WYBRANE RASY BYDŁA MIĘSNEGO I MODELE PRODUKCJI WOŁOWINY Prof. dr hab WYBRANE RASY BYDŁA MIĘSNEGO I MODELE PRODUKCJI WOŁOWINY Prof. dr hab. Zbigniew Puchajda UWM w Olsztynie Katedra Hodowli Bydła i Oceny Mleka          

WYBRANE RASY BYDŁA MIĘSNEGO CHAROLAISE Kraj pochodzenia FRANCJA Kaliber, masa ciała Bardzo duży, buhaje ok. 1200 kg, krowy 800 kg Wysokość w kłębie 150 cm buhaje, 140 cm krowy Umaszczenie Jednolicie słomkowe w odcieniach bieli lub beżu Dojrzałość hodowlana Rasa późno dojrzewająca, pierwsze krycie jałówek w wieku 18 – 24 miesięcy Płodność Słaba Mleczność matek Dobra Masa cieląt po ur. Bardzo wysoka ok. 40 kg cieliczki, ok. 45 kg buhajki Łatwość wycieleń Umiarkowana Przyrosty dobowe opasów 1200 - 1500 g Cechy rzeźne Tusza i mięso bardzo chude Inne cechy - może być opasana do wysokich mas ciała bez zbytniego otłuszczenia tuszy -wymaga intensywnego żywienia - wymaga choćby prowizorycznych budynków w okresie zimy - najliczniej występuje we Francji

LIMOUSINE Kraj pochodzenia FRANCJA Kaliber, masa ciała Średni buhaje ok. 1000 kg, krowy – ok. 650 kg Wysokość w kłębie 140 cm buhaje, 135 cm krowy Umaszczenie Jednolicie czerwone, czasami przechodzące w płowe Dojrzałość hodowlana Rasa średnio wcześnie dojrzewająca, pierwsze krycie jałówek w wieku 16 – 20 miesięcy Płodność Bardzo dobra Mleczność matek Zadowalająca Masa cieląt po ur. Średnia ok. 35 kg cieliczki, ok. 40 kg buhajki Łatwość wycieleń Bardzo duża Przyrosty dobowe opasów 1100 - 1300 g Cechy rzeźne Tusza i mięso bardzo chude Inne cechy - doskonałe umięśnienie, duża frekwencja zwierząt z hipertrofią mięśni - duża żywotność i niska śmiertelność cieląt w czasie odchowu - wymaga choćby prowizorycznych budynków w okresie zimy Najliczniej występuje we Francji

HEREFORD Kraj pochodzenia WIELKA BRYTANIA Kaliber, masa ciała Średni buhaje ok. 900 kg, krowy – ok. 600 kg Wysokość w kłębie 135 cm buhaje, 130 cm krowy Umaszczenie Od czerwonego do brunatnego z białą głową, podgardlem, mostkiem, podbrzuszem i kiścią ogona Dojrzałość hodowlana Rasa wcześnie dojrzewająca, pierwsze krycie jałówek w wieku 15 miesięcy Płodność Bardzo dobra Mleczność matek Średnia Masa cieląt po ur. Niska ok. 30 kg cieliczki, ok. 33 kg buhajki Łatwość wycieleń Bardzo duża Przyrosty dobowe opasów Około 1000 g Cechy rzeźne Mięso przetłuszczone, marmurkowate, soczyste Inne cechy - razem z angusami należy do najliczniejszych ras bydła, nazyw - bardzo duża opiekuńczość matek - doskonałe przystosowanie do warunków ekstensywnego żywienia - stado podstawowe nie wymaga pomieszczeń inwentarskich - stado bardzo atrakcyjne wizualnie - łagodny temperament, duża opiekuńczość matek, małe straty cieląt w czasie odchowu - najliczniej występuje w Ameryce Płn i Płd i Australii

