Założenia merytoryczne projektu ustawy o emeryturach pomostowych Prof. dr hab. med. Danuta Koradecka Dyrektor Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego Założenia merytoryczne projektu ustawy o emeryturach pomostowych Posiedzenie Podkomisji Sejmowej ds. emerytur pomostowych 17 października 2008

Treść prezentacji: Stan warunków pracy w Polsce w okresie transformacji Praca a starzejące się społeczeństwo w świetle strategii MOP i UE Zmiany zdolności do pracy wraz z wiekiem Kryteria kwalifikowania osób jako: a. pracujące w warunkach szkodliwych, b. pracujące w warunkach szczególnych c. wykonujące prace o szczególnym charakterze

Stan warunków pracy w Polsce w okresie transformacji 1. Stan warunków pracy w Polsce w okresie transformacji

Liczba osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia i liczba uznanych chorób zawodowych w Polsce w latach 1987 – 2007

Subiektywna ocena poszczególnych czynników zagrożeń zawodowych nie pokrywa się z ich obiektywną oceną i danymi GUS Odsetek pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia czynnikami środowiskowymi. Porównanie wyników badań ankietowych  i badań środowiskowych  (wg CIOP-PIB) oraz danych statystycznych  (Z-10).

Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy W 2007 roku łączne koszty rent inwalidzkich i rodzinnych, jednorazowych odszkodowań, zasiłków chorobowych oraz świadczeń rehabilitacyjnych wypłaconych z funduszu wypadkowego ZUS z tytułu chorób zawodowych, wypadków przy pracy oraz w drodze do i z pracy (renty) wyniosły około 4,37 mld zł, co stanowiło 3,7 % ogólnej kwoty świadczeń wypłaconych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ZUS

Jak wykazują analizy prowadzone w krajach UE, Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy Jak wykazują analizy prowadzone w krajach UE, koszty pośrednie są 3-4 razy wyższe niż koszty rent i odszkodowań. Dawało by to w ciągu roku sumę kosztów spowodowanych niewłaściwymi warunkami pracy wynoszącą 13,1 -17,4 mld zł, a łącznie z wypłacanymi świadczeniami z funduszu wypadkowego ZUS 17,47 - 21,85 mld zł, co w 2007 r. stanowiło ok.1,4 - 1,9% Produktu Krajowego Brutto.

Wydatki na bezpieczeństwo i higienę pracy Wydatki związane z bezpieczeństwem i higiena pracy stanowią obecnie (według pracodawców) tylko 1% kosztów pracy 1,1% w dużych przedsiębiorstwach 0,6% w małych przedsiębiorstwach Koszty pracy w gospodarce narodowej w 2004 r. - GUS Warszawa 2005 r.

Stan warunków pracy w Polsce wymaga większego zaangażowania pracodawców i lepszego współdziałania z nimi pracowników dla zapewnienia zgodnego z prawem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w całym okresie zatrudnienia.

Praca a starzejące się społeczeństwo w świetle strategii MOP i UE 2. Praca a starzejące się społeczeństwo w świetle strategii MOP i UE

Zalecenie nr 162 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące pracowników w starszym wieku 4 czerwca 1980 W ramach krajowej polityki, na wszystkich etapach życia zawodowego, powinny zostać podjęte środki umożliwiające pracownikom w starszym wieku kontynuowanie zatrudnienia w zadowalających warunkach pracy

ograniczanie szczególnie obciążających warunków środowiska pracy Zalecenie nr 162 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące pracowników w starszym wieku 4 czerwca 1980 c.d. Dla pracowników starszych wiekiem należy zastosować środki mające na celu: ograniczanie szczególnie obciążających warunków środowiska pracy zmianę form organizacji pracy i czasu pracy, które prowadzą do stresu lub przeciążenia rytmem pracy, przez dostosowanie ich do możliwości pracowników

zapewnienie systematycznego nadzoru nad stanem zdrowia pracowników Zalecenie nr 162 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące pracowników w starszym wieku 4 czerwca 1980 c.d. dostosowanie stanowiska pracy i zadań do pracownika z uwzględnieniem dostępnych środków technicznych, a w szczególności zasad ergonomii, w celu ochrony zdrowia, zapobiegania wypadkom i zachowania zdolności do pracy zapewnienie systematycznego nadzoru nad stanem zdrowia pracowników

