Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Wykorzystanie sprawozdań finansowych ANALIZA WSKAŹNIKOWA Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Analiza wskaźnikowa Analiza wskaźnikowa (ang. ratio analysis) Metoda oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa na podstawie wskaźników finansowych charakteryzujących różne aspekty jego działalności. Polega ona zatem na badaniu relacji między poszczególnymi pozycjami bilansu, rachunku zysków i strat i rachunku przepływów pieniężnych oraz porównywaniu ich z: poziomami wskaźników przyjętych powszechnie za pożądane lub graniczne, poziomami zaplanowanymi wartościami wskaźników z lat poprzednich (badania trendu) poziomem wskaźników w firmach prowadzących podobną działalność, wielkościami średnimi w branży wielkościami przeciętnymi w całej gospodarce Rozwinięciem wstępnej analizy bilansu, rachunku zysków i strat oraz rachunku z przepływu środków pieniężnych jest analiza wskaźnikowa. Jest to więc metoda oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa na podstawie wskaźników finansowych charakteryzujących różne aspekty jego działalności. W praktyce analiza wskaźnikowa jest częścią analizy finansowej, która stanowi jej uogólnienie i spojrzenie na całościowe funkcjonowanie spółki przez pryzmat kształtowania się relacji finansowych Polega ona zatem na badaniu relacji między poszczególnymi pozycjami bilansu i rachunku zysków i strat oraz porównywaniu ich z poziomami przyjętymi powszechnie za pożądane lub graniczne, z wartościami wskaźników z lat poprzednich (badania trendu) lub z ich poziomem w firmach prowadzących podobną działalność, bądź ze średnimi w branży. Wybór podstawy porównań wyników osiąganych przez spółkę jest niezmiernie istotną kwestią. Jest oczywiste, że zjawiska gospodarcze zachodzące w przedsiębiorstwie nie mogą być rozpatrywane tylko i wyłącznie w sposób opisowy, ale że konieczne jest ich wartościowanie na podstawie pewnej bazy porównawczej. Do zalet analizy można zaliczyć: Prostotę pomiaru Możliwość porównywania efektów przedsiębiorstw, grup, sektorów Możliwość analizy występujących w danym przedsiębiorstwie zmian w dłuższym okresie Możliwość identyfikacji krytycznych obszarów działania i poznanie zaznaczających się trendów Do ograniczeń analizy wskaźnikowej można zaliczyć to, że: Jest oparta wyłącznie na danych z przeszłości (danych historycznych), nie uwzględnia warunków działania przedsiębiorstwa w przyszłości Pozwala ocenić dość pobieżnie sytuację ekonomiczno-finansową przedsiębiorstwa Zestaw wskaźników jest bardzo szeroki, w związku z tym obliczenie i interpretacja większości z nich może zaciemniać obraz kondycji przedsiębiorstwa Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Analiza wskaźnikowa Zalety analizy wskaźnikowej: prostota pomiaru możliwość porównywania efektów przedsiębiorstw, grup, sektorów możliwość analizy występujących w danym przedsiębiorstwie zmian w dłuższym okresie możliwość identyfikacji krytycznych obszarów działania i poznanie zaznaczających się trendów Ograniczenia analizy wskaźnikowej: oparcie wyłącznie na danych z przeszłości (danych historycznych), nie uwzględnianie warunków działania przedsiębiorstwa w przyszłości dość pobieżna ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa bardzo szeroki zestaw wskaźników, w związku z tym obliczenie i interpretacja większości z nich może zaciemniać obraz kondycji przedsiębiorstwa Do zalet analizy wskaźnikowej można zaliczyć: Prostotę pomiaru Możliwość porównywania efektów przedsiębiorstw, grup, sektorów Możliwość analizy występujących w danym przedsiębiorstwie zmian w dłuższym okresie Możliwość identyfikacji krytycznych obszarów działania i poznanie zaznaczających się trendów Do ograniczeń analizy wskaźnikowej można zaliczyć to, że: Jest oparta wyłącznie na danych z przeszłości (danych historycznych), nie uwzględnia warunków działania przedsiębiorstwa w przyszłości Pozwala ocenić