postawy mieszkańców wsi wobec integracji europejskiej Warszawa, 7 kwietnia 2003

PODSTAWOWA INFORMACJA O BADANIU 2 MIESZKAŃCY WSI badana zbiorowość:dorośli mieszkańcy wsi, w wieku 18+ metoda badawcza:wywiad osobisty z kwestionariuszem sposób doboru próbylosowy (random-route) liczba wywiadów:380 ROLNICY badana zbiorowość:prowadzący gospodarstwa rolne o powierzchni użytków rolnych min.1 ha metoda badawcza:wywiad osobisty z kwestionariuszem sposób doboru próbykwotowo-celowy (w wylosowanych wsiach) liczba wywiadów:600 (marzec, 2003)

STRUKTURA PRÓBY - mieszkańcy wsi PŁEĆWIEK WYKSZTAŁCENIE N = 380 3

STRUKTURA PRÓBY - rolnicy PŁEĆWIEK N = WIELKOŚĆ GOSPODARSTWWYKSZTAŁCENIE

STRUKTURA PRÓBY ZE WZGLĘDU NA REGION - rolnicy 5 POŁUDNIOWO- ZACHODNI ŚRODKOWO- ZACHODNI STOŁECZNY ŚRODKOWY POŁUDNIOWY POŁUDNIOWO- WSCHODNI ŚRODKOWO- WSCHODNI PÓŁNOCNO- WSCHODNI PÓŁNOCNY N = 600

Przedstawię Panu(i) kilka bardziej ogólnych zdań jakie można niekiedy usłyszeć na temat życia na wsi. Proszę powiedzieć, z którymi z nich się Pan(i) zgadza, a z którymi się Pan(i) nie zgadza...? SKALA:ani się zgadzam, ani nie zgadzam3 zdecydowanie się zgadzam5raczej się nie zgadzam2 raczej się zgadzam4zdecydowanie się zgadzam1 mieszkańcy wsi (N = 380) rolnicy (N = 600) 6

Co przede wszystkim w ostatnich latach zmieniło się na wsi na lepsze? 7 mieszkańcy wsi (N = 380) rolnicy (N = 600)

Co przede wszystkim w ostatnich latach zmieniło się na wsi na gorsze? 8 mieszkańcy wsi (N = 380) rolnicy (N = 600)

Które ze stwierdzeń najlepiej oddaje sytuację Pana(i) rodziny? N = 380N = 600 MIESZKAŃCY WSIROLNICY 9

A jak określił(a)by Pan(i) siebie. Czy w obecnych warunkach radzi Pan(i) sobie bardzo dobrze, dobrze, tak sobie, źle czy bardzo źle? N = 380 MIESZKAŃCY WSIROLNICY 2.9 N =

Która partia jest Pana(i) zdaniem najważniejsza dla mieszkańców wsi? Proszę w pierwszej kolejności wskazać partię Pana(i) zdaniem najważniejszą, a następnie partię drugą pod względem ważności. rolnicy, N = 600 pierwsza w kolejności druga w kolejności 11

mieszkańcy wsi, N = 380 pierwsza w kolejności druga w kolejności Która partia jest Pana(i) zdaniem najważniejsza dla mieszkańców wsi? Proszę w pierwszej kolejności wskazać partię Pana(i) zdaniem najważniejszą, a następnie partię drugą pod względem ważności. 12

Która z tych partii jest Pana(i) zdaniem najważniejsza dla mieszkańców wsi? (ogółem pierwsze i drugie wskazanie) mieszkańcy wsi (N = 380) rolnicy (N = 600) 13

Spośród rządowych i państwowych instytucji mających wpływ na stan polskiego rolnictwa najbardziej kompetentną i dbającą o interes polskiej wsi jest moim zdaniem...? wskazania powyżej 1% mieszkańcy wsi (N = 380) rolnicy (N = 600) 14

Spośród czołowych polskich polityków i liderów partii politycznych o interes polskiej wsi i rolnictwa w największym stopniu zabiega moim zdaniem...? mieszkańcy wsi (N = 380) rolnicy (N = 600) 15

Czy ogólnie rzecz biorąc interesuje się Pan(i) sprawami związanymi z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej? N = N = 600 MIESZKAŃCY WSIROLNICY 16

W czerwcu 2003 roku odbędzie się referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Proszę powiedzieć czy posiada Pan(i) wystarczająco informacji o Unii Europejskiej tak, aby móc podjąć właściwą decyzję w referendum? N = N = MIESZKAŃCY WSIROLNICY 17

