Postkeynesowska (PK) teoria produkcji i podziału (wybrane elementy) I. Keynesizm, neokeynesizm, postkeynesizm 1. Istota tzw. rewolucji keynesowskiej Keynes: odrzucenie neoklasycznej koncepcji równowagi Główny obszar badawczy: krótkookresowa nierównowaga i procesy dostosowawcze (różnica w stosunku do monetarystów) Odrzucenie liberalizmu gospodarczego (model antycyklicznego interwencjonimu państwowego) Brak własnej teorii mikroekonomicznej (akceptacja TPK i MTP) 2. Wielka neoklasyczna synteza (Samuelson): połączenie makroekonomii Keynesa (popytowej teorii agregatowego popytu i dochodu) z podstawowymi twierdzeniami neoklasycznej mikroekonomii (zwłaszcza teorii produkcji i podziału)  nowy (eklektyczny) model interwencjonizmu

PK teoria produkcji i podziału 3. Neokeynesizm (nowa keynesowska makroekonomia) Geneza: niezdolność keynesowskiej teorii równowagi do objaśniania niektórych zjawisk związanych z ogólną nierównowagą (w szczególności jednoczesna wysoka stopa bezrobocia i inflacji  krzywa Philipsa ; krytyka zarówno monetarystyczna, jak i ze strony Nowej Klasycznej Makroekonomii (ENC teorii równowagi ogólnej w warunkach tzw. racjonalnych oczekiwań) Istota: teoria równowagi krótkookresowej warunkach sztywności cen

PK teoria produkcji i podziału 4. Postkeynesizm: charakterystyka ogólna Najbardziej radykalna krytyka ENC w obrębie ekonomii głównego nurtu Kontynuacja keynesowskiej makroekonomii, przy całkowitym odrzuceniu neoklasycznej mikroekonomii, a zwłaszcza TPK i MTP Liczne nawiązania do ekonomii klasycznej w sposobie interpretacji mechanizmu funkcjonowania gospodarki kapitalistycznej neoricardianizm

PK teoria produkcji i podziału 4. Postkeynesizm: charakterystyka ogólna c.d. Odmienna (w stosunku do ENC) interpretacja wszystkich podstawowych kategorii związanych z teorią produkcji i podziału (kapitał, zysk, stopa procentowa praca i płaca) Różnice metodologiczne w stosunku do ENC: odrzucenie ENC koncepcji równowagi Historyzm vs. neoklasyczny ahistorym Podjęcie analizy społecznych i instytucjonalnych warunków gospodarowania Niejednorodność ekonomii postkeynesowskiej

PK teoria produkcji i podziału II. Główne obszary badawcze w ramach EPK Krytyka TPK/MTP Przystawalność podstawowych kategorii i twierdzeń TPK/MTP do rzeczywistości gospodarczej i możliwość ich empirycznej identyfikacji (w nawiązaniu do postulatów metodologicznego indywidualizmu i krytycznego racjonalizmu) Wewnętrzna zgodność TPK i MTP (główny obszar sporu wokół teorii kapitału) (współzależność obu kierunków krytyki) Podział funkcjonalny w ujęciu EPK

PK teoria produkcji i podziału II.1. Krytyka TPK/MTP Generalnie: odrzucenie możliwości konstrukcji agregatowej (makroekonomicznej) funkcji produkcji jako podstawy objaśniania proporcji podziału Niemożliwość agregacji kapitału w jednostkach technicznych czy naturalnych (ze względu na niejednorodność kapitału) Taka agregacja jest możliwa – ewentualnie – jedynie na poziomie przedsiębiorstwa (mikroekonomiczna funkcja produkcji) bądź – w układzie czasowym – ex ante W praktyce kapitał możemy agregować, gdy znamy ceny fizycznie różnorodnych dóbr kapitałowych (co wymaga wcześniejszej znajomości stóp zysku/procentowych)

II.1. Krytyka TPK/MTP – c.d. W ENC TPK/MTP mamy do czynienia ze świadomym mieszaniem dwóch pojęć: Kapitału jako zasobu środków finansowych Kapitału jako zasobu środków rzeczowych Konkluzja: wielkość kapitału (w skali makro) zależy zawsze od stopy procentowej (jednostkowego wynagrodzenia kapitału) i stopy płac teoretycznie opisują to tzw. cenowe efekty Wicksella

II.1. Krytyka TPK/MTP – cenowe efekty Wicksella

II.1. Krytyka TPK/MTP – cenowe efekty Wicksella Wartość k nie zależy od cen czynników produkcji jeśli relacja w/r jest stała Zgodnie z TPK/MTP, stałość relacji w/r musi oznaczać stałość relacji K/L Jeśli K/L=const, to niemożliwa jest substytucja, czyli nie istnieje ENC funkcja produkcji

II.1. Krytyka TPK/MTP W realnym świecie nie można mówić o ciągłej substytucji czynników produkcji, ale jedynie o substytucji skokowej (funkcja produkcji Leontieffa). Reakcją ENC była koncepcja tzw. surogatowej (zastępczej) funkcji produkcji Samuelsona w realnym świecie mamy do czynienia z przypadkami, że przechodzeniu do bardziej kapitałochłonnych metod wytwarzania towarzyszy wzrost stopy procentowej (sprzeczne z TPK/MTP) Nie jest możliwe w praktyce rozdzielenie wzrostu produkcji wynikającego z (1) substytucji pracy kapitałem i (2) nieucieleśnionego postępu technicznego (jak to wynika z koncepcji ENC funkcji produkcji)  funkcja postępu technologicznego Kaldora

II.2. Podstawowe kategorie i twierdzenia EPK dotyczące podziału funkcjonalnego Przyjęcie założenia o istnieniu struktury klasowej społeczeństwa (tradycja ekonomii klasycznej) Podział produktu społecznego jest zdeterminowany głównie instytucjonalnie; wynika głównie z siły przetargowej poszczególnych klas społecznych)  collective bargaining theory Zdeterminowany historycznie poziom utrzymania robotników jako główny czynnik decydujący o proporcjach podziału Zyski i renty naturalne jako dochody rezydualne (odrzucenie TPK, także w stosunku do płac)

II.2. Podstawowe kategorie i twierdzenia EPK dotyczące podziału funkcjonalnego Praca jako jedyny realny czynnik produkcji (nawiązanie do ekonomii klasycznej, neoricardianizm) Koncepcja tzw. kapitału realnego (jako krytyka ujęcia ENC) Kapitał istniejący w danym momencie jako ucieleśnienie czasu pracy (robotników) przeszłych okresów Jako część zasobu pracy rozporządzalnej współcześnie, która może wykorzystana w przyszłości Wartość kapitału zawsze zależy od jednostkowych wynagrodzeń kapitału (r) i pracy (w)  cenowe efekty Wicksella

II.2. Podstawowe kategorie i twierdzenia EPK dotyczące podziału funkcjonalnego Płaca nie ma nic wspólnego z MPL (krytyka TPK). Rynkowa (bieżąca) wysokość płac jest wielkością wtórną w stosunku do stopy zysku i wynika z następującego rozumowania 1. Istnieje historycznie zdeterminowana stopa zysku 2. Wynika z niej określona wartość kapitału 3. Poziom płac musi być taki, aby przy tej wartości kapitału tę stopę zysku zrealizować W realnej gospodarce stopa zysku (stopa procentowa) zależy od decyzji inwestycyjnych i skłonności do oszczędzania przedsiębiorców; nawet jeśli występują oszczędności robotników (czyli są oni częściowo właścicielami kapitału)  tzw. paradoks Passinettiego