ABERDEEN ANGUS Kraj pochodzenia WIELKA BRYTANIA Kaliber, masa ciała Średni/mały, buhaje ok. 900 kg, krowy 550-600 kg Wysokość w kłębie 130 cm buhaje, 125 cm krowy Umaszczenie Jednolicie czarne, rzadziej jednolicie czerwone (red angus), bezrożność Dojrzałość hodowlana Rasa wcześnie dojrzewająca, pierwsze krycie jałówek w wieku 15 miesięcy Płodność Bardzo dobra Mleczność matek Średnia Masa cieląt po ur. Niska ok. 26-28 kg cieliczki, ok. 30 kg buhajki Łatwość wycieleń Bardzo duża Przyrosty dobowe opasów 900 – 1000 g Cechy rzeźne b. wysoka wydajność rzeźna – do 70 %, mięso przetłuszczone marmurkowate, soczyste Inne cechy - razem z herefordami należy do najliczniejszych ras doskonałe przystosowanie do warunków ekstensywnego żywienia na słabej i miernej jakości trwałych użytków zielonych, rasa „ranczerska” - stada podstawowe nie wymaga pomieszczeń inwentarskich - duża opiekuńczość matek, małe straty cielat w czasie odchowu - najliczniej występuje w Ameryce Płn i Płd i Australii

ZESTAWIENIE WYBRANYCH CECH GOSPODARCZYCH RAS MIĘSNYCH UŻYWANYCH W KRAJU DO KRZYŻOWANIA I HODOWLI Rasa Kaliber i masa ciała Wydajność rzeźna Dojrzałość płciowa Wydajność mleczna matek Płodność Łatwość wycieleń Masa ciała cieląt SIMENTAL wysoka dobra dość późna średnia ok. 10 % utrudnione CHAROLAIS b.dobra średnia minus LIMOUSINE dość niska dobra/ ABERDEEN ANGUS dobra plus średnia/ HEREFORD BLONDE D’ AQUITAINE dobra minus PIEMONTESE

MODELE PRODUKCJI WOŁOWINY Aktualnie wyróżnić można w Polsce dwa kierunki produkcji wołowiny: - w oparciu o stado krów mlecznych, - w stadach o jednostronnie mięsnym użytkowaniu.

Produkcja w oparciu o stado krów mlecznych zakłada wykorzystanie krzyżowania towarowego i opasu „razówek". Pozwala to zwiększyć o około 20% produkcję wołowiny. Wybór najbardziej odpowiedniej rasy po­winien uwzględniać stopień rozwoju krów przeznaczonych do krzyżowania, łatwość ocieleń, planowaną intensywność żywienia, warunki środowiskowe, masę ciała do której zamierzamy prowadzić opas, jakość tuszy. Trzeba też uwzględniać decydujące znaczenie preferencji rynku mięsa. W warunkach intensywnego żywienia z zamiarem prowadzenia opasu do wysokiej masy ciała najodpowiedniejszymi rasami buhajów do krzyżowania są: Charolaise, Limousine i Blonde d'Aquitaine, a dla jałówek i pierwiastek - Limousine.

Korzystniejsze efekty krzyżowania z Charolaisami zostały potwierdzone w badaniach na dużej populacji towarowej, co uzasadnia preferencje tej rasy. W surowych warunkach utrzymania, ekstensywnym żywieniu, odpowiednimi do krzyżowania towarowego oraz hodowli wypiera­jącej i w czystości rasy może być bydło ras Hereford i Angus (zwłaszcza amerykański - bardziej wyrostowy i mniej otłuszczony) chociaż rynek europejski gorzej reaguje na mięso o znacznej zawartości tłuszczu międzymięśniowego w mięsie. Jałówki mieszańce należałoby zacielać przede wszystkim buhajami ras dających łatwe porody np. Limousine i dopiero jako razówki, po odchowaniu potomstwa, kie­rować na rzeź.