DECYZJA RADY UE z dnia 22 lipca 2003 r DECYZJA RADY UE z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie wytycznych polityk zatrudnienia Państw Członkowskich (2003/578/WE) Krajowe polityki powinny wykorzystywać potencjał zatrudnienia osób z wszystkich kategorii wiekowych Unia Europejska powinna doprowadzić, do roku 2010, do postępującego przedłużenia o około pięć lat przeciętnego wieku zakończenia aktywności zawodowej.

Zaleca się, aby kraje członkowskie promowały politykę mającą na celu: Raport Rady i Komisji Europejskiej „W kierunku zwiększenia partycypacji w rynku pracy i promocji aktywnego starzenia się” (marzec, 2001 r) Zaleca się, aby kraje członkowskie promowały politykę mającą na celu: zniesienie programów wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, ustalania bardziej elastycznych godzin pracy zwiększenia dostępu do szkolenia ustawicznego

Oznacza to w szczególności konieczność : nowego podejścia do zagadnień bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (dyrektywa ramowa 89/391/EWG) pełnej likwidacji dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia, pracy i kształcenia zawodowego, w szczególności ze względu na religię i przekonania, wiek, niepełnosprawność i orientację seksualną (dyrektywa 2000/78/WE)

Wskaźniki zatrudnienia osób w wieku 55 – 64 lata w roku 2006

Wskaźniki zatrudnienia osób w wieku 55 – 64 lata w Polsce i w UE w latach 1997 - 2006

Reasumując: Utrzymywanie dotychczasowego systemu wcześniejszych emerytur jest niezgodne z: konwencjami MOP dyrektywami UE, w szczególności z dyrektywą ramową 89/391/EWG decyzjami Rady i Komisji Europejskiej

Zmiany zdolności do pracy wraz z wiekiem 3. Zmiany zdolności do pracy wraz z wiekiem

Wiek zakończenia aktywności zawodowej w warunkach szczególnych Model ustalania wieku kończenia aktywności zawodowej w zależności od rodzaju wykonywanej pracy Wiek zakończenia aktywności zawodowej w warunkach szczególnych Wiek emerytalny

Praca fizyczna

Zmiany ogólnej wydolności fizycznej Maksymalne pobieranie tlenu VO2 max w l/min u mężczyzn (N =640) wg J. Bugajskiej, T. Makowiec-Dąbrowskiej PCZ 21-21 / 1 wg J. Bugajska, 2003

Zmiany ogólnej wydolności fizycznej Maksymalne pobieranie tlenu VO2 max w l/min u kobiet (N =584) wg J. Bugajskiej, T. Makowiec-Dąbrowskiej PCZ 21-21 / 1 wg J. Bugajska, 2003

Zmiany funkcjonalne w układzie mięśniowym Różnice siły mięśni kończyny górnej (kgP – prawa, kgL – lewa) i dolnej (kdP, kdL) w różnych grupach wiekowych wg T.Tokarskiego, J. Kamińskiej PCZ 21-21 / 2 wg J. Bugajska, 2003

Zmiany funkcjonalne w układzie mięśniowym Różnice mocy maksymalnej i wysokości wyskoku w różnych grupach wiekowych wg T.Tokarskiego, J. Kamińskiej PCZ 21-21 / 2 wg J. Bugajska, 2003

Mikroklimat gorący

Zmiany w tolerancji pracy w środowisku gorącym wg A. Marszałek PCZ 21-21 / 4 wg J. Bugajska, 2003