dość pobieżnie sytuację ekonomiczno-finansową przedsiębiorstwa Zestaw wskaźników jest bardzo szeroki, w związku z tym obliczenie i interpretacja większości z nich może zaciemniać obraz kondycji przedsiębiorstwa Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Analiza wskaźnikowa Wskaźniki grupuje się według kryterium zbliżonej treści ekonomicznej. Najczęściej wyróżnia się cztery obszary analizy wskaźnikowej: wskaźniki płynności wskaźniki sprawności działania (nazywane także wskaźnikami sprawności wykorzystania aktywów lub obrotowości) wskaźniki zadłużenia wskaźniki zyskowności i rentowności W spółkach akcyjnych wykorzystuje się dodatkowo wskaźniki oceny firmy przez rynek kapitałowy Istnieje wiele zespołów wskaźników służących do analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Wskaźniki grupuje się według kryterium zbliżonej treści ekonomicznej. najczęściej wyróżnia się cztery obszary analizy wskaźnikowej: Wskaźniki płynności Wskaźniki sprawności działania (nazywane także wskaźnikami sprawności wykorzystania aktywów lub obrotowości) Wskaźniki zadłużenia Wskaźniki rentowności W spółkach akcyjnych wykorzystuje się dodatkowo wskaźniki oceny firmy przez rynek kapitałowy Na pierwszym etapie analizy staramy się odpowiedzieć na pytanie, czy przedsiębiorstwo ma płynność finansową. Następnie pogłębiamy analizę w tym zakresie, odpowiadając na pytanie, jak kształtowały się wskaźniki obrotowości w przedsiębiorstwie. Kolejnym etapem jest ocena firmy z punktu widzenia jego zdolności kredytowej i wypłacalności, możliwości spłaty zobowiązań. Ostatnim etapem są badania dotyczące rentowności, które pokazują łączny wpływ płynności, zarządzania aktywami i zarządzania długiem na wyniki przedsiębiorstwa. Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Analiza wskaźnikowa – wskaźniki płynności Płynność finansowa (ang. financial liquidity) oznacza zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania bieżących (krótkoterminowych) zobowiązań. Regulowanie zobowiązań bieżących zależy od stanu środków pieniężnych oraz możliwości zamiany innych składników majątku obrotowego na gotówkę Wskaźniki płynności finansowej (ang. Liquidity ratios) pokazują zatem relację środków pieniężnych i innych aktywów obrotowych przedsiębiorstwa do zobowiązań bieżących Pozwalają uzyskać odpowiedź na następujące pytania: Czy przedsiębiorstwo jest w stanie spłacać bieżące zobowiązania z najbardziej płynnej części majątku? Czy przedsiębiorstwo ma płynność finansową, a zatem czy ma gwarancję dalszej bezpiecznej egzystencji? Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Analiza wskaźnikowa – wskaźniki płynności Płynność finansowa może być oceniana przy pomocy następujących wskaźników: Wskaźnika bieżącej płynności (wskaźnik III stopnia płynności) Wskaźnika szybkiej (przyspieszonej) płynności (wskaźnik II stopnia płynności) Wskaźnika płynności gotówkowej (wskaźnik I stopnia płynności) Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Analiza wskaźnikowa wskaźnik bieżącej płynności = Wskaźnik bieżącej płynności (ang. Current liquidity ratio) informuje o stopniu pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami obrotowymi. Zachowanie równowagi finansowej przedsiębiorstwa wymaga, aby wielkość aktywów obrotowych była dwa razy większa niż kwota zobowiązań bieżących Wskaźnik ten powinien zatem oscylować w przedziale 1,5-2,0. Zbyt niska wartość tego wskaźnika (poniżej 1,5) może być zapowiedzią pojawienia się trudności płatniczych Z kolei wskaźnik przewyższający znacznie górny poziom przyjętego przedziału (>2,0) wskazuje na niesprawności w gospodarce finansowej przedsiębiorstwa, związanej z wysokimi stanami zapasów, nieskutecznym odzyskiwaniem należności, czy wysokim stanem środków pieniężnych w kasie bądź na rachunku bankowym aktywa obrotowe wskaźnik bieżącej płynności = zobowiązania bieżące Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Analiza wskaźnikowa – wskaźniki