Seminarium doktorskie Zarządzanie prof. dr hab. Łukasz Sułkowski

Sesja seminaryjna 1 Wprowadzenie

Stopień doktora w hierarchii akademickiej Stopnie i tytuł naukowy w Polsce Stanowiska w uczelniach wyższych Instytucje odpowiedzialne za nadawanie stopni naukowych (uczelnie wyższe, uprawnienia, CKdsSNiTN) Podstawa prawna

Stopień doktora w systemach edukacyjnych zagranicą PhD System anglosaski System Europy kontynentalnej

Wymagania formalne związane z uzyskaniem stopnia doktora Wymagania wobec dysertacji doktorskiej Egzaminy doktorskie Publiczna obrona pracy doktorskiej Publikacje i dorobek naukowy doktoranta Rola promotora i recenzentów

Wymagania wobec dysertacji doktorskiej Praca teoretyczno-empiryczna Poruszająca istotny problem dyscypliny Poprawna od strony metodologicznej Posiadająca znaczenie praktyczne Poprawna od strony metody naukowej, konstrukcji oraz struktury formalnej

Wymogi formalne Minimum 200 stron ? Minimum 3 rozdziały Minimum 300 pozycji literatury Wykorzystanie literatury obcojęzycznej Własne analizy, opisy, tabele i rysunki

Struktura Wstęp (problematyka – znaczenie teoretyczne i praktyczne, cele, hipotezy, pytania badawcze, konstrukcja) Rozdziały (teoretyczne, empiryczne – wyniki badań) Wnioski Aneksy metodologiczne Bibliografie i aneksy formalne

Egzaminy doktorskie Przewód doktorski Egzamin z zarządzania Egzamin z socjologii/filozofii/psychologii Egzamin z języka obcego Egzamin z ekonomii (dodatkowy)

Publiczna obrona pracy doktorskiej Autoreferat Część jawna Część niejawna Głosowanie Konkluzja Uchwała Rady Wydziału Zarządzania

Publikacje i dorobek naukowy doktoranta 3 Publikacje recenzowane Wystąpienia i udział w konferencjach Doświadczenie dydaktyczne doktoranta CV naukowe i dorobek naukowy

Rola promotora i recenzentów Recenzent wewnętrzny Recenzent zewnętrzny

Stopień doktora nauk ekonomicznych w dyscyplinie nauki o zarządzaniu Dziedzina a dyscyplina naukowa Ekonomista, biznesmen, menedżer

Charakterystyka dyscypliny nauki o zarządzaniu w dziedzinie nauk ekonomicznych Problem demarkacji Związki z innymi dyscyplinami Pojemność problematyki Pluralizm metodologiczny

Przedmiot nauk o zarządzaniu Organizacja Zarządzanie Kierowanie Skala: mikro, mezzo, makro

Problematyka badań i wgląd badawczy noz Interdyscyplinarność Pluralizm metodologiczny Niedorozwój metodyczny Wgląd zaczerpnięty z: nauk ekonomicznych, technicznych, społecznych

Epistemologia zarządzania Sesja seminaryjna 2 Epistemologia zarządzania

Ontologia, epistemologia oraz metodologia organizacji i zarządzania Metody zarządzania organizacją Metody poznania organizacji i zarządzania Epistemologia organizacji i zarządzania Ontologia organizacji i zarządzania

Poziomy poznania w noz Poziom Składniki Ontologia organizacji i zarządzania Podstawowe założenia egzystencjalne: Definicja organizacji i procesu zarządzania Epistemologia organizacji i zarządzania Założenia poznawcze: Sens i granice dyscypliny, związki z innymi naukami „Metoda naukowa” zarządzania, modele, podejście indukcyjne i dedukcyjne, hipotezy, teorie Paradygmaty, ideały epistemiczne, programy badawcze Metafory organizacji, paradoksy zarządzania, symbole i archetypy Ideologia organizacji i zarządzania Metodologia poznania organizacji i zarządzania Metody badawcze: Techniki badawcze, techniki ilościowe, jakościowe, ethic, emic Metody empiryczne, formalne, rozumiejące Metodologia zarządzania organizacją Metody organizatorskie: Techniki zarządzania, kierowania Techniki organizatorskie Decyzje kierownicze