Mikroklimat zimny

Zmiany sprawności rąk w zależności od ich temperatury (wg Holmera) Optymalne funkcje pracy ręki i palców 27 – 32 oC Początek zmian zręczności, precyzji i szybkości 20 – 27 oC Obniżenie sprawności wykonywania prac polegających na manipulowaniu małymi przedmiotami, zmniejszona wytrzymałość 15 – 20 oC Obniżenie sprawności pracy całą ręką i palcami, sporadyczne odczuwanie bólu 10 – 15 oC Ograniczenie siły mięśni i koordynacji ruchów, odczuwanie ciągłego bólu < 10 oC Zdrętwienie rąk, sprawność rąk ograniczona do prostych ruchów – ściskanie, popychanie; okresowe rytmiczne rozszerzenie naczyń skóry (fale Lewisa) 6 – 8 oC Blokada receptorów bólu i temperatury < 0 oC Zamarzanie tkanek

z obciążeniem statycznym Praca fizyczna z obciążeniem statycznym

Zależność czasu trwania wysiłku statycznego od wielkości wywieranej siły w % MVC (wg Astrand P. O., Rodahl K.)

Częstość skurczów serca (HR) i ciśnienie tętnicze skurczowe podczas wysiłków statycznych o intensywności 20, 30, 40, 50% siły maksymalnego skurczu dowolnego (H.Monod, H. Vandenwalle, 1986)

Kryteria kwalifikowania osób jako pracujących w: 4. Kryteria kwalifikowania osób jako pracujących w: a) warunkach szkodliwych, b) warunkach szczególnych c) szczególnym charakterze

GRUPY EKSPERTÓW POWOŁANE DO USTALENIA DEFINICJI I WYKAZU PRAC W SZCZEGÓLNYCH WARUNKACH LUB O SZCZEGÓLNYM CHARAKTERZE 1998 – 2000 Komisja ds. Uprawnień do Obniżonego Wieku Emerytalnego Osób Zatrudnionych w Szczególnych Warunkach lub Szczególnym Charakterze 2. 2005 – 2006 Zespół Ekspertów Medycyny Pracy do Spraw Zweryfikowania Wykazu Rodzajów Prac w Szczególnych Warunkach i Wykazu Prac o Szczególnym Charakterze 2008 Zespół Ekspertów Medycyny i Ochrony Pracy

PRACA W SZCZEGÓLNYCH WARUNKACH PRACA O SZCZEGÓLNYM CHARAKTERZE SZKODLIWE WARUNKI PRACY: Przekroczone obowiązujące normatywy higieniczne ODPOWIEDNIE WARUNKI PRACY: Nieprzekroczone obowiązujące normatywy higieniczne

Szkodliwe warunki pracy Kryteria szkodliwości: Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) Najwyższe dopuszczalne natężenie (NDN) Wartość średnia ważona stężenia lub wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń

Dyrektywa Rady 89/391/EWG o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy warunków zdrowia pracowników podczas pracy Artykuł 5 1. pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą (...) Artykuł 6 1. W ramach swej odpowiedzialności pracodawca powinien podjąć niezbędne środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, włączając w to zapobieganie ryzyku zawodowemu, informowanie, organizowanie szkolenia oraz zapewnienie koniecznych środków i właściwej organizacji (...)

Rozdział I: Podstawowe obowiązki pracodawcy Art. 207 KODEKS PRACY Rozdział I: Podstawowe obowiązki pracodawcy Art. 207 § 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. § 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Szkodliwe warunki pracy to nie są szczególne warunki pracy Uwaga! Szkodliwe warunki pracy to nie są szczególne warunki pracy

Ustawa o emeryturach pomostowych musi być spójna z istniejącym stanem prawnym w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony zdrowia. Poza Kodeksem Pracy wymagania te są szczegółowo regulowane rozporządzeniem MPiPS o najwyższych dopuszczalnych stężeniach i natężeniach czynników szkodliwych w środowisku pracy. Spełnienie ich jest więc obowiązkiem pracodawcy i jest kontrolowane przez Państwową Inspekcję Pracy i Państwową Inspekcję Sanitarną. Nie można więc w innym akcie prawnym ustanawiać finansowych świadczeń z tytułu niespełniania tych wymagań.