Klasyczna produkcja wołowiny w stadach o jednostronnym, mięsnym użytkowaniu determinowana jest wyborem modelu produkcyjnego stosownie do posiadanych w gospodarstwie pomieszczeń, bazy paszowej oraz możliwości nadzoru i obsługi zwierząt. Przy założeniu krycia 15-miesięcznych jałowic wycielenia występować będą w wieku 2 lat, a cały cykl produkcyjny zamknie się w okresie 3 lat. Warunkiem dyscyplinującym cykl produkcyjny jest zasada, aby sezony krycia i ocieleń w kolejnych latach nie przekraczały okresu 2 miesięcy. Jeśli gospodarstwo dysponuje odpowiednią bazą budynków inwentarskich dla właści­wego utrzymania cielących się krów i ich cieląt oraz wymaganą ilością pasz, optymalnym rozwiązaniem jest planowanie ocieleń krów na okres zimowy bądź wczesno-wiosenny. Starsze cielęta w momencie rozpoczęcia wypasu, ze względów fizjologicznych lepiej będą wyko­rzystywać pastwisko co w efekcie zwiększy produkcję mięsa w przeliczeniu na stado.

Późny termin urodzenia cieląt (maj, czerwiec) sprawia, iż w niewielkim stopniu korzy­stają one z pastwiska, a ich przyrost pochodzi głównie z mleka matek. Jest to model produk­cyjny organizacyjnie najprostszy i w pierwszym etapie najtańszy, ale mniej efektywny przy rozpatrywaniu całości 3-letniego cyklu produkcji. Stosowanie krzyżowania towarowego (30% stada) i opasu „razówek” pozwala na zwiększenie produkcji wołowiny o ok. 20%.

Cykl dwuletni: 1. Zakup jałówek (cb, czb) o masie ciała na początku maja 270-300 kg, 2. Wypas całodobowy na pastwisku od maja do października, 3. Krycie buhajami mięsnymi: - termin wczesny - VI, VII - termin późny - VIII, IX, 4. Odchów w oborze od XI do IV (pasze gospodarskie), 5 Wycielenia: - wczesne, oborowe – III, IV - późne, pastwiskowe - V, VI 6. Sekcja mleczna: 30 - 40% najlepszych mlecznic po 2 tyg. od wycielenia przekazuje się do obór towa­rowych, 60 - 70% krów matek odchowuje przez około 6 m-cy cielęta na pastwisku 7. Zakończenie cyklu produkcyjnego następuje w końcu października - krowy kierowane są na ubój, - buhajki i jałówki mieszańce kierowane są na opas

Rodzaje i systemy opasu bydła Prowadzone są następujące rodzaje opasu: 1. Opas cieląt - tradycyjny, do masy ciała powyżej 80 kg, - do uzyskania masy ciała ponad 100 kg, - na „białe mięso". 2. Opas buhajów do masy ciała 250 - 300 kg. 3. Opas młodego bydła do masy ciała ponad 450 kg. 4. Opas „razówek". 5. Opas bydła dorosłego.

Opas cieląt Popularność tej formy opasu w Polsce, zwłaszcza w latach 1970-1990 była wyni­kiem posiadania stosunkowo licznego pogłowia krów i łatwości sprzedaży cieląt na eksport przynoszący szybki dochód. Z punktu widzenia hodowli było to rozwiązanie niekorzystne bowiem najlep­sze cielęta sprzedawano na eksport a słabsze pozostawiano do dalszego chowu. Powszechnie wiadomo, że najtrudniejszy, najdroższy i najbardziej ryzykowny jest okres odchowu cielęcia od urodzenia do ukończenia 2 miesiąca życia. W tym okresie rozwoju zwierzęta nie są jeszcze przeżuwaczami. Aby uzyskać przyrosty dobowe rzędu 800-1000 g cielęta należy żywić wysokimi dawkami mleka lub preparatów mlekozastępczych. Na l kg przyrostu zużywa się wówczas ok. 10 kg mleka pełnego lub około l kg preparatu mleko-zastępczego.