płynności Wskaźnik szybkiej (przyspieszonej) płynności (ang. quick liquidity ratio) pokazuje stopień pokrycia zobowiązań bieżących płynnymi aktywami Przyjmuje się, że wartość tego wskaźnika powinna być zawarta w przedziale 1,0-1,2. Im wskaźnik jest bliższy jedności tym przedsiębiorstwo ma lepszą zdolność do regulowania krótkoterminowych zobowiązań Niski poziom wskaźnika szybkiej płynności przy wysokim wskaźniku bieżącej płynności świadczy o znacznym zamrożeniu środków w zapasach. aktywa obrotowe – zapasy – rozliczenia międzyokresowe wskaźnik szybkiej płynności = zobowiązania bieżące Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Analiza wskaźnikowa – wskaźniki płynności Wskaźnik płynności gotówkowej (ang. super quick liquidity ratio) określa jaka część zobowiązań bieżących może być uregulowana bez zwłoki, gdyby stały się one wymagalne w danym momencie Wskaźnik ten przedstawia natychmiastową zdolność płatniczą. W literaturze przedmiotu podaje się, że wartość wzorcowa tego wskaźnika powinna mieścić się w przedziale 0,16-0,20 wskaźnik płynności gotówkowej = środki pieniężne + papiery wartościowe do obrotu zobowiązania bieżące Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Mieszko S.A. – wskaźniki płynności wskaźniki płynności 2005 2004 2003 wskaźnik bieżącej płynności 1,08 0,83 0,60 wskaźnik szybkiej płynności 0,86 0,65 0,43 wskaźnik płynności gotówkowej 0,02 0,04 Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Analiza wskaźnikowa – wskaźniki sprawności działania W ocenie sprawności działania (obrotowości, aktywności) najczęściej wykorzystywane są: wskaźniki rotacji aktywów wskaźnik rotacji zapasów wskaźnik rotacji należności Wskaźnik rotacji aktywów (ang, total assets turnover) określa efektywność wykorzystania majątku przedsiębiorstwa i informuje jaka wartość sprzedaży przypada na jednostkę zaangażowanego w przedsiębiorstwo majątku (ile złotówek przychodów generuje 1 złotówka majątku) Rosnąca wartość wskaźnika jest tendencją pozytywną wskaźnik rotacji aktywów = przychody netto ze sprzedaży aktywa ogółem Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Analiza wskaźnikowa – wskaźniki sprawności działania Wskaźnik rotacji zapasów (ang. Inventory turnover ratio) informuje ile razy w ciągu roku następuje rotacja zapasów lub ile trwa jeden cykl obrotu w zależności od formuły obliczeniowej wskaźnika Im wyższa wartość wskaźnika tym przedsiębiorstwo więcej razy odnawia swoje zapasy i tym korzystniejsza sytuacja Im niższa wartość wskaźnika tym korzystniejsza sytuacja przedsiębiorstwa, gdyż szybciej odnawia swoje zapasy wskaźnik rotacji zapasów w razach = przychody netto ze sprzedaży średni stan zapasów wskaźnik rotacji zapasów w dniach = * 365 dni średni stan zapasów przychody netto ze sprzedaży Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Analiza wskaźnikowa – wskaźniki sprawności działania Wskaźnik rotacji należności (ang. account receivable ratio) informuje o liczbie obrotów należności w ciągu okresu sprawozdawczego lub o czasie trwania jednego obrotu. Przyjmuje się, że przedsiębiorstwo powinno odtwarzać należności 7-10 razy w ciągu roku. Wskaźnik mniejszy niż 7 informuje o tym, że przedsiębiorstwo ma kłopoty ze ściąganiem należności od swoich klientów Wskaźnik informuje, jak długo środki pieniężne ze sprzedaży są zamrożone w należnościach. Im niższa wartość tego wskaźnika tym lepiej, ponieważ oznacza to szybki spływ należności. wskaźnik rotacji należności w razach = przychody netto ze sprzedaży średni stan należności wskaźnik rotacji należności w dniach = * 365 dni średni stan należności przychody netto ze sprzedaży Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Mieszko S.A. – wskaźniki sprawności działania wskaźniki sprawności działania 2005 2004 2003 wskaźnik rotacji aktywów 0,87 0,90 0,81 wskaźnik rotacji zapasów w razach 11,83 13,24 10,65 wskaźnik rotacji zapasów w dniach 30,86 27,56 34,27 wskaźnik rotacji należności