1. Teoria podatków i prawa podatkowego Prawo podatkowe [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Złote myśli o podatkach „ Na tym świecie nie ma nic pewnego, oprócz śmierci i podatków” ( Beniamin Franklin) „ Do podatków nie wystarczy umysł matematyka, tutaj potrzebny jest filozof ” (Albert Einstein) „ Podatki przypominają pod pewnymi względami matki, często ich nie rozumiemy, ale rzadko można o nich zapomnieć ” ( George Bramwell) „ Podatki są ceną za cywilizowane społeczeństwo” ( Oliver Wendell Holmes) „ W niedzielnym kazaniu pastor nakazał przyniesienie pism, które zatruwają umysły i sieją niepokój w sercach. W poniedziałek wierni przynieśli formularz PIT” ( zasłyszane w Szwecji) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

[1] Teoria podatków i prawa podatkowego Idealny podatnik to: (za: C. Kosikowski „Podatki – problem władzy publicznej i podatników” Zdrowy 1 Heteroseksualista 2 Żonaty, bez intercyzy 3 Z wyższym wykształceniem 4 Z dużym majątkiem, który po śmierci przekaże osobom obcym 5 Zarabiający wyłącznie w Polsce, ale nie jako przedsiębiorca, lecz raczej - pracownik budżetówki 6 Rozrzutny, chętnie korzystający z wyrobów akcyzowych i rozrywek hazardowych 7 Posiadający co najmniej jednego psa 8 [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Podatek – elementy stałe Publicznoprawny = KONST 217 Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy Powszechny = KONST 84 Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie Przymusowy = nadający się do egzekucji Bezzwrotny = brak roszczenia o zwrot podatku ( wyjątki: nadpłata w PIT, zwrot opłaty skarbowej, zwrot PTU) Nieodpłatny = brak kontrświadczenia Zasadniczy = funkcja fiskalna [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Podatek – elementy zmienne ( techniczne) Podmiot Przedmiot Podstawa opodatkowania Skala i stawki podatkowe Tryb i warunki płatności Ulgi i zwolnienia podatkowe [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Podmioty czynne i bierne podatku Podmiot czynny: a) wierzyciel: SP – JST b) organ podatkowy: nUS – W/B/Pr M Podatnik (Podmiot na którym zgodnie z przepisami ustaw podatkowych ciąży obowiązek podatkowy) Pozostali dłużnicy podatkowi Płatnik Inkasent Następca podatkowy Osoba trzecia [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Podatnik formalny a rzeczywisty Kazus: PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (PTU) 2. Doliczenie PTU do wartości transakcji = przerzucenie ciężaru podatkowego PODATNIK FORMALNY PODATNIK RZECZYWISTY ( przedsiębiorca, ( konsument, producent klient, usługobiorca) sprzedawca) 1. zapłata PTU ( gdyż podatnik formalny jest adresatem przepisów ustawy o PTU) URZĄD SKARBOWY BUDŻET PAŃSTWA [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Płatnik (w podatku od spadków i darowizn) Wierzyciel (gmina) Podatnik (spadkobierca) 4. Przekazanie podatku 1. Obliczenie podatku 2. Pobranie podatku Organ podatkowy (nUS) Płatnik (notariusz) 3. Wpłacenie podatku [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Inkasent ( w podatku rolnym) Wierzyciel (gmina) Podatnik (właściciel gospodarstwa rolnego) 4. Przekazanie podatku 2. Pobór podatku określonego w decyzji (1) 1. Wydanie zbiorczej decyzji o wysokości podatków rolnych Organ podatkowy (wójt) Inkasent (sołtys) 3. Wpłacenie podatku [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Inne elementy techniczne Przedmiot opodatkowania = czynność prawna lub stan faktyczny, rzecz lub zjawisko, które zgodnie z prawem wywołują obowiązek podatkowy Podstawa opodatkowania = konkretyzacja przedmiotu opodatkowania do wartości wymiernych, policzalnych. Stawka podatkowa = iloraz podatku dzielonego przez podstawę opodatkowania Skala podatkowa = ukształtowanie stawek występujących w danym podatku [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Wzór na obliczenie podatku: Podatek = Podstawa opodatkowania X Stawka podatkowa Kwotowa Procentowa Wielokrotnościowa Formy uproszczone: Ryczałt od osób duchownych Karta podatkowa [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Synchronizacja podstaw i stawek Podatek Przedmiot Podstawa Stawka CIT Dochód spółki Suma rocznych dochodów [ zł ] [ % ] VAT Import samochodów Wartość celna + cło + akcyza [ zł ] [ %] Akcyza Produkcja piwa Objętość [ hl ] [ zł ] Od nieruchomości Własność lokalu mieszkalnego Powierzchnia [ m ^ 2 ] Od środków