Istota handlu zagranicznego Międzynarodowe stosunki ekonomiczne

Plan zajęć Rozwój teorii handlu zagranicznego Poglądy merkantylistów Przewaga absolutna A. Smitha Przewaga komparatywna D. Ricardo Współczesne podejście do teorii handlu zagranicznego Istota kursu walutowego Równanie bilansu płatniczego Problemy równowagi zewnętrznej i wewnętrznej Istota handlu w Unii Europejskiej

cel Co sprawia, że kraje eksportują i importują pewne produkty? Jakie są korzyści z handlu zagranicznego dla kraju w nim uczestniczących?

Rozwój teorii handlu zagranicznego

Merkantyliści Powstanie państw narodowych (lata 1500-1800) ujawniło dużą współzależność poszczególnych dziedzin życia gospodarczego. Siła państwa na arenie międzynarodowej zależała do zawartości skarbu panującego, co jest zależne od: stanu gospodarki i podwładnych. Wysokie dochody skarbowi państwa może przynieść handel zagraniczny.

Merkantyliści Przedstawicielem myśli merkantylistycznej był T. Munn. Merkantyliści uważali, że jeden kraj może zyskać na handlu tylko kosztem drugiego kraju tj. jeśli więcej eksportuje niż importuje. Byli przy tym zwolennikami ścisłej kontroli rządowej (wprowadzeniu ceł importowych i zwolnień z ceł wywozowych).

Merkantyliści Ideałem państwa merkantylistycznego było osiągnięcie pełnej samowystarczalności gospodarczej. Merkantyliści głosząc pochwałę ekonomicznego nacjonalizmu wierzyli, że narodowe interesy poszczególnych krajów są zasadniczo ze sobą sprzeczne.

Przewaga absolutna Według A. Smitha handel pomiędzy krajami oparty jest na przewadze absolutnej. Mając daną naturalną (klimat, zasoby mineralne) lub nabytą przewagę (umiejętności, techniki) w produkcji danego dobra, kraj wytwarza to dobro po niższym koszcie (wynika to ze specjalizacji w produkcji), będąc bardziej konkurencyjnym niż jego partnerzy handlowi.

Przewaga absolutna Smith i inni ekonomiści klasyczni uważali, że na wolnym handlu korzystają wszystkie kraje. Jednocześnie mogli się cieszyć wyższym poziomem produkcji i konsumpcji. Byli oni zwolennikami polityki wolnego handlu (laissez-faire). Wyłączali z tego jednak przemysł ważny z punktu widzenia obrony narodowej.

Przewaga komparatywna D. Ricardo (1772-1823) stwierdził, że może istnieć kraj, który będzie bardziej wydajny w produkcji wszystkich dóbr. Wtedy również istnieje korzyść z handlu, tj. nie trzeba mieć przewagi absolutnej aby odnosić korzyści z handlu. Do tej pory nikt nie zakwestionował tego prawa.

Przewaga komparatywna Według prawa przewagi komparatywnej (względnej, relatywnej) Ricarda nawet jeśli jeden z krajów jest mniej wydajny tzn. nie posiada absolutnej przewagi kosztowej, niż inny kraj w produkcji obydwu dóbr to wciąż może istnieć wzajemnie korzystna wymiana handlowa. Kraj powinien specjalizować w produkcji i eksporcie dobra gdzie brak przewagi absolutnej jest relatywnie mniejszy i importować dobro, w którego produkcji absolutny brak przewagi jest relatywnie większy.

Podsumowanie Kraje korzystają na wymianie z tytułu przewagi absolutnej i przewagi względnej.

Współczesne podejście do teorii handlu zagranicznego

neomerkantylizm Obecnie doświadczamy odrodzenia się nowej postaci merkantylizmu (protekcjonizm, cła, zakazy, kontyngenty). Stosują je kraje o wysokim poziomie bezrobocia, które starają się ograniczać import w celu promowania produkcji krajowej i zatrudnienia.

Inne czynniki restrykcji w wolnym handlu wspieranie nowych /młodych gałęzi przemysłu względy bezpieczeństwa

współczesne bogactwo narodu Obecnie bogactwo narodu (w przeciwieństwie do merkantylistów) mierzymy za pomocą jego zasobów ludzkich, fizycznych, naturalnych, które mogą zostać wykorzystane do produkcji dóbr i usług, służących do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa.