Cielęta opasane tradycyjnie odpajane są zwykle mlekiem pełnym z możliwym uzupełnieniem mlekiem odtłuszczonym lub preparatami mlekozastępczymi, uzupełnianych niewielkimi dodatkami pasz treściwych i siana. Opas cieląt do masy ponad 100 kg zakłada zwykle mniejsze dawki mleka pełnego przy większym zużyciu preparatów mlekozastępczych, uzupełnianych jak najwcze­śniej specjalnymi mieszankami typu C-prestarter i C-starter oraz niewielką ilością pasz obję­tościowych. Opas cieląt na „ białe mięso" oparty jest wyłącznie na żywieniu mlekiem, prepa­ratami mlekozastępczmi lub serwatce w postaci suchej albo zagęszczonej. Zużycie tych pasz na l kg przyrostu odpowiada 11 kg mleka pełnego . Z tego względu w Polsce ten rodzaj opasa jest nieopłacalny, a prowadzić go mogą gospodarstwa specjalistyczne, mające zawarte korzystne umowy eksportowe.

Eksport cieląt dochodzący do kilkuset tysięcy sztuk rocznie spowodo­wał negatywną selekcję bydła pozostającego do opasu w kraju, a równocześnie ograniczał wielkość eksportu żywca wołowego w wyższych standardach wagowych. Ze względu na drastyczny spadek pogłowia krów w Polsce w ostatnich latach, przy jednoczesnej sta­gnacji wskaźników rozrodu i krótkim okresie użytkowania krów, opas cieląt należałoby ograniczać przeznaczając na ubój cielęta najsłabsze, nie nadające się do dalszego chowu. Specyfika odchowu cieląt czystych ras mięsnych polega na utrzymywaniu ich przy matkach do 7 miesięcy tj. do momentu odsądzenia. W tym czasie ilość wyssanego przez cielęta mleka zależy od mleczności matek, która zwykle jest niższa u matek ras mięsnych, niż u mamek rasy cb. W początkowym okresie odchowu różnicuje to wielkość masy ciała cieląt. Wpływ stosowanej metody rozrodu krów na wzrost i rozwój potomstwa może być znaczący tylko w początkowym okresie odchowu, zmniejsza się on wraz z wiekiem zwierząt. 

Opas buhajków do masy ciała 250-300 kg. Do tego rodzaju opasania wybiera się dobrze rozwinięte buhajki, najlepiej mieszańce z rasami mięsnymi, w wieku ok. 4 miesięcy i masie ciała ok. 120 kg. Intensywne żywienie alkierzowe opiera się głównie na paszach treściwych (3-4 kg/szt. dziennie) zależnie od ro­dzaju i jakości skarmianej do woli kiszonki i dietetycznego dodatku siana. Niekiedy stosuje się opas wyłącznie mieszankami pełnodawkowymi lub z dodatkiem do 2,5 kg pasz objęto­ściowych suchych. W latach 70-tych i 80-tych tak opasanych buhajków Polska eksportowała głównie do Grecji i Włoch w ilości ok. 300 tyś. sztuk rocznie. Obecnie odbywa się to w dużo niniejszej skali.

Opas młodego bydła do masy ciała ponad 450 kg. Produkcja żywca wołowego w tym standardzie wagowym powinna stanowić podstawę produkcji wołowiny w kraju. Zapewnia wymagania konsumentów, daje duże ilości wysokiej jakości wołowiny, jest opłacalna dla hodowców i producentów, pozwala wykorzystać tańsze pasze gospodarskie, zabezpieczając jednocześnie wy­mogi reprodukcji stada. Pozostałe kategorie opasu powinny być tylko elementem uzupełniającym uruchamianym na czas występowania ich koniunktury eksportowej. Wybór określonego systemu opasu bydła i rozwiązań technologicznych uwarunkowany jest głównie: - warunkami przyrodniczymi (klimat, powierzchnia i rodzaj użytków rolnych, rodzaj i zasoby pasz), - kapitałem i wyposażeniem w budynki, sprzęt oraz siłę roboczą, - genotypem użytkowanych zwierząt.

Miarą determinującą efektywność opasu, wyrażaną długością jego okresu, wielkością przyrostów dobowych i końcowej masy ciała, nakładem składników pokarmo­wych na przyrost i jakością tusz ubijanych zwierząt -jest podział na trzy systemy opasu: - intensywny, - półintensywny, - ekstensywny.