Epistemologia fundamentalistyczna Epistemologia niefundamentalistyczna Kryterium Epistemologia fundamentalistyczna Epistemologia niefundamentalistyczna Koncepcję przedmiotu badań Przedmiot badań jest precyzyjnie określony naturą rzeczywistości. Przedmiot badań powstaje w toku interakcji podmiotu i przedmiotu. Jednoznaczna definicja organizacji oraz procesów zarządzania. Wieloznaczne i zmienne określenie organizacji i przedmiotu zarządzania. Koncepcję podmiotu badań Podmiot jest niezależny od przedmiotu. Podmiot i przedmiot są współzależne. Badacz zarządzania może być obiektywnym obserwatorem. Badacz organizacji musi ingerować w badany świat. Relację pomiędzy przedmiotem a podmiotem poznania Podmiot poznania uzyskuje bezzałożeniową i bezpośrednią wiedzę o przedmiocie poznania. Podmiot poznania uzyskuje wiedzę o przedmiocie opartą na założeniach aksjologicznych i zapośredniczoną przez język. Badanie organizacji to empiryczne poznanie uniwersalnych związków przyczynowych. Badanie organizacji to proces interwencji aksjologicznej dającej wiedzę uwarunkowaną sytuacyjnie. Rozumienie prawdy Korespondencyjna koncepcja prawdy. Niekorespondencyjne koncepcje prawdy (np. koherencyjna). Nauki o zarządzaniu odzwierciedlają i opisują rzeczową lub atrybutową organizację. Nauki o zarządzaniu nie odzwierciedlają, lecz kształtują organizację i zarządzanie. Rozumienie racjonalności Uniwersalne kryteria racjonalności. Kulturowe kryteria racjonalności. Nauki o zarządzaniu to przedsięwzięcie w pełni racjonalne. Nauki o zarządzaniu to przedsięwzięcie kulturowe. Pytanie o metodę naukową Odkrywanie wiedzy pewnej, zweryfikowanej przez zastosowanie racjonalnych procedur badawczych Tworzenie wiedzy niepewnej, uwarunkowanej historycznie przez stosowanie procedur heurystycznych Najogólniejsze teorie i metody zarządzania są trwałe i wiarygodne niezależnie od warunków historycznych. Teorie, metody i techniki zarządzania są nieuchronnie kulturowe i historyczne. Problem granic dyscypliny Demarkacja dyscyplin naukowych jest trwała i wyznaczana granicami w badanej rzeczywistości. Granice między dyscyplinami naukowymi są płynne, zmienne historycznie i konstruowane społecznie Przedmiot nauk o zarządzaniu jest interdyscyplinarny, ale swoisty. Przedmiot nauk o zarządzaniu ma płynne i zmienne granice. Relację między poznaniem a działaniem Proces poznawania rzeczywistości powinien być oddzielony od procesu zmian Procesy poznania i działania są nierozłączne Poznanie organizacji i procesu to pierwszy etap, drugim może być projektowanie, a trzecim wdrażanie zmian. Poznawanie jest ingerencją w funkcjonowanie organizacji, a zmiana jest jednocześnie wzbogacaniem poznania.

Porównanie fundamentalizmu, pluralizmu, eklektyzmu i anarchizmu metodologicznego Kryterium porównania Fundamentalizm metodologiczny Pluralizm metodologiczny Eklektyzm metodologiczny Anarchizm metodologiczny Konieczność stosowania metod w nauce Konieczna jedna „metoda naukowa”. Zróżnicowane są techniki poznawcze. Koniecznych wiele „metod i technik naukowych” zależnie od dyscypliny Potrzebnych wiele „metod i technik naukowych” w jednej dyscyplinie Całkowity brak metod naukowych – „wszystko ujdzie” (anything goes) Możliwość łączenia metod Nie wolno mieszać różnych metod naukowych Wolno łączyć metody z różnych paradygmatów i podejść Wolno łączyć metody z różnych dyscyplin, paradygmatów i podejść Wolno łączyć metody zaczerpnięte z nauki i życia potocznego Podział metod w nauce „Metoda naukowa” jest jedna (niedojrzała do niej dana dyscyplina) Metod naukowych jest wiele Metod naukowych jest wiele i mogą być sprzeczne Nie ma metody naukowej Ocena skuteczności metody Weryfikacja lub falsyfikacja naukowa Efektywność poznawcza Efektywność poznawcza i pragmatyczna Skuteczność praktyczna (pragmatyczna).