Opinie są podzielone na temat zysków i strat jakie przyniesie polskiemu rolnictwu i wsi przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Proszę powiedzieć łatwo czy trudno było Panu(i) wyrobić sobie zdanie na ten temat? N = N = 600 MIESZKAŃCY WSIROLNICY 18

Posługując się tą skalą proszę powiedzieć, dużo czy mało Pan(i) wie na temat...? średnia SKALA wiem prawie wszystko5niewiele wiem2 wiem dość dużo4nic nie wiem1 trochę wiem3 brak odpowiedzi0 rolnicy (N = 600) mieszkańcy wsi (N = 380)

Przeciwnicy i zwolennicy Unii Europejskiej podają wiele argumentów przemawiających za ich stanowiskiem. Czyje argumenty są Panu(i) bardziej znane, przeciwników czy zwolenników Unii Europejskiej? N = 380N = 600 MIESZKAŃCY WSIROLNICY 20

Odczytam kilka przeciwstawnych określeń, proszę przy użyciu skali od 1 do 10 powiedzieć w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z pierwszym lub drugim określeniem. Im bliżej 1 tym bardziej zgadza się Pan(i) z pierwszym określeniem, im bliżej 10 tym bardziej z drugim. Czy powiedział(a)by Pan(i), że informacje dotyczące przystąpienia Polski do Unii Europejskiej są...? jest ich za mało powierzchowne przekłamane niezrozumiałe zrozumiałe prawdziwe wyczerpujące jest ich wystarczająco dużo mieszkańcy wsi (N = 380) rolnicy (N = 600) 21

Jakie Pana(i) zdaniem skutki dla polskich rolników i rolnictwa przyniesie przystąpienie Polski do Unii Europejskiej? [1] technoloagia produkcji rolnej unowocześni się poprawi się opłacalność produkcji rolnej otworzą się nowe rynki zbytu dla polskich rolników zwiększą się możliwości znalezienia pracy poza rolnictwem wszędzie wzrośnie bezrobocie i jeszcze trudniej będzie o pracę skurczy się krajowy rynek zbytu dla polskich rolników opłacalność produkcji rolnej pogorszy się pogłębi się zapóźnienie technologiczne naszego rolnictwa w stosunku do rolnictwa Europy Zachodniej mieszkańcy wsi (N = 380) im bliżej 1 tym większa skłonność zaakceptowania stwierdzenia po lewej stronie im bliżej 10 tym większa skłonność zaakceptowania stwierdzenia po prawej stronie rolnicy (N = 600) 22

Jakie Pana(i) zdaniem skutki dla polskich rolników i rolnictwa przyniesie przystąpienie Polski do Unii Europejskiej? [2] wzrośnie wartość i ceny gruntów rolnych w Polsce zwiększą się możliwości zdobycia wykształcenia przez dzieci rolników każdy, kto tego będzie chciał, będzie mógł się utrzymać z własnego gospodarstwa mieszkańcy wsi będą mogli znaleźć zatrudnienie w najbliższej okolicy miejsca zamieszkania większość mieszkańców wsi będzie musiała szukać nowego miejsca zamieszkania i pracy, nawet poza granicami Polski wielu rolników będzie musiało porzucić swoje gospodarstwa, odejść ze wsi zmniejszą się możliwości zdobycia wykształcenia przez dzieci rolników spadną ceny ziemi im bliżej 1 tym większa skłonność zaakceptowania stwierdzenia po lewej stronie im bliżej 10 tym większa skłonność zaakceptowania stwierdzenia po prawej stronie mieszkańcy wsi (N = 380) rolnicy (N = 600) 23

Proszę powiedzieć, czy Panu(i) osobiście przeszkadzałoby, nie miałoby to dla Pana(i) znaczenia, czy może był(a)by Pan(i) nawet z tego zadowolony(a), gdyby w Pana(i) wsi kupił ziemię i zamieszkał ktoś z innego kraju? N = 380N = 600 MIESZKAŃCY WSIROLNICY 24

A czy Pan(i) sam(a) osobiście był(a)by gotów(owa) sprzedać swoją ziemię obcokrajowcowi? N = 380N = MIESZKAŃCY WSIROLNICY 25

Jak Pan(i) myśli, czy mieszkańcy wsi są pozytywnie czy raczej negatywnie nastawieni do Unii Europejskiej? N = 380N = 600 MIESZKAŃCY WSIROLNICY 26

Jak się Panu(i) wydaje z czego wynika niechęć mieszkańców wsi do Unii Europejskiej? [1] mieszkańcy wsi (N = 380) rolnicy (N = 600) 27