Przewaga komparatywna G. Haberler kwestionuje wytłumaczenie przewagi komparatywnej teorią wartości opartej o pracę (wg Ricarda). Udowadnia, iż raczej powinna być ona wyjaśniona na bazie teorii kosztu alternatywnego.

Teoria kosztu alternatywnego Koszt dobra to ilość dobra drugiego, z którego trzeba zrezygnować by zwolnić wystarczającą ilość zasobów do wytworzenia 1 dodatkowej jednostki dobra pierwszego.

Teoria obfitości zasobów E. Heckscher, B. Ohlina, P.A. Samuuelsona podstawową przesłanką handlu jest występowanie między krajami relatywnych różnic kosztów i cen, które są spowodowane odmiennym wyposażeniem w czynniki produkcji – pracę i kapitał. Kraje bogate w kapitał powinny tworzyć produkty kapitałochłonne a w pracę pracochłonne.

Parytet siły nabywczej (ang. purchasing-power parity -PPP)

parytet siły nabywczej PPP opiera się na teorii jednej ceny, która mówi, że za określoną liczbę jednostek danej waluty można kupić w każdym kraju w tym samym czasie dokładnie tyle samo dóbr. Jeśli np. 1 kg ziemniaków byłby tańszy w Polsce niż w Niemczech, to bardziej opłacałoby się kupować ziemniaki w Polsce i sprzedawać je w Niemczech. To powodowałoby wzrost popytu w Polsce (a zatem i wzrost ceny ziemniaków w Polsce) i wzrost podaży w Niemczech (a zatem spadek ceny w Niemczech), co w konsekwencji prowadziłoby do wyrównania się cen, zgodnie z teorią jednej ceny. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy spełnione są założenia teorii jednej ceny, m.in. brak barier między poszczególnymi rynkami, dobra powinny być doskonałymi substytutami i powinny być doskonale mobilne.

Kurs walutowy a siła nabywcza Parytet siły nabywczej pozwala na rozwiązanie problemu dokonywania porównań międzynarodowych PKB. Polega na dokonaniu przeliczenia kursu waluty według siły nabywczej. Kurs waluty może się różnić od parytetu. Mają na to wpływ takie elementy jak: różne ceny towarów i usług w porównywanych krajach, różny stopień pomocy publicznej i jej zakres. Zasadniczą sprawą jest zebranie danych o cenach z zagregowanej listy towarów, która zawiera towary porównywalne i reprezentatywne dla analizowanych krajów. Parytet siły nabywczej jest właściwszym wskaźnikiem od kursu walutowego, gdyż uwzględnia siłę nabywczą. Teoria parytetu siły nabywczej – jeśli dwa kraje handlujące ze sobą mają przybliżone stopy inflacji, to kurs walutowy cechować będzie stabilność.

Kurs walutowy

Nominalny a realny kurs walutowy KURS WALUTOWY (nominalny) - ile trzeba zapłacić jednostek waluty krajowej za jednostkę walut obcej. REALNY KURS WALUTOWY RER = E X P / Pz Gdy: E - nominalny kurs walutowy, P - ceny krajowe, Pz - ceny zagranicy

Sztywny i płynny kurs walutowy W marcu 1973 r. główne waluty państw UE przestały być związane ze standardem złota, co położyło kres systemowi sztywnych kursów walutowych i zaczęła się era płynnej wymiany. System sztywnych kursów walutowych był przyjęty w 1944 r. w układzie Bretton Woods. Po odrzuceniu systemu sztywnych kursów walutowych zasadniczą kwestią stało się to, czy nowy system ma być „brudny” (kontrolowany przez banki centralne), czy „czysty” (ustalony przez siły rynkowe). Większość krajów posługuje się systemem płynnych kursów.

Rodzaje kursów Kurs sztywny – kurs kupna i sprzedaży jest ustalony administracyjnie przez władze monetarne danego kraju. Kursy zmienne – są wynikiem kształtowania się relacji między popytem na daną walutę i jej podażą.

Rodzaje walut Zróżnicowanie walut pod względem: zasięgu, zakresu oddziaływania, pełnionych ról i funkcji. Zasięg działania waluty: - krajowa, - międzynarodowa. Zakres oddziaływania waluty: wymienialna, niewymienialna.

