MARIA KORZONEK Wydział Nauk o Zdrowiu Problem niewydolności sercowo-naczyniowej w okresie starzenia i w wieku starym MARIA KORZONEK Wydział Nauk o Zdrowiu

Rehabilitacja to przywracanie maksymalnie możliwego samodzielnego życia w rodzinie i społeczności, zdolności do pracy zawodowej, aktywności społecznej i twórczej. Rehabilitacja medyczna, ukierunkowana na przywrócenie sprawności chorych, stanowi fundamentalną część szerokiego procesu rehabilitacji.

promocja zdrowia prewencja rehabilitacja Ze względu na nieostrą granicę między stanem zdrowia a stanem chorobowym u osób starszych prewencja jest w znacznym stopniu zintegrowana z rehabilitacją.

Podmiotem oddziaływania rehabilitacji jest niepełnosprawny człowiek Wiele osób starszych będzie wymagać rehabilitacji ze względu na obniżanie się sprawności funkcjonalnej wraz z wiekiem.

Rehabilitacja osób starszych jest wielopłaszczyznowa. Uwzględnia hierarchię najważniejszych problemów zdrowia, np. udaru mózgu, zawału serca, zapalenia płuc czy złamania szyjki kości udowej. Podstawowy cel: podtrzymanie i przywrócenie sprawności do wykonywania podstawowych (ADL) a następnie złożonych (IADL) czynności życia codziennego.

Wielochorobowość, mniejszy potencjał odtwarzania utraconego poziomu sprawności a także bariery finansowe i społeczne utrudniają rehabilitację osób starszych. Rehabilitacja może być prowadzona w szpitalu, domu opieki, przychodni lub w domu pacjenta. Optymalnie powinna być prowadzona przez wieloosobowy zespół (lekarze różnych specjalności, fizjoterapeuci, pielęgniarki, pracownik socjalny, psycholog, terapeuta zajęciowy, logopeda) koordynowany przez specjalistę rehabilitacji lub geriatrę.

Rehabilitacja medyczna wykorzystuje środki terapeutyczne fizjoterapii (kinezyterapię, fizykoterapię i masaż), terapię zajęciową, psychoterapię i poradnictwo psychologiczne oraz zaopatrzenie ortopedyczne. Razem z rehabilitacją społeczną i czasami zawodową stanowi integralny model postępowania rehabilitacyjnego z pacjentem w podeszłym wieku.

Kinezyterapia, czyli leczenie ruchem, jest najważniejszą metodą oddziaływania w rehabilitacji osób starszych. Obejmuje ćwiczenia lecznicze oraz metody kinezyterapeutyczne.

Fizykoterapia wykorzystuje bodźce fizyczne w leczeniu i profilaktyce. Obejmuje światłolecznictwo, elektroterapię, laseroterapię, termoterapię, balneoterapię, leczenie polem magnetycznym i ultradźwiękami. Duże znaczenie ma masaż leczniczy, który wraz z ćwiczeniami biernymi jest z jednej strony dobrze tolerowany z drugiej zaś jest niejednokrotnie z konieczności jedną z nielicznych metod możliwych do zastosowania u zniedołężniałych pacjentów.

W rehabilitacji osób starszych często stosowane jest zaopatrzenie ortopedyczne: protezy, sprzęt pomocniczy (kule, laski, podpórki, wózki, specjalne obuwie). Często potrzebne są także urządzenia ułatwiające samoobsługę i zapewniające bezpieczeństwo (np. odpowiednie wyposażenie kuchni i łazienki, sprzęt ułatwiający mycie i ubieranie się).

Rehabilitacja w wybranych schorzeniach Choroby sercowo-naczyniowe Rehabilitacja kardiologiczna znajduje coraz większe zastosowanie u pacjentów : z chorobą niedokrwienną serca, po zawale mięśnia sercowego z niewydolnością krążenia.

Niewydolność serca u ludzi starszych Najczęstsza przyczyna hospitalizacji U ponad połowy chorych stwierdza się prawidłową frakcję wyrzutową lewej komory serca Dysfunkcja rozkurczowa narasta z wiekiem, zwłaszcza u kobiet Kobiety stanowią 73% chorych z LVEF> 50%

Niewydolność serca - patogeneza Choroby mięśnia sercowego – kardiomyopatia przerostowa, restrykcyjna, rozstrzeniowa, naciekowa, nadciśnieniowa Wady zastawkowe Choroba niedokrwienna i zawał serca (70% przypadków) Arytmie – migotanie przedsionków

