WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Modele ustrojowe wybranych państw

Ustrój polityczny Ustrojem politycznym nazywamy ogół regulacji prawnych, które dotyczą organizacji, kompetencji a także wzajemnych powiązań organów władzy państwowej. Ustrój polityczny jest nazywany również systemem politycznym. System rządów - relacje pomiędzy poszczególnymi rodzajami władz (z zasady podziału władz wynika konieczność określenia wzajemnych stosunków pomiędzy organami państwa należącymi do poszczególnych władz). W państwach demokratycznych występuje kilka modeli ustrojowych, które różnią się zakresem kompetencji poszczególnych organów państwa, a także relacjami między nimi.

System prezydencki System prezydencki narodził się w Stanach Zjednoczonych. Obecnie obowiązuje w wielu krajach afrykańskich i w Ameryce Łacińskiej. Forma państwa: Republika prezydencka. Na czele państwa stoi prezydent. Stany Zjednoczone są federacją – w jej skład wchodzi 50 stanów, które posiadają odrębne władze ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze. Flaga USA Ustrój polityczny: System prezydencki. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego Kongresu, a władza wykonawcza do prezydenta. Kompetencje organów państwa określa Konstytucja uchwalona w 1787 r. wraz z poprawkami.

System prezydencki Kongres Senat Izba reprezentantów 100 senatorów Wybieranych na 6 – letnią kadencję Izba reprezentantów 435 kongresmenów wybieranych na 2 – letnią kadencję Pieczęć Kongresu USA Obie Izby Kongresu są jednakowo ważne, mają podobne uprawnienia ustawodawcze i kontrolne. Kongres uchwala ustawy, budżet państwa i podatki. Decyduje o wojnie i pokoju wyraża zgodę na ratyfikacje traktatów międzynarodowych. Wprowadza poprawki do Konstytucji. Sądzi wysokich urzędników za naruszenie ustaw lub konstytucji.

System prezydencki Prezydent jest wybierany na 4 - letnią kadencję, pełni funkcję głowy państwa, szefa rządu i naczelnego dowódcy sił zbrojnych, kieruje polityką zagraniczną państwa, mianuje ministrów, czyli sekretarzy stanu, którzy odpowiadają tylko przed nim, powołuje wysokich urzędników państwowych, może występować z orędziem do Kongresu o stanie państwa, zawierającym propozycję ustaw, ma prawo weta zawieszającego wobec ustaw Kongresu. Jego weto może być odrzucone większością 2/3 głosów. Pieczę prezydentów USA Barack Obama – obecny prezydent USA

System prezydencki Sąd Najwyższy w jego skład wchodzi 9 sędziów, którzy pełnią swoją funkcję bezterminowo (nie można ich odwołać), to najwyższy organ sądowniczy, dokonuje wykładni konstytucji. Pieczęć Sądu Najwyższego Godło USA

System parlamentarno - gabinetowy Forma państwa – dziedziczna monarchia parlamentarna. Obecnie królową jest Elżbieta II z dynastii Windsorów. Wielka Brytania jest państwem unitarnym, zdecentralizowanym z jednostkami autonomicznymi. Ustrój polityczny – system parlamentarno – gabinetowy. Władza ustawodawcza należy do Parlamentu, w którego skład wchodzą Izba Gmin i Izba Lordów, a władza wykonawcza do gabinetu. Monarcha jest organem władzy zarówno wykonawczej, jak i ustawodawczej. W Wielkiej Brytanii odróżnia się pojęcia rządu i gabinetu. Flaga Wielkiej Brytanii W przeciwieństwie do większości państw europejskich Wielka Brytania nie posiada pisanej konstytucji. Źródłami prawa konstytucyjnego są: prawo stanowione (np. Wielka Karta Swobód) prawo precedensowe (orzeczenia sądów w konkretnych sprawach) konwenanse konstytucyjne, czyli utarte sposoby postępowania w pewnych sytuacjach.

System parlamentarno - gabinetowy W przeciwieństwie do większości państw europejskich Wielka Brytania nie posiada pisanej konstytucji. Źródłami prawa konstytucyjnego są: prawo stanowione (np. Wielka Karta Swobód) prawo precedensowe (orzeczenia sądów w konkretnych sprawach) konwenanse konstytucyjne, czyli utarte sposoby postępowania w pewnych sytuacjach. Najważniejsze konwenanse skład gabinetu określa premier, nie monarcha, urząd premiera obejmuje lider partii, która zwyciężyła w wyborach, odpowiedzialność przed parlamentem ponosi cały rząd rząd, który utracił zaufanie Izby Gmin, podaje się do dymisji lub zwraca się do głowy państwa o rozwiązanie izby niższej parlamentu, głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej. Herb Wielkiej Brytanii

System parlamentarno - gabinetowy Zjednoczone Królestwo składa się z czterech części składowych. W skład Zjednoczonego Królestwa wchodzą:                   Jednostka Rodzaj Stolica Ludność Język urzędowy Język używany  Anglia królestwo Londyn 51 092 002 angielski angielski, kornijski  Szkocja Edynburg 5 144 200 angielski, szkocki  Walia księstwo Cardiff 3 004 600 angielski, walijski  Irlandia Północna prowincja Belfast 1 759 000 angielski, irlandzki

System parlamentarno - gabinetowy Monarcha teoretycznie uprawnienia monarchy są bardzo szerokie. W praktyce jednak decyzje podejmuje minister w imieniu monarchy lub monarcha na wniosek ministra, króla ograniczają również konwenanse, np. w sprawie mianowania premiera. Król panuje, ale nie rządzi, w praktyce król ma prawo do udzielania rad, zachęcania i ostrzegania. Królowa Wielkiej Brytanii Elżbieta II