Epistemologia noz Kryterium Metodologia neopozytywistyczna Metodologia interpretatywna Cele badania Uogólnianie, weryfikacja, analiza, przewidywanie i programowanie zmian Rozumienie, opisanie, synteza, stymulowanie zmian Konstatacje jednostkowe Model poznania metodologicznego Nomotetyczny Idiograficzny Wgląd w przedmiot badania Obiektywny Intersubiektywny Relacje między składnikami rzeczywistości Przyczynowo-skutkowe Powtarzalne Współzależności Powtarzalne i jednostkowe Stosunek badacza do badanej rzeczywistości Obiektywny, zewnętrzny punkt widzenia (outsider) Uczestnik badanych zjawisk i procesów (insider) Stosunek badacza do wartości Dążenie do poznania obiektywnego, wolnego od wartościowania Świadomość uwikłania w wartości (postawa aksjologiczna) Moc predykcyjna Wysoka moc predykcyjna Niska moc predykcyjna Formy metod Indukcja i dedukcja Indukcja, dedukcja i konstrukcja Preferowany rodzaj danych Ilościowe dane Jakościowe dane Preferowana metodologia Predykacje oparte na abstrakcyjnych systemach pojęć Deskryptywno-wyjaśniająca lub rozumiejąca (hermeneutyczna) Preferowana metodyka Metody standaryzowane Ilościowe, ustrukturyzowane, statystyczne Metody niestandaryzowane Jakościowe, nieustrukturyzowane, jednostkowe

Metodyka badań w naukach o zarządzaniu Ilościowa a jakościowa Trafność i rzetelność metody Metody eksploracyjne, eksplanacyjne i opisowe Desk research i badania terenowe Źródła pierwotne i wtórne

Program badawczy Metody jakościowe – eksploracja Metody ilościowe - eksplanacja

Metodyka ilościowa Reprezentatywna statystycznie Standaryzowane techniki i narzędzia Techniki: wywiady i ankiety Kontrola nad respondentem i anonimowość

Metodyka ilościowa Metodę ankietową (zaczerpniętą z socjologii), Metodę obserwacji (zaczerpniętą z nauk przyrodniczych), Metody etnologiczne (zaczerpnięte z antropologii), Metody paraeksperymentalne (zaczerpniętą z nauk przyrodniczych i społecznych), Metody dokumentacyjne (zaczerpniętą z nauk społecznych i historycznych).

Obszary metodyki ilościowej Badań operacyjnych i prognozowania, Zarządzania produkcją, Zarządzania strategicznego, Zarządzania marketingowego, Zarządzania operacyjnego, Zarządzania finansami, Zarządzania zasobami ludzkimi, Zarządzania informacjami

Metodyka neopozytywistyczna Metody zarządzania strategicznego Metody zarządzania operacyjnego Metody zarządzania zasobami ludzkimi Metody zarządzania finansami Metody zarządzania informacją Metody pomiaru skuteczności i efektywności zarządzania

Metodyka humanistyczna Psychologiczne metody zarządzania Antropologię organizacji Etnometodologię Socjologię interwencji Teorię ugruntowaną Metodę poszerzonych studiów przypadków Badania uczestniczące (participatory action research) Metodę analizy dyskursu i metody metaforyczne

Nauki inżynierskie Nauki ekonomiczne Nauki przyrodnicze Nauki humanistyczne Przedmiot Organizacja – ujęcie rzeczowe Zarządzanie – proces materialny i praktyczny Organizacja – ujęcie atrybutowe Zarządzanie – proces ekonomiczny Zarządzanie – proces materialny Organizacja – ujęcie czynnościowe Zarządzanie – proces społeczny Wzgląd badawczy Obiektywizm, pragmatyzm Obiektywizm, weryfikacjonizm, funkcjonalizm Obiektywizm, weryfikacjonizm Intersubiektywizm Funkcjonalizm albo symboliczny interakcjonizm Metodyka Indukcyjna, metody projektowania oraz monitorowania i kontroli Dedukcyjna, metody analiz statystycznych Indukcyjna, metody paraeksperymentalne, matematyzacja badań Indukcyjne, dedukcyjne i konstruktywistyczne metody badań społecznych Przykłady problemów Optymalizacja procesu pracy, wdrażanie technologii Rynkowa działalność przedsiębiorstwa Systemowy obraz organizacji, Procesy społeczne w organizacjach Przykłady badaczy F.W. Taylor, H.L. Gantt, F. i L. Gilberth M.P. Follet A. Marshall, J.O. McKinsey, E. Kosiol, W. Baumol K.E. Boulding R.L. Ackoff M. Weber, E. Mayo P. Selznic M. Crozier

Inspiracje nauk o zarządzaniu Nauki będące źródłem inspiracji dla zarządzania Prawo, Matematyka, Nauki polityczne, Psychologia, Antropologia kulturowa, Lingwistyka Nauki wywierające bezpośredni wpływ na zarządzanie Nauki przyrodnicze, Nauki ekonomiczne, Nauki inżynierskie, Nauki humanistyczne Nauki o organizacji i zarządzaniu Teoria organizacji, Teoria zarządzania, Nauka o przedsiębiorstwie, Dyscypliny szczegółowe zarządzania