Jak się Panu(i) wydaje z czego wynika niechęć mieszkańców wsi do Unii Europejskiej? [2] mieszkańcy wsi (N = 380) rolnicy (N = 600) 28

Gdyby w najbliższą niedzielę miało się odbyć referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, to głosował(a)by Pan(i)...? N = 380N = 600 MIESZKAŃCY WSIROLNICY 29

Gdyby w najbliższą niedzielę miało by się odbyć referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, to głosował(a)by Pan(i)...? N = 304N = 570 dane bez uwzględnienia rezygnujących z udziału w referendum MIESZKAŃCY WSIROLNICY 30

Czy Pana(i) zdaniem osoby z Pana(i) najbliższego otoczenia, rodzina, znajomi wezmą udział w referendum w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej? N = 380N = 600 MIESZKAŃCY WSIROLNICY 31

Jak Pan(i) sądzi, w jaki sposób głosować będzie w referendum Pana(i) rodzina? N = 380N = 600 MIESZKAŃCY WSIROLNICY 32

Proszę powiedzieć jak ocenia Pan(i) przebieg prowadzonych przez rząd polski negocjacji dotyczących przystąpienia Polski do Unii Europejskiej? N = N = MIESZKAŃCY WSIROLNICY 33

WNIOSKI I UOGÓLNIENIA Z BADANIA Mieszkańcy wsi i rolnicy podobnie oceniają jakość życia na wsi. Mieszkańców wsi cechuje nieco większy optymizm i dążenie do samodzielnego rozwiązywania własnych problemów. Rolnicy zaś oczekują większej pomocy państwa. Rolnicy zdecydowanie gorzej niż ogół mieszkańców wsi oceniają bilans zmian ostatnich lat. Dwie trzecie rolników twierdzi, iż w ostatnich latach dokonały się na wsi zmiany wyłącznie na gorsze. Podobnego zdania jest nieco mniej niż połowa ogółu mieszkańców wsi. Wśród pozytywnych zmian najczęściej wskazywano na poprawę infrastruktury obszarów wiejskich (wodociągi i kanalizacja, telefonizacja, poprawa komunikacji, usługi wpływające na poprawę jakości życia etc.). Innym wymiarem poprawy jest podniesienie poziomu jakości życia (głównie dostępność dóbr konsumpcyjnych i środków produkcji, większa dbałość o wygodę życia i estetykę otoczenia). Główne wymiary wyraźnych zmian na gorsze to ekonomika prowadzenia gospodarstw (nieopłacalność produkcji + wysokie ceny środków produkcji), pogarszające się warunki gospodarowania (problemy ze zbytem produkcji + niestabilność rynku) oraz obniżający się status materialny (niskie dochody rolników + wysokie ceny dóbr konsumpcyjnych i środków produkcji). 34

WNIOSKI I UOGÓLNIENIA Z BADANIA Zdecydowanie negatywna ocena zmian ostatnich lat, obniżające się dochody mieszkańców wsi (szczególnie rolników) oraz przekonanie opuszczenia i braku wsparcia ze strony państwa znajdują swój wyraz w poczuciu rezygnacji bądź ambiwalentnym stosunku do instytucji i partii reprezentujących wieś. Polska wieś w ograniczonym stopniu jest zainteresowana integracją z Unią Europejską. Niski poziom zainteresowania tematyką integracyjną wynika z braku dostatecznej, przystępnej i wiarygodnej informacji. Opinie na temat wpływu integracji na poziom i jakość życia w Polsce w znacznym stopniu są kształtowane przez argumenty przeciwników integracji Polski z Unią Europejską. Negatywny stosunek mieszkańców wsi do Unii Europejskiej wynika głównie z: bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej na wsi; obaw przed wypieraniem polskich produktów rolnych z krajowego rynku; przekonania o nierównym traktowaniu polskich i unijnych rolników; braku zaufania do reprezentacji politycznej; niepewności co do skutków przystąpienia do Unii Europejskiej. 35

WNIOSKI I UOGÓLNIENIA Z BADANIA Bardzo niekorzystna ocena sytuacji ekonomicznej, kryzys elit reprezentujących interesy polskiej wsi, brak rzetelnej / łatwo dostępnej / wiarygodnej informacji na temat przebiegu negocjacji, niekorzystne opinie na temat warunków akcesji skutkują bardzo wysokim poziomem deklaracji głosowania w referendum akcesyjnym PRZECIWKO integracji Polski z Unią Europejską. 36