w razach 3,10 3,74 4,36 wskaźnik rotacji należności w dniach 117,76 97,69 83,65 wskaźnik obrotu zobowiązań 273,26 253,92 363,42 Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Analiza wskaźnikowa – wskaźniki zadłużenia Do wskaźników zadłużenia najczęściej wykorzystywanych w analizie finansowej zaliczamy: wskaźnik zadłużenia ogólnego wskaźnik zadłużenia kapitału własnego wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Analiza wskaźnikowa – wskaźniki zadłużenia Wskaźnik zadłużenia całkowitego (ang. debt ratio) określa udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Im niższy poziom tego wskaźnika, tym mniejsze ryzyko finansowe kredytodawców przedsiębiorstwa. Jednak minimalizacja wskaźnika może ograniczać możliwości rozwoju firmy i powiększania rentowności kapitału własnego. Przyjmuje się, zę wskaźnik ten powinien przybierać wartości z przedziału 0,57-0,67 Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (ang. equity to debt ratio) określa możliwość pokrycia zobowiązań z kapitałów własnych Wskaźnik ten może osiągać różne wartości, ale banki najchętniej udzielają przedsiębiorstwu kredytu, gdy wskaźnik ten nie jest większy od 1. zobowiązania ogółem wskaźnik zadłużenia całkowitego = aktywa ogółem kapitał własny wskaźnik zadłużenia kapitału własnego = zobowiązania ogółem Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Analiza wskaźnikowa – wskaźniki zadłużenia Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem (ang. interest cover) informuje, ile razy wielkość zysku (przed spłatą odsetek i opodatkowaniem) przewyższa wartość płaconych odsetek Im wyższy wskaźnik, tym mniej uciążliwe są koszty obsługi zadłużenia dla przedsiębiorstwa. Wielu kredytodawców oczekuje wartości wskaźnika w przedziale 4-5 Wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową informuje o możliwości sfinansowania zadłużenia z nadwyżki finansowej, a zatem sumy zysku netto i amortyzacji. Jednocześnie pozwala odpowiedzieć na pytanie, ile lat potrzeba, aby przedsiębiorstwo było w stanie spłacić całe zadłużenia z zysku netto i amortyzacji zysk brutto + odsetki wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem = odsetki zysk netto + amortyzacja wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową = zobowiązania ogółem Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Mieszko S.A. – wskaźniki zadłużenia wskaźniki zadłużenia 2005 2004 2003 wskaźnik zadłużenia całkowitego 0,65 0,63 0,81 wskaźnik zadłużenia kapitału własnego 0,54 0,59 0,24 wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem 9,65 5,60 -209,86 wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową 0,08 0,11 -0,02 Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Analiza wskaźnikowa – wskaźniki rentowności Wskaźniki zyskowności i rentowności odzwierciedlają łączny wpływ zarządzania płynnością, aktywami i źródłami finansowania na wyniki finansowe. Do podstawowych wskaźników rentowności należą: zyskowność sprzedaży określana też jako rentowność handlowa (ang. return on sales – ROS) rentowność majątku zwana rentownością ekonomiczną (ang. return on assetes – ROA) rentowność kapitałów własnych zwana rentownością finansową (ang. return on equity) Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Analiza wskaźnikowa – wskaźniki rentowności Wskaźnik zyskowności sprzedaży informuje o tym, ile 1 zł sprzedaży przyniesie: zysku ze sprzedaży zysku operacyjnego zysku netto Wzrost wartości tych wskaźników oznacza poprawę sytuacji przedsiębiorstwa, gdyż dla wygenerowania określonego zysku potrzebna jest mniejsza wartość sprzedaży zysk ze sprzedaży rentowność zysku ze sprzedaży = *100% przychody netto ze sprzedaży zysk operacyjny rentowność zysku operacyjnego = *100% przychody netto ze sprzedaży zysk netto rentowność zysku ze sprzedaży = *100% przychody netto ze sprzedaży Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Analiza wskaźnikowa – wskaźniki rentowności Wskaźnik rentowności