Subdyscyliny zarządzania naukę o przedsiębiorstwie, zarządzanie międzynarodowe, zarządzanie strategiczne, zarządzanie zasobami ludzkimi, zarządzanie produkcyjne, zarządzanie finansami, rachunkowość zarządcza, zarządzanie zmianami w organizacjach, zarządzanie zasobami informacji, zarządzanie marketingowe, zarządzanie jakością, przedsiębiorczość, przywództwo, komunikacja w organizacji, metody i techniki zarządzania, innowacyjność

Role społeczne uczonych w zarządzaniu Badacz Nauczyciel Praktyk Guru Przedmiot badań Organizacja jako przedmiot poznania naukowego (dociekania prawdy) Organizacja jako miejsce społecznej transmisji wiedzy Organizacja jako przedmiot poddawany zmianom Organizacja jako przedmiot poznania intuicyjnego i zmian Podejście do dorobku dyscypliny Opieranie się na dorobku zarządzania (teoretyzowanie) Popularyzacja dorobku zarządzania Adaptacja metodologii dyscypliny Deklaracja o odrzuceniu dorobku Poszukiwanie pewności Dążenie do wysokiego prawdopodobieństwa Dążenie do przekazywania kanonu wiedzy prawdopodobnej Działanie w warunkach niepewności Sugerowanie pewności Koncentracja na poznawanie versus działanie Koncentracja na poznawanie Koncentracja na działanie komunikacyjne Koncentracja na działanie Etos zawodowy Naukowiec i badacz Nauczyciel akademicki Konsultant Szaman i prorok Idealne audytorium Środowisko naukowe Studenci Pracownicy, menedżerowie i klienci Wyznawcy - biznesmeni

funkcjonalno-systemowa symboliczno-interpretatywna Kryteria Perspektywa funkcjonalno-systemowa symboliczno-interpretatywna Konstytucja organizacji Dominuje odgórna – system kreowany poprzez sektor rynkowy, gospodarkę Dominuje oddolna – sieć znaczeń kreowana poprzez procesy komunikacji, interakcji i tworzenia, sensu w grupach Człowiek w organizacji Homo oeconomicus, indywidualny interes, zależności funkcjonalne Członkowie organizacji znajdują się w złożonych współzależnościach społecznych Istota organizacji Ekonomiczna, dana obiektywnie, poznawalna Konstruowana społecznie, postrzegana intersubiektywnie, poznawalna w ograniczonym stopniu Efekt działania gospodarczego Tendencja do zachowania równowagi Tendencja do przejęcia kontroli, napięcia powodowane walką sprzecznych interesów Relacje między składnikami rzeczywistości Przyczynowo-skutkowe Powtarzalne Współzależności Powtarzalne i jednostkowe Cele badania Uogólnianie, weryfikacja, analiza, przewidywanie i programowanie zmian Rozumienie, opisanie, synteza, stymulowanie zmian Stosunek badacza do badanej rzeczywistości Obiektywny, zewnętrzny punkt widzenia (outsider) Uczestnik badanych zjawisk i procesów (insider) Stosunek badacza do wartości Dążenie do poznania obiektywnego, wolnego od wartościowania Świadomość uwikłania w wartości (postawa aksjologiczna) Preferowana metodologia Predykacje oparte na abstrakcyjnych systemach pojęć Deskryptywno-wyjaśniająca lub rozumiejąca (hermeneutyczna) Preferowana metodyka Metody standaryzowane Ilościowe, ustrukturyzowane Metody niestandaryzowane Jakościowe, nieustrukturyzowane

Podejście modernistyczne Podejście postmodernistyczne Kryterium Podejście modernistyczne Podejście postmodernistyczne Definicja prawdy Korespondencyjna – uniwersalna, odzwierciedlenie rzeczywistości organizacyjnej Konstruktywistyczna – relatywna, tworzenie rzeczywistości organizacyjnej Znaczenie zarządzania Dyscyplina neopozytywistyczna, praktyczna, dostarczająca wiarygodnych metod zarządzania Dyscyplina refleksyjna, praktyczna, nie tworząca teorii Rola kontekstu kulturowego Marginalna – nie wpływa znacząco na koncepcje zarządzania Kluczowa – determinuje przydatność różnych koncepcji i narzędzi zarządzania Epistemologiczna rola języka Marginalna – język jest wyłącznie medium, języki są przekładalne Kluczowa – język jest również treścią, języki są niewspółmierne Znaczenie władzy Władza konstytuuje organizację. Władza jest neutralna moralnie Władza przenika każdą relację międzyludzką w organizacji. Władza jest „podejrzana” etycznie Dominująca metodologia Obiektywistyczna, oparta na metodach przyrodoznawstwa, uniwersalna, wiarygodna Interpretatywna, oparta na metodach nauk społecznych i doświadczeniach potocznych, zmienna