Spadek i wzrost kursu walutowego APRECJACJA – spada kurs walutowy czyli wzrasta wartość danej waluty. DEPRECJACJA – wzrasta kurs walutowy, spada wartość danej waluty. Waluta wykazuje tendencję do deprecjacji gdy: stopy inflacji i wzrostu gospodarczego są wysokie realna stop procentowa jest niska ludzie preferują dobra zagraniczne ludzkie oczekiwania co do perspektyw narodowych są pesymistyczne

Bilans płatniczy

Składowe bilansu płatniczego BILANS PŁATNICZY – zestawienie wszystkich międzynarodowych transakcji ekonomicznych i finansowych między danym krajem a resztą świata, w przeciągu pewnego okresu BOB - Bilans obrotów bieżących – eksport, import towarów i usług, obroty widzialne i niewidzialne, dochody z oprocentowania, transfery BOK - Bilans obrotów kapitałowych – przepływ kapitału bezpośredniego i pośredniego (zestawienie zagranicznych aktywów lub inwestycji danego kraju za granicą oraz zagranicznych inwestycji w tym kraju) BTO – bilans oficjalnych transakcji rezerwami walutowymi

Równowaga zewnętrzna dla kursów zmiennych BP = BOB+BOK = 0; dla kursów stałych BR = BOB+BOK+BTO = 0 RZ przy płynnych kursach zajmuje się bank centralny, przy sztywnych również rząd.

Równowaga zewnętrzna – RZ i wewnętrzna RW a wydatki rządowe G II RZ III I RW I - deficyt BOB + inflacja IV (zatrudnienie pow. naturalnej st. bezrobocia) II - Nadwyżka BOB + Inflacja III - nadwyżka BOB + bezrobocie G IV – deficyt BOB + bezrobocie

Międzynarodowe stosunki ekonomiczne

MSE obejmuje: Międzynarodowy podział pracy Międzynarodowy obrót gospodarczy Międzynarodową wymianę towarów Międzynarodową wymianę usług Międzynarodowe obroty kapitałowe Międzynarodowe przepływy technologii Międzynarodowe przepływy ludności Międzynarodowe stosunki finansowe (problematyka systemu finansowo-walutowego)

Istota handlu w Unii Europejskiej - istota integracji gospodarczej

Integracja gospodarcza Wykształcenie jednolitej struktury ekonomicznej pewnego obszaru gospodarczego, obejmującego grupę krajów, który ze względu na wysoki stopień wewnętrznych powiązań ekonomicznych i osiągniętą w ich wyniku wewnętrzną spójność ekonomiczną, widocznie wyodrębnia się z całokształtu gospodarki światowej.

Integracja gospodarcza Proces scalania (zespalania) gospodarek narodowych w celu tworzenia nowych organizmów gospodarczych o odmiennych właściwościach. Nie jest to dodawanie potencjałów ekonomicznych różnych krajów.

Integracja gospodarcza Przesłanki powstania obszaru zintegrowanego: - polityczne (jednolity ustrój, zbieżność celów polityki zagranicznej) społeczno-ekonomiczne (tempo wzrostu dochodu narodowego, poziom bezrobocia, poziom inflacji) infrastrukturalne (i. wodna, lądowa, powietrzna; łączność i informatyka) ekologiczne (wspólna ochrona środowiska)

Integracja gospodarcza Przyczyny powstawania integracji: zapewnienie wielkiej skali produkcji szybszy postęp techniczny rozwój specjalizacji i kooperacji konieczność dysponowania szerokimi rynkami zbytu. Cel wzrost efektywności

Zintegrowany obszar Korzyści z przynależności do zintegrowanego obszaru. brak kosztów transportu, jeden pieniądz, brak ryzyka kursowego, stabilizacja waluty w stosunku do reszty świata brak iluzji deprecjacji, bo stały kurs Niekorzyści: zależność od sąsiadów, nie można prowadzić aktywnej polityki pieniężnej, Przy mobilnych czynnikach produkcji przewaga korzyści jest wyraźniejsza.

kapitał Napływ kapitału jest korzystny gdy: brak różnic w stopie procentowej stała stopa inflacji brak przymusu trzymania rezerw banków w BC brak fragmentaryzacji systemu bankowego. Def. kapitału – środki zaangażowane z zamiarem ich pomnożenia

Dziękuję za uwagę