Przewlekła zastoinowa niewydolnośc serca Objawy kliniczne: Zmniejszenie tolerancji wysiłku Duszność – skala NYHA Sinica Pokasływanie Kołatania serca Obrzęki podudzi

Przewlekła zastoinowa niewydolność serca Postępowanie terapeutyczne: Odżywianie: uzupełnienie niedoborów białkowych, witaminowych, ograniczenie soli, odpowiednia podaż kalorii Łagodny wysiłek fizyczny, spacer, gimnastyka oddechowa Leczenie farmakologiczne

Przewlekła niewydolność serca Inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę ( ACE inhibitory), leki β- adrenolityczne i spironolakton zwiększają przeżywalność pacjentów Codzienne ważenie chorego i stałe dostosowywanie dawki diuretyku pętlowego jest wymagane celem utrzymania suchej masy ciała

Regularny trening fizyczny : zwiększa podatność komór i rolę wczesnej fazy napełniania komór, poprawia inotropizm i zwiększa objętość wyrzutową serca, zmniejsza sztywność tętnic i obciążenie następcze poprawia ukrwienie i podwyższa próg niedokrwienia mięśnia sercowego.

Regularny trening fizyczny opóźnia spadek maksymalnego pochłaniania tlenu (VO2max) o około 10 do 20 lat u aktywnych fizycznie w porównaniu do prowadzących siedzący tryb życia osób.

Trening poprzedza: 1.wnikliwa kwalifikacja lekarska 2. kardiologiczna próba wysiłkowa. Intensywność ćwiczeń nie powinna przekraczać 60-80% rezerwy częstości skurczów serca (tętno spoczynkowe + 60-80% różnicy maksymalnego tętna osiągniętego w czasie submaksymalnej próby wysiłkowej i tętna spoczynkowego). Ocena tolerancji wysiłku pacjenta i regularna kontrola tętna podczas treningu.

Tradycyjnie, w rehabilitacji kardiologicznej i pulmonologicznej dominującą rolę pełnią wysiłki o charakterze wytrzymałościowym. Wzrost zainteresowania wysiłkiem siłowym Wykazano możliwość poprawy wydolności układu sercowo-naczyniowego (VO2max) w wyniku treningu siłowego u osób z niską sprawnością układu ruchu. Potwierdzono korzyści i bezpieczeństwo stosowania treningu siłowego u pacjentów z chorobą wieńcową, niewydolnością krążenia oraz przewlekłymi chorobami płuc.

Nadciśnienie tętnicze U osób > 75r.ż. przeważa izolowane nadciśnienie skurczowe W starości dochodzi do zakłócenia homeostazy stąd w ciągu doby mogą występować gwałtowne zmiany ciśnienia Nie należy dążyć do uzyskania zbyt niskiego ciśnienia u ludzi starych – niedokrwienie mózgu

Nadciśnienie tętnicze U osób po 50r.ż. skurczowe ciśnienie tętnicze przekraczające 140mmHg jest istotniejszym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego niż ciśnienie rozkurczowe U osób starszych reakcja baroreceptorów i odpowiedź układu współczulnego jak też autoregulacja przepływu mózgowego mogą być zwolnione – terapia!

Nadciśnienie tętnicze Terapia: Efekt odbicia – gwałtowny wzrost ciśnienia po nagłym odstawieniu leku Efekt pierwszej dawki – zastosowanie zbyt wysokiej dawki początkowej leku - zapaść

Nadciśnienie tętnicze Terapia: Inhibitor ACE u chorego z cukrzycą Bloker receptora alfa u chorego z przerostem prostaty Inhibitor ACE i β-bloker w niewydolności serca ( synergistyczne działanie z diuretykami)

Nadciśnienie tętnicze Terapia: Inhibitor ACE i bloker kanału wapniowego – działanie synergistyczne Należy unikać połączenia β blokera z blokerem kanału wapniowego – zagrożenie całkowitym blokiem serca

Niedociśnienie tętnicze Zespół wazo-wagalny jako reakcja na ból, uraz psychiczny, leki adrenolityczne Objawy: spadek RR, bradycardia zblednięcie, poty, nudności, wymioty, parcie na stolec, zmęczenie, ziewanie, puste odbijania Pomoc doraźna – ułożenie z uniesieniem kończyn dolnych

Niedociśnienie tętnicze Omdlenie wazowagalne stanowi 15% wszystkich omdleń 50% omdleń wazowagalnych występuje z omdleniami polekowymi: leki moczopędne, beta- adrenolityki, antagoniści wapnia, inhibitory ACE, azotany, leki pdepresyjne, p/hitaminowe, rozkurczające naczynia krwionośne, opioidy