aktywów (ROA) informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwo majątku Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ROE) informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę zaangażowanego kapitału własnego. Im wyższy wskaźnik zwrotu z kapitału własnego, tym korzystniejsza sytuacja finansowa przedsiębiorstwa i większe możliwości dalszego rozwoju. zysk netto rentowność aktywów (ROA) = *100% aktywa ogółem zysk netto rentowność aktywów (ROA) = *100% kapitał własny Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Analiza wskaźnikowa Uzupełnieniem analizy wskaźnikowej może być tzw. analiza du Pont’a, zwana także analizą piramidalną. Stosowana jest ona do oceny sprawozdań finansowych w celu ustalenia kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Polega ona rozdzieleniu wskaźnika ROE (stanowiącego wierzchołek piramidy) na czynniki cząstkowe. aktywa ogółem ROE= = * * ROA – rentowność aktywów struktura finansowania zysk netto zysk netto przychody netto ze sprzedaży Kapitał własny aktywa ogółem kapitał własny przychody netto ze sprzedaży Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Mieszko S.A. – wskaźniki rentowności wskaźniki rentowności 2005 2004 2003 rentowność zysku ze sprzedaży 2,44 1,57 -2,95 rentowność zysku operacyjnego 4,21 2,72 -2,65 rentowność zysku netto 0,82 0,10 -8,53 rentowność aktywów 0,71 0,09 -6,93 rentowność kapitału własnego 2,04 0,23 -36,23 Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

MODELE OCENY ZAGROŻENIA NIEWYPŁACALNOŚCIĄ Wykorzystanie sprawozdań finansowych MODELE OCENY ZAGROŻENIA NIEWYPŁACALNOŚCIĄ Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Modele oceny zagrożenia niewypłacalnością W badaniach nad oceną niewypłacalności przedsiębiorstw i symptomów bankructwa stosuje się modele ekonometryczne, które identyfikują najbardziej istotne wskaźniki określające sytuację finansową przedsiębiorstw. Model D. Hadasik gdzie: W1 – wskaźnik płynności bieżącej W2 – wskaźnik płynności szybkiej W3 – wskaźnik ogólnego zadłużenia W4 – rotacja należności W5 - cykl odnawiania zapasów Wartość rozdzielająca 0,374345 D = 0,365425*W1-0,765526*W2- 2,40435 *W3 + 1,59079*W4+ + 0,00230258 *W5+2,36261 Postępem w pracach nad wypłacalnością przedsiębiorstw były prace Altmana, który opracował model oceny wypłacalności, badając 33 przedsiębiorstwa, które zbankrutowały i 33 firmy należące do podobnej branży i charakteryzujące się dobrą kondycją finansową. Oszacował 22 wskaźniki, z których następnie wybrał 5 najbardziej istotnych dla zagrożenia upadłością. Model Altmana okazuje się jednak mało przydatny jeżeli chodzi o gospodarkę polską, głównie dlatego, że jest on dostosowany do przedsiębiorstw działających w gospodarkach wysoko rozwiniętych, i w sytuacji polskich firm daje błędne wskazania. Dlatego też polscy badacze opracowali modele dostosowane do specyfiki naszej gospodarki. P. D. Hadasiuk opracowała 9 różnych modeli, spośród których najlepszymi cechami w zakresie trafności klasyfikacji okazał się model o następującej postaci. Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Modele oceny zagrożenia niewypłacalnością Model A. Hołdy Gdzie: W1 – wskaźnik płynności bieżącej W2 – wskaźnik zadłużenia ogólnego W3 – wskaźnik rotacji majątku W4 – wskaźnik rentowności majątku W5 – wskaźnik obrotu zobowiązań ((zobowiązania ogółem/przychody ze sprzedaży)*365) Podmioty, dla których wartość Z<0 są potencjalnymi bankrutami, natomiast firmy, dla których funkcja ta prowadzi do uzyskania wartości większych od zera nie są bankrutami Z= 0,605+ 0,681*W1- 0,0196*W2 + 0,157*W3 + 0,000969*W4 + + 0,000672*W5 Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji

Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji Mieszko S.A. – modele oceny zagrożenia upałością 2005 2004 2003 model Hadasik 5,5424363 6,6595659 7,3289278 model Hołdy 1,6513176 1,4719001 1,36416 Dr Magdalena Mikołajek-Gocejna Wyższa Szkoła Promocji