Opas intensywny W tym systemie opasu zakłada się maksymalizację przyrostów, a więc osiągnięcie w jak najkrótszym czasie wysokiej masy ciała zwierząt, oraz wysokiej jakości tusz. Do realizacji tych założeń konieczne jest: - utrzymanie alkierzowe - indywidualnie na uwięzi lub bezuwięziowe grupo­we, na rusztach, przy liczbie sztuk w kojcu nie przekraczającej 20 szt, - powyżej 50% pasz treściwych w dawce co praktycznie oznacza ilość ok.1% masy ciała, - zadawanie dobrej jakości sianokiszonki bądź kiszonki (najlepiej z kukurydzy), skarmianej do woli, uzupełnianej produktami ubocznymi przemysłu rolno-spożywczego, - małe ilości siana - ok. l kg dziennie na sztukę, - przez cały okres opasu indywidualne przyrosty dobowe masy ciała powinny przekraczać l kg.

Oznacza to zależnie od genotypu zwierząt uzyskane w wieku 13-15 miesięcy końcowej masy ciała 450-550 kg. Do opasu najbardziej odpowiednie są mieszańce po buhajach ras mięsnych: -Charolaise, - Limousin, - Blonde d'Aquitaine, - Piemontese i - Simentaler. Warunkiem podjęcia tego syste­mu opasu zwierząt w gospodarstwie jest posiadanie odpowiedniego wyposażenia budynków inwentarskich, dużych ilości dobrych pasz, a przede wszystkim korzystna relacja cen zbóż do cen żywca.

Opas półintensywny Jest to w naszych warunkach najbardziej godny polecenia system opasu bydła, gdyż może być oparty głównie na wykorzystaniu własnych pasz gospodarskich. Zwierzęta po 4-6 miesięcznym okresie odchowu, przechodzą 6 miesięczny okres przy-gotowawczy. Żywienie w tym okresie obejmuje pasze suche i soczyste zapewniające uzyska­nie dobowych przyrostów 0,6 - 0,8 kg. Natomiast w ostatnim półroczu stosuje się żywienie paszami objętościowymi do woli, zwiększając spożycie pasz treściwych. W ostatnich 1,5-2 miesiącach można ograniczyć spożycie kiszonek, zwiększając ilość siana z l do 2 kg, a paszy treściwej od 4 do 5 kg na sztukę dziennie. Powinno to zwiększyć przyrosty dobowe powyżej l kg, tak aby końcowa masa ciała 18-to miesięcznych jałówek wynosiła około 400 kg, a buhajków i wolców utrzymywała się w przedziale 450-500 kg.

W trakcie opasu półintensywnego można również z powodzeniem wykorzystywać trwałe użytki zielone. Wtedy w okresie przygotowawczym stosuje się całodobowy wypas zwierząt bez dodatkowego dokarmiania innymi paszami. Po zakończeniu sezonu pastwiskowego prowadzi się intensywny opas alkierzowy. Zwierzęta przyzwyczajone do pobierania dużych ilości pasz objętościowych soczystych, doskonale wykorzystują skarmiane do woli kiszonki i małe dawki siana, 1-1,5 kg. Przy sukcesywnie zwiększanym zadawaniu pasz treściwych (od 2 do 4 kg dziennie na sztukę) następuje rekompensacja wzrostu. Stosując przez ostatnie 1,5 do 2 miesięcy dotucz zwierząt możemy regulować termin uzyskania jak najlepszej klasy rzeźnej, przy utrzymaniu odpowiedniego standardu pod względem wieku oraz masy ciała zwierząt odstawianych do uboju.  

Opas ekstensywny Jest to system opasu zwierząt (do wieku 24 - 27 miesięcy) przy niskich średnich przyrostach dobowych (ok. 0,6 kg) i tanim żywieniu (pastwisko - latem, kiszonki, siano - zimą) prawie wyłącznie paszami gospodarskimi. Klasyczny opas ekstensywny obejmuje 2 sezony pastwiskowe i trwa do uzyskania końcowej masy ciała zwierząt 500 - 550 kg.