REGULACJE PRAWNE PRAC W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCH – przykłady podejść w UE Wielka Brytania: Brak przepisów regulujących te kwestie na poziomie krajowym Finlandia: Tylko wojsko i policja Estonia: Obowiązuje bardzo obszerny (51 stron) wykaz prac i czynników ryzyka, które uprawniają do wcześniejszego przejścia na emeryturę (niezgodność z dyrektywą ramową 89/391/EWG)

Dotychczasowe regulacje prawne dotyczące prac w warunkach szczególnych w Polsce: Rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze 49 zarządzeń i uchwał resortowych ok. 300 zawodów ok. 1000 stanowisk pracy zakwalifikowanych jako spełniające wymagania dotyczące pracy w tzw. warunkach szczególnych

PRZYKŁADY PRAC W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCH w POLSCE wg starych przepisów Procesy składu z zastosowaniem elektronicznych monitorów ekranowych: Programista fotoskładu/przy bezpośredniej obsłudze monitora ekranowego Operator monitora ekranowego Fotograf reprodukcyjny Pomocnik ogólnowydziałowy Zarządzenie nr.64 Ministra Komunikacji z dnia 29.06.1983 r. Pracownicy poczt ruchomych: Ekspedient Starszy ekspedient Asystent Starszy asystent Kontroler/kierownik ambulansu Zarządzenie nr 33 Ministra Łączności z dnia 16.05 1983 r.

PRZYKŁADY PRAC W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCH w POLSCE wg starych przepisów Prace stroicieli instrumentów muzycznych zatrudnionych w przemyśle muzycznym: Stroiciel harmonijek ustnych Stroiciel-intonator fortepianów i pianin Intonator języczków głosowych Zarządzenie nr. 19 Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z Dnia 10 listopada 1986 roku Praca telefonistek central międzymiastowych i miejscowych w urzędach pocztowo telekomunikacyjnych i telekomunik. Telefonistka Starsza telefonistka Kontroler Kontroler-kierownik zmiany Starszy kontroler-kierownik zmiany Zarządzenie nr 33 Ministra Łączności z dnia 16.05 1983 r.

PRZYKŁADY PRAC W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCH w POLSCE wg starych przepisów W przemyśle lekkim: Sortowacz włókien, szmat i odpadów Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych: Pracz Sprzątacz hal produkcyjnych Uchwała nr 106 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielni Inwalidów z dnia 20.07.83 roku. Służba zdrowia, opieka społeczna: Lekarz, Psycholog, Technik/laborant/fizjoterapii, i Instruktor gimnastyki leczniczej, Instruktor terapii zajęciowej, Masażysta, Salowa-sprzątaczka Zarządzenie nr 1/89 Ministra kierownika urzędu ds. Wyznań z 6.01.89 r.

Zadaniem państwa stało się określenie - z wykorzystaniem wiedzy ekspertów z dziedziny medycyny i ochrony pracy: czynników ryzyka w pracy osób starszych definicji prac w szczególnych warunkach lub charakterze wykazów rodzajów prac (nie stanowisk pracy) spełniających ww. kryteria

tworzenia nowej regulacji emerytur pomostowych Zasady ogólne tworzenia nowej regulacji emerytur pomostowych   Nie bierze się pod uwagę warunków szkodliwych (regulowanych prawem – NDS, NDNy), tylko warunki szczególne Nie powinno się znaleźć nic: czemu można zapobiec metodami profilaktyki technicznej, medycznej i organizacyjnej, czego negatywne oddziaływanie nie ma szczególnego związku z wiekiem okołoemerytalnym.

procesami technologicznymi Czynniki ryzyka pracy w szczególnych warunkach pracy, które z wiekiem pracownika mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia związane są z pracami determinowanymi: siłami natury procesami technologicznymi

Szczególne warunki determinowane siłami natury: prace pod ziemią, prace na wodzie, prace pod wodą. prace w powietrzu

Szczególne warunki determinowane procesami technologicznymi: bardzo ciężka praca fizyczna, prace w warunkach gorącego mikroklimatu, prace w warunkach zimnego mikroklimatu, prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego, ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała.

Bardzo ciężka praca fizyczna - praca powodująca w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8400 kJ a u kobiet - powyżej 4600 kJ.

Praca w mikroklimacie gorącym - praca wykonywana w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28 0C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m2.