Szkoły i kierunki zarządzania Przykładowe aplikacje Wybrane nurty i kierunki zarządzania. Nurty zarządzania Szkoły i kierunki zarządzania Przykładowe aplikacje Nurt klasyczny i neoklasyczny Kierunek taylorowski Kierunek administracyjny Szkoła uniwersalistyczna Szkoła empiryczna Metody planowania Metody kierowania i kontroli Metody badań i analiz procesu pracy Nurt psychologiczny Kierunek stylów kierowania Teorie decyzyjne Siatka kierownicza Model optymalnego podejmowania decyzji Nurt socjologiczny Kultura organizacyjna Kierunek systemów społecznych Interpretatywne ujęcie organizacji Badania wymiarów wartości Analiza ról organizacyjnych Metafory organizacyjne Nurt systemowy i strukturalny Kierunek badań operacyjnych Kierunek cybernetyczny Kierunek systemowy Prognozowanie i symulacje Analiza wejścia-wyjścia Analiza podsystemów Nurt strategiczny Szkoła planistyczna Szkoła ewolucyjna Szkoła pozycyjna Szkoła zasobowa Analiza SWOT Case study strategii Model 5 sił Analiza zasobów

Cechy metafor w noz Adekwatność – powinna akcentować pewne istotne cechy lub relacje występujące zarówno w organizacji, jak i metaforycznym obiekcie. Użyteczność - powinna prowadzić do lepszego zrozumienia organizacji i wskazywać na możliwości działań. Kreatywność – powinna pełnić funkcję heurystyczną wskazując na nowe interpretacje organizacji i zarządzania. Prostota porównania – powinna przyrównywać organizację i procesy kierowania do lepiej rozumianych, mniej abstrakcyjnych i łatwiej dostępnych doświadczeniu obiektów.

Aksjologia organizacyjna – cztery obrazy nauk o zarządzaniu Wartości w poznaniu Wartości w działaniu Neutralność aksjologiczna Zaangażowanie aksjologiczne 1. Nauka obiektywistyczna 3. Nauka oceniająca Pasywność pragmatyczna 2. Nauka projektująca 4. Nauka radykalna Aktywizm pragmatyczny

Etyka badań w noz 1. Problem plagiatów 2. Problem przestrzegania praw autorskich 3. Problem uczciwości i rzetelności w badaniach empirycznych

Konstrukcja pracy doktorskiej Sesja seminaryjna 3 Konstrukcja pracy doktorskiej

Dobór obszaru zainteresowań w noz Wybór subdyscypliny (lub subdyscyplin – problemy pogranicza) Problem teoretyczny wymagający rozwiązania Problem praktyczny wymagający rozwiązania Dobór metodyki badań Zapewnienie dostępu do danych Wartość naukowa i praktyczna wniosków

Wybór problematyki pracy Istotna z teoretycznego i praktycznego punktu widzenia Poddająca się badaniom Oryginalna Innowacyjna Należąca do noz

Postawienie celu pracy Cel poznawczy Cel praktyczny

Sformułowanie tematu pracy Innowacyjność Wkład do nauki Nośność problemu Informacja o badaniach

Konstrukcja hipotez roboczych i pytań badawczych Pytania otwarte Hipotezy robocze – poddające się weryfikacji

Dobór metodyki badań Program badawczy Weryfikacja Świadomość metodologiczne Poprawność metody

Zaplanowanie konstrukcji pracy Wstęp Rozdziały teoretyczne Rozdziały empiryczne Wnioski Bibliografia Aneksy Załączniki

Autoreferat Wstęp Cel pracy (teoretyczny, praktyczny) Pytania badawcze i hipotezy Metodyka badań Konstrukcja pracy

Sesja seminaryjna 4/5 Prezentacje projektów indywidualnych Autoreferaty Dyskusja Ocena

Literatura Krzyżanowski L.J., O podstawach kierowania organizacjami inaczej: paradygmaty, filozofia, dylematy, PWN, Warszawa 1999 Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, red. J. Lichtarski, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Wrocław 1997 M.J. Hatch, Teoria organizacji, PWN, Warszawa 2002 M. Kostera, Antropologia organizacji. Metodologia badań terenowych, PWN, Warszawa 2003 E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2003 Ł. Sułkowski, Epistemologia w naukach o zarządzaniu, PWE, Warszawa 2005