Opas „razówek" Istotny spadek pogłowia krów w ostatnich latach ograniczył liczbę pozyskiwanych cieląt. Ponieważ duża część cieląt jest nadal poddawana ubojowi, podaż cieląt, przeznaczo­nych do dalszego opasu ciągle maleje, powodując w efekcie zmniejszanie się produkcji wołowiny. Stad też w stadach krów mlecznych powstaje konieczność opasu tzw. razówek, które po pierwszym ocieleniu i krótkim okresie użytkowania kierowane są na rzeź. Zamiast więc po selekcji jałówki, które z różnych względów nie nadają się do re­montu stada kierować na ubój, poddajemy je inseminacji lub kryciu. Zacielenia najlepiej buhajami: Limousine, Angus, Hereford powinny następować wcześniej, niż w przypadku jałówek hodowlanych tzn. poczynając już od uzyskania masy ciała 330 kg.

Po ok. 100 dniach laktacji następuje zasuszenie a następnie trwający 1,5 - 2,5 miesiące opas. Żywienie jest tak intensywne jak młodego bydła rzeźnego w trakcie dotuczania. W efekcie uzyskuje się dodat­kowo cielę mieszańca i mleko na jego odpajanie, oraz dodatkową pulą wołowiny uzyskaną poprzez wydłużenie opasu oraz dobrej wartości tusze, uzyskane ze zwierząt o wyższej masie ubojowej. Chów „razówek" można traktować jako uboczną gałąź uzupełniającą produkcję stad mlecznych lub jako samodzielną gałąź produkcji.

Opas bydła dorosłego Do opasania tego nadają się jedynie zwierzęta zdrowe, nie mające braków w uzębieniu, bę­dące w słabej kondycji. Opasane bydło dorosłe w okresie letnim żywi się zielonkami z dodat­kiem pasz tuczących, a zimą dużą ilością kiszonki z małym dodatkiem siana lub słomy na zakładkę, uzupełnianych pod koniec opasu 3 - 4 kg śruty jęczmiennej dziennie na sztukę. Opas ten prowadzony przez 2-3 miesiące powinien w stopniu opłacalnym poprawić klasę rzeźną, tak by uzyskany w tym okresie przyrost masy, zrekompensował z naddatkiem koszt poniesiony na pasze. Jeśli krowy wybrakowane ze stada są w dobrej kondycji nie ma potrzeby ani ekonomicznego uzasadnienia ich dotuczania.

Żywienie bydła mięsnego Opracowując program żywienia uwzględniający produkcję żywca rzeźnego, należy rozpatrywać uwarunkowania organizacyjne jak i założenia hodowlane specyficzne dla różnego rodzaju stad bydła. W dużym uproszczeniu można by wydzielić: Stada bydła mięsno-mlecznego (krajowe rasy cb i czb o mniejszym bądź większym stopniu holsztynizacji) prowadzące opas buhajków wyeliminowanych przy selekcji lub opas buhajków i jałówek a lepiej „razówek", pochodzących z krzyżowania towa­rowego poza stadem matecznym, stada mieszańcowe mięsne (wielorasowe) założone na drodze krzyżowania towaro­wego dwu - lub trójrasowego z buhajami ras mięsnych, stada mieszańcowe mięsne zakładane na drodze krzyżowania wypierającego ras ogólno- użytkowych buhajami jednej rasy mięsnej, stada czystorasowe mięsne utworzone poprzez zakup jałówek w kraju lub z zagranicy.

W praktyce przez wiele jeszcze lat dominantą produkcji towarowej w Polsce będą mieszańce uzyskiwane z krzyżowania towarowego w oborach mlecznych. Sposób odchowu, rodzaj i system opasu zależne będą od warunków lokalnych gospodarstw. Sposób utrzymania mieszańców (alkierzowy lub alkierzowo-pastwiskowy) oraz określony standard ubojowy zwierząt pozwala wybierać optymalny pod względem możliwości paszowych gospodarstw (intensywny, półintensywny, ekstensywny) - system opasu bydła. Generalnie można stwierdzić, iż rasy mięsne wykazują jednocześnie większą predys­pozycję do produkcji białka w postaci tkanek mięśni, niż rasy mleczne.