transportowych Własność autobusu, ciężarówki Ilość środków transportowych [ sztuk......] [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Typy skal podatkowych SKALA PODATKOWA NIEPROPORCJONALNA PROPORCJONALNA: jedna stawka liniowa Podstawa ▼▲-----------Stawka const. PL: wszystkie podatki z wyjątkiem PIT oraz podatku od spadków i darowizn NIEPROPORCJONALNA PROGRESYWNA REGRESYWNA DEGRESYWNA Podstawa ▲ Stawka ▲ Stawka ▼ Podstawa ▼ PL: PIT + podatek od spadków i darowizn [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Dwa rodzaje progresji podatkowej Kazus: Na podstawie tabeli podatkowej oblicz podatek dla danej podstawy x = 1200 zł Podstawa Stawka Progresja globalna Modus operandi: Progresja szczeblowana 0 – 100 zł 10% 1. Dopasowanie danej podstawy do właściwego szczebla 2. Pomnożenie podstawy przez odpowiednią stawkę 100 x 10 % = 10 zł 1. Rozbicie danej podstawy na części pasujące do granic szczebli tabeli 2. Pomnożenie części podstawy przez odpowiednie stawki 3. Zsumowanie wyników 100 – 400 zł 20% 300 x 20% = 60 zł 400 – 1000 zł 30% 600 x 30% = 180 zł > 1000 zł 40% 1200 x 40% = 480 zł 200 x 40% = 80 zł RAZEM: 330 zł Rozwiązanie: Podatek dla podstawy x = 1200 zł wynosi 480 zł w progresji globalnej i 330 zł w progresji szczeblowanej Progresja odcinkowa: podane są z góry wyliczone kwoty podatków z niższych szczebli, np. ustawa o PIT Podstawa opodatkowania Podatek wynosi: Do 85 528 zł 18% podstawy minus 556, 02 zł Ponad 85 528 zł 14 839, 02 zł + 32% ( podstawa minus 85 528 zł) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Tryb / warunki płatności podatku Jednorazowo, zaliczkowo czy ratalnie? Na zasadach ogólnych czy w formie uproszczonej? Gotówką czy bezgotówkowo? Okresowo czy sporadycznie? [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Preferencje podatkowe 1. Wyłączenie podatkowe – pozostawienie danego podmiotu lub przedmiotu opodatkowania poza zakresem danej ustawy ( np. „Przepisów ustawy o PIT nie stosuje się do działalności rolniczej, z wyjątkiem działów specjalnych produkcji rolnej”) 2. Zwolnienie podatkowe - wykluczenie niektórych podmiotów lub przedmiotów spod opodatkowania, mimo, że mieszczą się w zakresie danej ustawy ( np. „Wolne od PIT są wygrane w loteriach i grach liczbowych, jeżeli wartość wygranej nie przekracza 2280 zł”) 3. Ulga podatkowa Obniżenie podstawy, stawki lub podatku ( np. „Podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika (…)”) (np. „W przypadku nabycia własności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego (…) w drodze dziedziczenia (…) przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej, nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu”) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

[1] Teoria podatków i prawa podatkowego Funkcje podatków Fiskalna (Alimentacyjna) Redystrybucyjna (Alokacyjna) Analityczna Stymulacyjna Społeczna [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Polskie podatki państwowe [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Polskie podatki samorządowe (gminne) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Teoretyczna klasyfikacja podatków Źródło: Dochód Podatki przychodowe Podatki dochodowe (PIT, CIT) Źródło: Majątek Podatki od posiadania majątku ( rolny, leśny) Podatki od wartości majątku (katastralny) Podatki od wzrostu wartości majątku ( opłata adiacencka) Podatki od wzrostu masy majątkowej ( od spadków i darowizn) Podatki od transferu majątku ( PCC, PIT) Źródło: Obrót Podatki od obrotu profesjonalnego (VAT, akcyza) Podatki od obrotu niezawodowego (PCC) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Zasady podatkowe (canons of taxation) Zasada pewności podatkowej Nullum tributum sine lege = tylko ustawy mogą kształtować obowiązki podatkowe Lex vectigal retro non agit = prawo podatkowe nie działa wstecz Semper pro tributario = wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść podatnika Problem vacatio legis – zmiany przepisów podatkowych nie powinny wchodzić w życie w trakcie roku podatkowego, tylko od 1 stycznia roku następnego Zasada dogodności podatkowej Podatki należy pobierać w momencie największej zdolności płatniczej podatnika Zasada taniości podatkowej Pobór podatków nie powinien pochłaniać nadmiernych kosztów Zasada sprawiedliwości podatkowej (pkt 1 – 3 za: J. Gliniecka, J. Harasimowicz) Wszystkie podmioty