Niedociśnienie tętnicze Hipotonia ortostatyczna ( pionizacyjna) Hipotonia postprandialna ( po posiłku) Przemieszczenie masy krwi do dolnej połowy ciała Spadek wyrzutu serca Spadek przepływu krwi w CUN

Hipotonia ortostatyczna Spadek skurczowego ciśnienia tętniczego o 20 mmHg lub rozkurczowego o 10 mmHg występujący do trzeciej minuty przebywania w pozycji stojącej Często współistnieje z cukrzycą, ch. Parkinsona, ch. przewlekłymi

Hipotonia poposiłkowa Występuje, gdy w czasie do 90 min po posiłku następuje obniżenie skurczowego ciśnienia tętniczego o 20 mmHg Występuje w wyniku rozszerzenia łożyska trzewnego

Niedociśnienie tętnicze Hipotonia mikcyjna Przyczyny – pionizacja i nagłe opróżnianie pęcherza moczowego Objawy: zawroty głowy, zaburzenia równowagi, mroczki przed oczami, omdlenia

Niedociśnienie tętnicze Zespół zatoki szyjnej: ucisk i podrażnienie zatoki – przewaga pobudzenia n. błędnego Objawy – bradycardia, spadek RR, omdlenia

Omdlenia o podłożu mózgowo-naczyniowym Spowodowane przejściowym niedokrwieniem CUN Zwykle poprzedzone objawami prodromalnymi: podwójne widzenie, zawroty głowy, zaburzenia mowy, niedowład jednostronny Napad padaczkowy: drgawki, senność, nietrzymanie moczu, Napady histerii, paniki z hiperwentylacją.

Choroba niedokrwienna serca Objawy: zmęczenie, duszność, puste odbijania, brak tchu, kołatania serca Często współistnieje depresja i osłabienie funkcji poznawczych Związek samopoczucia z warunkami pogodowymi W terapii ostrożnie stosować beta – blokery i nitraty

Charakterystyka OZW wysokiego ryzyka Intensywny lub przedłużony ból Obrzęk płuc Niestabilność hemodynamiczna Niedomykalność zastawki mitralnej Częstoskurcz komorowy Nowy blok odnogi pęczka Hisa Wzrost stężenia biomarkerów

Leczenie choroby niedokrwiennej serca A-aspiryna B –β blokery i ciśnienie tętnicze ( blood pressure) C ( cigarette smoking) palenie tytoniu i cholesterol D – dieta i cukrzyca ( diabetes mellitus) E- edukacja i aktywność fizyczna (exercise)

Objawy niepożądane leków kardiologicznych Bradykardia i zaburzenia przewodzenia Hipotonia Hepato i nefrotoksyczność Zmiany stanu umysłowego, zaburzenia snu

Objawy ciężkiej stenozy aortalnej Nasilenie duszności wysiłkowej Objawy niewydolności serca Ból w klatce piersiowej Omdlenia Objawowa stenoza aortalna wymaga pilnej oceny kardiochirurgicznej z powodu zwiększonej śmiertelności

Niedomykalność zastawki aortalnej Często przebiega bezobjawowo Należy unikać korekcji tachykardii zatokowej gdyż objętość minutowa serca jest utrzymywana przez przyśpieszenie rytmu serca Chorzy po operacji wymiany zastawki powinni otrzymywać profilaktykę infekcyjnego zapalenia wsierdzia

Zaburzenia rytmu serca Przyczyny: niewydolność serca Choroba niedokrwienna serca Niedobory potasu i magnezu Nadczynność tarczycy Niedokrwistość Depresja, zespół chorej zatoki Stosowane leki

Migotanie przedsionków Jest najczęstszą arytmią i stanowi przyczynę hospitalizacji 1/3 chorych z powodu zaburzeń rytmu serca Około połowa udarów mózgu związanych z migotaniem przedsionków dotyczy osób po 75 roku życia U osób po 75 r.ż. z wywiadem krwawienia z gopp INR ma być 1,6-2,5

Zaburzenia rytmu serca Postępowanie diagnostyczne: Holter, koronarografia, badania elektrofizjologiczne Postępowanie terapeutyczne: leki, stymulator, kardiowerter

Wskazania do implantacji kardiostymulatora Objawowa bradykardia Zaawansowany blok przedsionkowo-komorowy Bradykardia wywołana podaniem leków antyarytmicznych Okołozabiegowy blok A-V nierokujący ustąpieniem ( ablacja węzła lub CABG)

Dziękuję za uwagę