Praca w mikroklimacie zimnym - praca wykonywana w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0 0C.

Prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym – prace z konieczności wykonywane w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała, wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców (wg metody OWAS obciążenie kategorii 4) przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet przez co najmniej 50% zmiany roboczej”.

Definicja i wykaz prac w szczególnych warunkach

Definicja prac w szczególnych warunkach ujęta w projekcie ustawy Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.

Wykaz prac w szczególnych warunkach (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 1. Prace bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla oraz rud metali lub ich wzbogacaniu. 2. Prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych. 3. Prace pod ziemią bezpośrednio przy drążeniu tuneli w górotworze. 4. Prace bezpośrednio przy zalewaniu form odlewniczych, transportowaniu naczyń odlewniczych z płynnym, rozgrzanym materiałem (żeliwo, staliwo, metale nieżelazne i ich stopy).

Wykaz prac w szczególnych warunkach (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 5. Prace bezpośrednio przy ręcznej obróbce wykańczające odlewy, usuwanie elementów układu wlewowego, ścinanie, szlifowanie powierzchni odlewów oraz ich malowanie na gorąco. 6. Prace bezpośrednio przy obsłudze wielkich pieców oraz pieców stalowniczych lub odlewniczych. 7. Prace murarskie bezpośrednio w piecach hutniczych, odlewniczych, bateriach koksowniczych oraz w piecach do produkcji materiałów ceramicznych.

Wykaz prac w szczególnych warunkach (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 8. Prace bezpośrednio przy ręcznym zestawianiu surowców lub ręcznym formowaniu wyrobów szklanych w hutnictwie szkła. 9. Prace bezpośrednio przy kuciu ręcznym w kuźniach. 10. Prace bezpośrednio przy obsłudze agregatów i urządzeń do produkcji metali nieżelaznych. 11. Prace bezpośrednio przy obsłudze ciągów walcowniczych: przygotowanie, dozorowanie pracy walców lub samotoków, ingerencja przy wypadaniu i zaklinowaniu materiałów.

Wykaz prac w szczególnych warunkach (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 12. Prace przy obsłudze dźwignic bezpośrednio przy wytapianiu surówki, stopów żelaza lub metali nieżelaznych. 13. Prace bezpośrednio przy produkcji koksu w bateriach koksowniczych. 14. Prace bezpośrednio przy wypychaniu koksu z baterii koksowniczych, gaszeniu lub sortowaniu koksu. 15. Prace bezpośrednio przy produkcji materiałów formierskich lub izolacyjno – egzotermicznych używanych w odlewnictwie i hutnictwie.

Wykaz prac w szczególnych warunkach (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 16. Prace bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub wyładunku pieców komorowych wyrobami ogniotrwałymi. 17. Prace bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub rozładunku gorących wyrobów ceramicznych. 18. Prace bezpośrednio przy formowaniu wyrobów ogniotrwałych wielkogabarytowych przy użyciu ręcznych narzędzi wibracyjnych. 19. Prace przy ręcznym formowaniu, odlewaniu, czyszczeniu lub szkliwieniu wyrobów ceramicznych.

Wykaz prac w szczególnych warunkach (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 20. Prace nurka lub kesoniarza, prace w komorach hiperbarycznych. 21. Prace fizyczne ciężkie bezpośrednio przy przeładunku w ładowniach statków. 22. Prace rybaków morskich. 23. Prace na statkach żeglugi morskiej. 24. Prace na morskich platformach wiertniczych. 25. Prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy. 26. Prace bezpośrednio przy obsłudze urządzeń wiertniczych i wydobywczych przy poszukiwaniu złóż ropy naftowej lub gazu ziemnego.

Wykaz prac w szczególnych warunkach (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 27. Prace bezpośrednio przy obróbce odwiertów w górnictwie otworowym: ropy naftowej lub gazu ziemnego. 28. Prace bezpośrednio przy spawaniu łukowym lub cięciu termicznym w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją, (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.). 29. Prace bezpośrednio przy malowaniu, nitowaniu lub montowaniu elementów wyposażenia w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury, itp.).

