są dosyć powszechne, a jako przykłady niech posłużą: Wielki Erg Zachodni oraz Wielki Erg Wschodni, Nefud (na Półwyspie Arabskim), Wielka Pustynia Piaszczysta, Wielka Pustynia Wiktorii, Takla Makan, Mohwe, Atacama.

Sahara

Pustynia ilasta odznacza się tym, że jej powierzchnię pokrywa twardy, spękany ił. Najczęściej jest ona zasolona, a w jej obrębie często spotykane są charakterystyczne wykwity węglanu wapnia, soli kamiennej bądź gipsu. W momencie wystąpienia opadów przekształca się ona w bagnisty, grząski teren, lub też całkowicie zakryta zostaje wodą tworząc dno epizodycznego jeziora.

Karakum w Turkmenistanie

Pustynia kamienista pokryta jest litymi skałami, brakuje na niej natomiast drobnoziarnistego materiału, który wyniesiony został wcześniej przez wiatr. Pustynie tego typu dosyć często spotykane są na kuli ziemskiej. Występują między innymi na dużej powierzchni Sahary, na Pustyni Arabskiej, w Tybecie, w amerykańskich Górach Skalistych.

Pustynia Arabska (Pustynia Wschodnia)

Pustynia żwirowa - materiał na tych pustyniach pochodzi z wietrzenia skał i nanosów rzecznych, są to głównie drobne okruchy skał obtoczone w różnym stopniu. To właśnie taki materiał w większości buduje Saharę, pustynię Gobi i Ałaszan w Azji.

Można także analizować pustynie w odniesieniu do warunków klimatycznych, zarówno tych globalnych jak i regionalnych. Na tej podstawie pustynie kuli ziemskiej dzieli się na: lodowe (charakterystyczne dla stref polarnych tj. Grenlandii i Antarktydy) kontynentalne (powstałe w warunkach klimatu kontynentalnego, np. Gobi, Takla Makan, Kyzył-kum, Kara-kum) zwrotnikowe (będące następstwem niewielkiej ilości opadów typowej dla klimatu zwrotnikowego (Sahara, Wielka Pustynia Wiktorii) powstałe w zasięgu oddziaływania zimnych prądów morskich (prądy te wpływają osuszająco na klimat, (np. Atacama, Namib)

Antarktyda

Wydmy Wydma – piaszczyste wzniesienie usypane przez wiatr. Warunki środowiska wpływają na różny kształt i rozmiar wydm. Powstawanie wydmy jest ściśle związane z transportem materiału piaszczystego. Piasek pędzony wiatrem blisko powierzchni lub wleczony po niej zatrzymuje się za takimi przeszkodami jak głazy, zarośla czy nierówności gruntu – gromadząc się wówczas tworzy wydmę. Większość wydm cechuje asymetria stoków. Nakładające się wydmy tworzą nieregularne, rozległe formy poprzeczne do kierunku wiatru – pola wydmowe.

Grzyby skalne Grzyb skalny – forma skalna, powstająca na skutek erozyjnej działalności wiatru (korazja). Unoszony wiatrem piasek i inne odłamki skalne uderzają w napotykane przeszkody. Erozja wietrzna działa najsilniej u podstawy formy lub na jej środku, gdzie niesionego przez wiatr materiału jest najwięcej i jest on największy. W ten sposób ów materiał żłobi w skałach zadziwiające formy (kształtem przypominają grzyba). Proces ten trwa tysiące lat. Dzięki temu procesowi tworzą się także mosty skalne i grzyby skalne powstałe niedaleko Wielkiego Kanionu Kolorado.

Jardangi Jardangi- ostre, wysokie, długie i przebiegające równolegle do siebie grzbiety skalne utworzone w skutek erozyjnej działalności wiatru; oddzielają bruzdy i rynny korazyjne. Jardangi mogą mieć różne rozmiary: od kilku centymetrów wysokości i kilkunastu metrów długości do 200 metrów wysokości i kilkudziesięciu kilometrów długości. Kształtowane są przez ziarna piasku niesione przez wiatr o stałym kierunku. Kształty nawiązują do przebiegu szczelin i skał o mniejszej odporności.

Opracowała Zosia Smółka KONIEC Opracowała Zosia Smółka