Przykładowo buhajki o masie ciała 600 kg w przypadku ras mlecznych zawierają w masie ciała ok. 27% tłuszczu, podczas gdy u ras mięsnych stwierdzono tylko 14%. Podobne reakcje można wykazać w wy­korzystaniu białka trawionego w jelitach na wzrost tkanek mięsnych. Różnice na korzyść ras mięsnych są tym większe, im wyższa masa ciała porównywanych zwierząt. W przedziale wa­gowym od 300 do 500 kg rasy mięsne mogą przyrastać więcej, niż rasy mleczne przy podob­nym pobraniu energii z pasz.

Program żywienia stada mięsnego powinien zawierać następujące założenia hodowlane: - 90 do 95 cieląt odchowanych od 100 krów, - jedno cielę od krowy co 12 miesięcy, - wysokie masy ciała cieląt przy odsadzeniu (ponad 230 kg).

Podstawą chowu bydła ras mięsnych są stada mamek , których jedynym celem jest od­chowanie cieląt. Aby krowa mogła dać cielę co 12 miesięcy, ruja i zacielenie musi nastąpić przed 85 dniem po wycieleniu. Pobranie składników pokarmowych po wycieleniu wpływa na odsetek krów cielnych w stadzie w następnym roku. Jeżeli krowy tracą na wadze po wyciele­niu więcej niż 45 do 60 kg - co stanowi wynik masy cielęcia, wód płodowych i łożyska, to spada wskaźnik zacieleń po pierwszym kryciu. Masa ciała krów mamek nie powinna zmieniać się w ciągu roku więcej niż około 20%.

Praktycznym sposobem przygotowania krów do wycielenia jest żywienie pozwalające na zwiększenie o ok. 45 kg ich masy ciała w ciągu ostatnich trzech lub czterech tygodni ciąży. Wtedy krowy utrzymują masę ciała na podobnym poziomie przed i po wycieleniu, a nadwyż­ka składników pokarmowych paszy przeznaczona jest na rozwój płodu. Jednym z symptomów wskazujących na niedobory żywieniowe, szczególnie pod względem energii, są trudności w ponownym zacieleniu krów, a co za tym idzie - wydłużenie okresu międzywycieleniowego ponad 12 miesięcy.

Podstawą żywienia zimowego są tanie pasze gospodarskie (kiszonki i sianokiszonki) oraz słoma pastewna - praktycznie skarmiane do woli. Siano łąkowe można stosować w żywieniu jałówek, a pasze treściwe (raczej w ograniczonych ilościach) w żywieniu cieląt i jałówek. W przypadku konieczności wprowadzenia pasz treściwych krowom - mamkom, każdy kilogram paszy treściwej podawany powyżej 1,5 kg/dzień zmniejsza pobranie suchej masy paszy objętościowej o ok. 0,3 - 0,5 zależnie od masy wypełnieniowej żwacza. Rzutuje to ujemnie na kalkulację żywienia.

Cielęta przeznaczone do hodowli żywione są według reguł przewidujących spełnienie określonych parametrów w okresie oceny osobniczej uzyskanych dla poszczególnych ras bydła mięsnego. W Polsce reguluje to „Zbiór przepisów Centralnej Stacji Hodowli Zwierząt" (1996). Aby spełnić wymagane kryteria gospodarstwo utrzymujące np. bydło rasy Limousine powinno stosować dawki pasz podane w tabeli 1.

Tabela 1 Dawki pokarmowe dla buhajków i jałówek hodowlanych rasy Limousine Buhajki Wiek miesiące Masa ciała (kg) Pasze (kg) mieszanka siano kiszonka z traw 4 162 2,0 "3,0 5,0 5 193 2,5 3,0 6,0 6 223 7,0 *7 254 4,0 8,0 8 289 3,5 10 9 324 4,5 359 11 394 12 430 13 465 14 500