Wykaz prac w szczególnych warunkach (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 30. Prace wewnątrz cystern, kotłów, a także zbiorników o bardzo małej kubaturze po substancjach niebezpiecznych. 31. Prace przy ręcznym układaniu na gorąco nawierzchni z mieszanek mineralno-bitumicznych. 32. Prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem.

Wykaz prac w szczególnych warunkach (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 33. Prace garbarskie bezpośrednio przy obróbce mokrych skór. 34. Prace bezpośrednio przy zrywce lub ręcznej ścince drzew przenośną pilarką z piłą łańcuchową. 35. Prace w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze powietrza poniżej 0°C. 36. Prace fizyczne ciężkie w podziemnych kanałach ściekowych. 37. Prace tancerzy zawodowych związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.

Praca w warunkach szczególnych UWAGA: Prace w warunkach szczególnych mogą być wykonywane na różnych stanowiskach pracy wymienionych w dotychczasowych przepisach Stanowisko 1 Stanowisko 2 Praca w warunkach szczególnych Stanowisko 3 Stanowisko N

Przykład Transformacji wykazu stanowisk pracy wymienionych w dotychczasowych przepisach na wykaz prac w warunkach szczególnych Monter kadłubów okrętowych Malowanie, nitowanie i montowanie elementów wyposażenia w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.). Nitowacz Malarz okrętowy Monter rurociągów okrętowych

Zasadniczo, zmianą jest więc wprowadzenie rodzajów prac w miejsce stanowisk pracy

Prace o szczególnym charakterze

PRZYKŁADY PRAC O SZCZEGÓLNYM CHARAKTERZE w POLSCE wg starych przepisów Pracownicy wykonujący działalność twórczą lub artystyczną: Komik cyrkowy, Aktor teatru lalek, Operator obrazu filmowego. Rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Definicja prac o szczególnym charakterze (projekt ustawy o emeryturach pomostowych). Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.

Zasadniczym kryterium kwalifikacji do prac o szczególnym charakterze jest ochrona bezpieczeństwa publicznego, w tym zdrowia i życia innych osób.

Wykaz prac o szczególnym charakterze (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 1. Prace pilotów statków powietrznych (pilot, instruktor.) 2. Prace kontrolerów ruchu lotniczego. 3. Prace mechaników lotniczych związane z bezpośrednią obsługą potwierdzającą bezpieczeństwo statków powietrznych na płycie lotniska.

Wykaz prac o szczególnym charakterze (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 4. Prace nawigatorów na statkach morskich oraz pilotów morskich. 5. Prace maszynistów pojazdów trakcyjnych (maszynista pojazdów trakcyjnych, maszynista instruktor, maszynista zakładowy, maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowca lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM, pomocnik maszynisty pojazdów trakcyjnych) i kierowników pociągów. 6. Prace bezpośrednio przy ustawianiu drogi przebiegu pociągów i pojazdów metra (dyżurny ruchu, nastawniczy, manewrowy, ustawiacz, zwrotniczy, rewident taboru bezpośrednio potwierdzający bezpieczeństwo pociągu, dystrybutor ruchu metra, dyżurny ruchu i stacji metra).

Wykaz prac o szczególnym charakterze (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 7. Prace funkcjonariuszy straży ochrony kolei. 8. Prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym. 9. Prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych. 10. Prace kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowania pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej zgodnie z przepisami umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (wg Dz. U. z 2005 r. Nr 178, poz. 1481, z późn. zm.) 11. Prace operatorów reaktorów jądrowych.

Wykaz prac o szczególnym charakterze (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 12. Prace operatorów żurawi wieżowych, do obsługi których wymagane są uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych lub stoczniowych. 13. Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego. 14. Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.

Wykaz prac o szczególnym charakterze (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 15. Prace bezpośrednio przy produkcji materiałów wybuchowych, środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowaniu. 16. Prace bezpośrednio przy sterowaniu blokami energetycznymi wytwarzającymi energię elektryczną lub cieplną. 17. Prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem. 18. Prace członków zespołów ratownictwa medycznego.