muszą być w jednakowych warunkach traktowane według jednej miary (sprawiedliwość pozioma) Wysokość obciążenia podatkowego powinna być w racjonalnym stosunku do zdolności płatniczej podatnika ( sprawiedliwość pionowa) Cele publiczne, na jakie władze przeznaczają wpływy podatkowe powinny być społecznie aprobowane Równość podatkowa = każdy proporcjonalnie do swoich możliwości płatniczych powinien partycypować w utrzymaniu państwa = brak nadmiernych przywilejów podatkowych Ochrona źródła podatkowego ( leave them as you find them) = pobieranie podatków nie może prowadzić do rezygnacji z opodatkowanej działalności [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Klasycy zasad podatkowych ADAM SMITH (1725 – 1790) Liberalna koncepcja opodatkowania 1. Równomierność opodatkowania ( equality) i jej dwa kryteria: Benefit = korzyści, jakie każdy z nas odnosi z działalności państwa ( pro: podatek liniowy) Ability – to – pay = zdolność płatnicza danego podatnika ( pro: podatek progresywny) 2. Dogodność – „płać, kiedy wpływają pieniądze” 3. Pewność – „ nieokreśloność podatku wzbudza zuchwalstwo władz i sprzyja korupcji” 4. Ochrona źródeł podatkowych – 1. „ konfiskaty i kary pieniężne nie powinny rujnować podatników”, 2. „poddawanie obywateli nienawistnym badaniom poborców podatkowych hamująco wpływa na pracowitość ludu i zniechęca go do działalności gospodarczej” 5. Taniość – „jak największy dochód z opodatkowania powinien przypadać na rzecz dobra ogólnego, a nie na utrzymanie administracji podatkowej” ADOLF WAGNER (1835 – 1917) Socjalna koncepcja opodatkowania: 1. państwo musi sprzyjać sprawiedliwości społecznej i korygować różnice społeczne 2.podatki mogą i powinny zmieniać sytuację dochodową obywateli 3. podatki powinny być zatem elastycznym narzędziem polityki państwa, za pomocą którego można kształtować procesy społeczne i gospodarcze Modelowe podatki – progresywny podatek dochodowy, niższe stawki dla dochodów z pracy (ochrona głównego źródła podatkowego) wyższe dla dochodów „spekulacyjnych” ( np. od kapitałów) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Polska klasyfikacja zasad podatkowych (prof. Stanisław Owsiak) 1. FISKALNE: wydajności podatku elastyczności podatku stałości podatku 2. EKONOMICZNE ochrony źródeł podatkowych minimalnej ingerencji fiskusa w sferę własności prywatnej i wolności działalności gospodarczej 3. SPRAWIEDLIWOŚCI powszechności równości respektowania zdolności płatniczej podatnika 4. TECHNICZNE pewności podatku ( jasności i jawności podatków) dogodności podatku taniości poboru podatku [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Sprawiedliwość a fiskalizm Krzywa Laffera Dzień wolności podatkowej (za: pl.wikipedia.org) IND 14 III USA 17 IV POL 21 VI SWE 29 VII [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Podział i źródła prawa podatkowego Prawo podatkowe Krajowe Część ogólna Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – ORDYNACJA PODATKOWA Normy materialne (obowiązek / zobowiązania podatkowe) Normy proceduralne (postępowanie podatkowe) Normy ustrojowe (struktura i zadania organów podatkowych) Część szczegółowa ( poszczególne podatki państwowe i samorządowe) Ustawy szczególne Międzynarodowe Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania Europejskie Dyrektywy dotyczące m.in. podatków pośrednich [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Konstytucyjne podstawy prawa podatkowego Aspekty legislacyjne Aspekty merytoryczne (217) Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. --------------------------------------------------------------------- (123) Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. (168) Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. (84) Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. --------------------------------------------------------------------- (32) 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. (64) 1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

Cechy polskiego prawa podatkowego 1 Dziedzina prawa publicznego 2 Ingerencyjny i konfliktogenny charakter 3 Obszerność regulacji prawnej 4 Ogromna dynamika zmian 5 Hermetyczność przepisów 6 Znaczna rola judykatury - sądów administracyjnych, Trybunału Konstytucyjnego, interpretacji Ministra Finansów – przy określaniu zakresu praw i obowiązków podatkowych [1] Teoria podatków i prawa podatkowego