System parlamentarno - gabinetowy Izba Lordów składa się z lordów duchownych (26 biskupów anglikańskich) oraz świeckich, mianowanych dożywotnio przez monarchę na wniosek premiera, albo dziedzicznych ma prawo weta zawieszającego w stosunku do uchwał Izby Gmin pełni funkcję sądu apelacyjnego. Izba Gmin składa się z 659 członków wybieranych na 5 lat uchwala ustawy i budżet kontroluje rząd, ma prawo uchwalić wotum nieufności wobec premiera, ministra lub całego rządu Izba Lordów, podobnie jak Izba Gmin spotyka się w Pałacu Westminsterskim. Jej obrady plenarne odbywają się w tzw. czerwonej sali (obrady Izby Gmin odbywają się w sali zielonej). Pałac Westminsterski

System parlamentarno - gabinetowy gabinet składa się z premiera i ministrów, określa główne kierunki polityki państwa, posiada inicjatywę ustawodawczą. PREMIER ma silną pozycję, sprawuje faktyczną władzę w państwie, odsadza najwyższe stanowiska w państwie, swobodnie dokonuje zmian w gabinecie, decyduje o rozwiązaniu parlamentu. Premier Wielkiej Brytanii James Gordon Brown

System parlamentarno - komitetowy Forma państwa – Szwajcaria jest republiką związkową. W skład federacji wchodzi 26 kantonów, które mają znaczny stopień niezależności, własne konstytucje, władze ustawodawcze i wykonawcze. Ustrój polityczny – system parlamentarno – komitetowy. Kompetencje poszczególnych organów państwa określa Konstytucja 1999 r. Władza ustawodawcza należy do Zgromadzenia Związkowego, a władza wykonawcza do Rady Związkowej. REFERENDUM Referendum zarządza się w określonych sytuacjach: referendum obligatoryjne w wypadku zmiany konstytucji, referendum fakultatywne w sprawie ustaw Zgromadzenia Związkowego, referendum obligatoryjne w sprawie przystąpienia do organizacji międzynarodowych i organizacji bezpieczeństwa zbiorowego, referendum fakultatywne w sprawie umów międzynarodowych. Flaga Szwajcarii

System parlamentarno - komitetowy Zgromadzenie Związkowe Rada Narodowa Rada Kantonów Składa się z 200 posłów wybieranych na 4 – letnią kadencję Składa się z 46 radców wybieranych na 4 – letnią kadencję obie izby Zgromadzenia Związkowego mają podobne uprawnienia, zgromadzenie uchwala ustawy i budżet, dokonuje zmian w konstytucji, ratyfikuje umowy międzynarodowe, wybiera i kontroluje inne organy związkowe, m.in. Radę Związkową i sąd Związkowy, rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy organami. Położenie Szwajcarii

System parlamentarno - komitetowy RADA ZWIĄZKOWA w skład Rady Związkowej wchodzi 7 równorzędnych członków – ministrów, wybieranych na 4 – letnią kadencję, rada jest komitetem wykonawczym Zgromadzenia Związkowego, kieruje i zarządza państwem, posiada inicjatywę ustawodawczą. PREZYDENT ZWIĄZKOWY jest wybierany na rok przez Zgromadzenie spośród członków Rady, przewodniczy Radzie Związkowej, pełni funkcje reprezentacyjne. SĄD ZWIĄZKOWY składa się z 30 członków, wybieranych na 4 – letnią kadencję, rozstrzyga spory między kantonami, a także między kantonami a federacją, rozpatruje skargi obywateli na łamanie praw przez władze. Herb Szwajcarii

System półprezydencki Forma państwa – Republika prezydencko – parlamentarna. Na czele państwa stoi prezydent. Obecnie tę funkcję pełni Nicolas Sarkozy. Ustrój polityczny – system półprezydencki. Kompetencje organów państwa określa konstytucja z 1958 r. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu, a władza wykonawcza do rządu i prezydenta. Flaga Francji Prezydent Francji Nicolas Sarkozy

System półprezydencki Władza ustawodawcza we Francji: Dwuizbowy parlament, składający się z: - Zgromadzenia Narodowego złożonego z 577 deputowanych wybieranych w wyborach bezpośrednich na 5 lat wg systemu większościowego, - Senatu składającego się z 321 senatorów, wybieranych w głosowaniu pośrednim na 9 letnią kadencję, (1/3 składu jest odnawiana co 3 lata). Władza wykonawcza we Francji: Rząd powoływany jest przez prezydenta. Na czele rządu stoi premier. Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na kadencję siedmioletnią (od 2002 roku kadencja trwa 5 lat). Prezydent ma szerokie uprawnienia zarówno w zakresie władzy wykonawczej jak i ustawodawczej.

System półprezydencki Struktura naczelnych władz Republiki Francuskiej

System kanclerski Forma państwa – Republika federalna. Głową państwa jest prezydent. Obecnie tę funkcję pełni Horst Kóhler. Państwo jest federacją składającą się z 16 landów, które mają własne parlamenty, rządy i sądy. Ustrój polityczny – system kanclerski. Uprawnieni a organów państwowych określa konstytucja z 1949 r. Władza ustawodawcza należy do Parlamentu Związkowego i Rady Związkowej, a władza wykonawcza do rządu z kanclerzem na czele oraz do prezydenta. Obecnie kanclerzem jest Angela Merkel. Flaga Niemiec Prezydent Niemiec Horst Kóhler Kanclerz Niemiec Angela Merkel

Struktura naczelnych władz Republiki Federalnej Niemiec System kanclerski Struktura naczelnych władz Republiki Federalnej Niemiec