Wykaz prac o szczególnym charakterze (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 19. Prace członków zawodowych ekip ratownictwa (chemicznego, górskiego, morskiego, górnictwa otworowego). 20. Prace pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt. 1a – 5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, uczestniczących bezpośrednio w akcjach ratowniczych. (wg Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229, z późn. zm.) 21. Prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. (wg Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109, z późn. zm.)

Wykaz prac o szczególnym charakterze (według projektu ustawy o emeryturach pomostowych, 2008) 22. Prace personelu sprawującego opiekę nad mieszkańcami domów pomocy społecznej dla przewlekle psychicznie chorych, niepełnosprawnych intelektualnie dzieci i młodzieży lub dorosłych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. (wg Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728.) 23. Prace personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami zgodnie z przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. (wg Dz. U. z 1994 r. Nr 111, poz. 535, z późn. zm.) 24. Prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru.

Przykład Transformacja wykazu stanowisk pracy wymienionych w dotychczasowych przepisach na wykaz prac o szczególnym charakterze Maszynista pojazdów trakcyjnych w transporcie publicznym Maszynista pojazdów trakcyjnych Maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej Pomocnik maszynisty pojazdów trakcyjnych Rodzaje prac Maszynista instruktor Rodzaje stanowisk pracy

Liczba stanowisk pracy ujętych w dotychczasowych przepisach nie może być więc porównywana z liczbą rodzajów prac ujętych w projekcie ustawy.

Warunki nabycia uprawnień do emerytury pomostowej (wg projektu ustawy):

1) Urodzenie po dniu 31 grudnia 1948 r.; 2) Okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący 15 lat; 3) Wiek co najmniej 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn; 4) Staż pracy (okres składkowy i nieskładkowy) co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn; 5) Przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywanie prac w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze (wg poprzednich przepisów rozporządzenie z 1983 r.); 6) Po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3); 7) Nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy.

Prace przeładunkowe w portach – w wieku 55 lat Rodzaje prac w szczególnych warunkach lub charakterze, które mają zmniejszone wymagania wiekowe lub stażowe Prace na statkach powietrznych – 5 lat niższy wiek + orzeczenie lekarskie Prace przeładunkowe w portach – w wieku 55 lat Prace w hutnictwie – w wieku 55 lat + orzeczenie lekarskie Prace nurków, kesoniarzy i w komorach hiperbarycznych – 5 lat niższy wiek, 5 lat krótszy staż pracy w szczególnych warunkach (w tym konkretnym zawodzie)

Rodzaje prac w szczególnych warunkach lub charakterze, które mają zmniejszone wymagania wiekowe lub stażowe Prace rybaków morskich – 5 lat niższy wiek, 5 lat krótszy staż pracy w szczególnych warunkach (w tym konkretnym zawodzie) Prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem - 5 lat niższy wiek, 5 lat krótszy staż pracy w szczególnych warunkach (w tym konkretnym zawodzie) Prace maszynistów pojazdów trakcyjnych – 5 lat niższy wiek + orzeczenie lekarskie Prace członków zawodowych ekip ratownictwa górskiego - 5 lat niższy wiek, 5 lat krótszy staż pracy w szczególnych warunkach (w tym konkretnym zawodzie)

Wykazy stanowisk pracy i ewidencję pracowników pracujących w warunkach lub w charakterze szczególnym tworzy pracodawca.

Nadzór nad prawidłowością tworzenia ww Nadzór nad prawidłowością tworzenia ww. wykazów i ewidencji pracowników należy do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Kontrolę nad prawidłowością tworzenia ww Kontrolę nad prawidłowością tworzenia ww. wykazów i ewidencji pracowników sprawuje Państwowa Inspekcji Pracy.

Uzasadnienie roli PIP Organ nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Państwowa Inspekcja Pracy współpracuje z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, między innymi w zakresie kontrolowania prawidłowości zgłaszania przez płatnika składek danych do ustalenia wysokości zróżnicowanej składki na ubezpieczenie wypadkowe w zależności od warunków pracy. Wykazy i ewidencja prac w szczególnych warunkach i charakterze wpisuje się w dotychczasową współpracę tych organów.

Zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy w trakcie kontroli inspektorzy mogą korzystać z pomocy biegłych i specjalistów oraz akredytowanych laboratoriów, co umożliwia rozstrzyganie wątpliwości merytorycznych. Pracownicy mają obecnie dużą świadomość możliwości wnoszenia skarg do Państwowej Inspekcji Pracy i będą także mogli z tego korzystać. Pozostaje oczywiście w ostateczności wystąpienie do sądu o rozstrzygnięcie.

PODSUMOWANIE

Posiedzenia Zespołu Ekspertów Medycyny i Ochrony Pracy w 2008 roku Czynniki ryzyka zdrowotnego dla osób starszych wiekiem – 2 spotkania Wykazy rodzajów prac – 5 spotkań Uzgodnienie stanowisk ekspertów w ramach połączonych zespołów Komisji Trójstronnej – 15 spotkań Razem 22 spotkania w sprawie ustawy o emeryturach pomostowych

W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCH W SZCZEGÓLNYCM CHARAKTERZE Porównanie liczby prac ujętych w wykazach rodzajów prac w projekcie ustawy o emeryturach pomostowych (czerwiec/wrzesień 2008) W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCH W SZCZEGÓLNYCM CHARAKTERZE Projekt ustawy z czerwca 2008 34 17 Projekt ustawy z września 2008 37 24

Od 1990 roku obserwuje się w UE zdecydowaną tendencję odejścia od wcześniejszych emerytur na rzecz wspierania dłuższej aktywności zawodowej. Wynika to częściowo z przesłanek demograficznych, ale także ze zmian charakteru pracy – przewagi prac umysłowych, informatyki czy usług nad ciężkimi pracami fizycznymi w ekstremalnie niekorzystnych warunkach środowiska pracy. Zmienia się także w Polsce krajobraz rodzajów prac o charakterze produkcyjnym.

1. Transformacja gospodarki polskiej w latach dziewięćdziesiątych wpłynęła na zmniejszenie liczby osób pracujących w zagrożeniu o ok. 50%. 2. Nakłady inwestycyjne w ostatnim dziesięcioleciu rosły od 20 do 100%. W okresie stowarzyszania z UE, a szczególnie od 2004 r., następuje istotna z punktu widzenia bhp wymiana maszyn, urządzeń i technologii, co wynika bezpośrednio z wymagań dyrektywy maszynowej. 3. Poprawia się jakość dostępnych – również polskich – nowoczesnych środków ochrony indywidualnej i zbiorowej pracowników.

Pracownicy podejmujący pracę w ostatnim 10-leciu wchodzą w inne, lepsze środowisko pracy. Ważne staje się zarządzanie bezpieczeństwem i ochroną zdrowia, przedłużanie aktywności zawodowej w zmieniających się formach pracy, a nie konserwowanie systemu wcześniejszych emerytur.

Odnośnie do prac w szczególnym charakterze, takich jak np Odnośnie do prac w szczególnym charakterze, takich jak np. operatorzy urządzeń mogących spowodować poważną awarię o skutkach dla bezpieczeństwa publicznego, to powinni oni być poddawani docelowo systematycznym kontrolom stanu zdrowia w ciągu całego okresu zatrudnienia. Wcześniejsza emerytura nie zapewnia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ani im samym, ani otoczeniu.

Projekt ustawy o emeryturach pomostowych obejmuje stosunkowo szeroki zakres prac i jest oparty na kryteriach medycznych uzasadniających ograniczenie pracy osób starszych. W procesie zarządzania wiekiem w przedsiębiorstwie powinno się ograniczać zatrudnianie tych osób przy bardzo ciężkich pracach fizycznych lub w gorącym czy zimnym mikroklimacie.

W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCH LUB O SZCZEGÓLNYM CHARAKTERZE UPRAWNIENIA NIE ZOSTAŁY OGRANICZONE W STOSUNKU DO OSÓB RZECZYWIŚCIE PRACUJĄCYCH W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCH LUB O SZCZEGÓLNYM CHARAKTERZE

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!