BOGOWIE GRECCY Opracowała Małgorzata Kotkowiak

Kolebka starożytnej Grecji Nowa cywilizacja, która wyłoniła się we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, wiele zawdzięczał starszym tradycjom bliskowschodnim i egejskim. O kształcie cywilizacji śródziemnomorskiej zadecydowało w dużej mierze położenie geograficzne. Pomimo dużych rozmiarów i zróżnicowania zamieszkujących je ludów, obszar Morza Śródziemnego stanowi jednolity rejon geograficzny. Morze stanowiło podstawowy łącznik. Na jego brzegach rozwinęła się cywilizacja posługująca się kilkoma językami ludów nadbrzeżnych. Osiągnięcia epoki klasycznej tworzą całość, która dała podwaliny współczesnym państwom. Dlatego też epoka klasyczna jest dla nas czymś uchwytnym i zrozumiałym. Zasadniczą rolę w tworzeniu tego świata odegrali Grecy, którzy w większej mierze niż jakikolwiek inny naród zadecydowali o jego dynamice i ukształtowali jego dziedzictwo. Poszukując doskonałości zadecydowali o ty, jak pojmować ja będą ludzie późniejszych epok. Trudno przeceniać wag ich osiągnięć. Stanowią one najważniejszy z elementów procesu, który ukształtował cywilizację śródziemnomorską

Indoeuropejscy przodkowie Greków przybyli na teren południowych Bałkanów na przełomie III i II tysiąclecia p.n.e. Kultura materialna przybyszów była bardzo uboga i przed około 1600 rokiem p.n.e. pozostawiła stosunkowo mało śladów. W tym samym czasie na Krecie rozpoczynał się okres świetności cywilizacji zwanej przez badaczy cywilizacją minojską. Około 2000 roku p.n.e. pojawiają tam monumentalne kompleksy pałacowe Knossos, Fajstos, Malia, nieco później Kato i Zakro, w których administrację prowadzono za pomocą pisma (pismo linearne A). Pod pojęciem mitologia grecka rozumiemy religię starożytnych Greków. Był to zbiór wierzeń o charakterze politeistycznym i antropomorficznym. Mitologia stymulowała twórczość artystyczną do tego stopnia, że ciągle pojawiały się nowe wątki, odzwierciedlające relacje zachodzące między człowiekiem i bogami, służyły one głównie do określenia granic, których śmiertelnikom nie było wolno przekraczać. Na swój sposób mitologia była kodeksem etycznym wyznaczającym miejsce człowieka w ustalonym porządku świata. Najstarszymi źródłami wiedzy o mitologii greckiej są dzieła Homera i Hezjoda.

Bogowie ci zostali skonstruowani w wyobraźni na podobieństwo Greków, podobnie wyglądali, mieli podobne problemy, poza tym mieli także ludzkie cechy charakteru – te pozytywne i negatywne. Bogowie rządzący światem stawali się coraz bliżsi, każdy z nich miał swoja jasną i znana ludziom historię. Mitologia niosła Grekom nadzieje i była przez nich traktowana poważnie. W ten sposób rozumieli oni świat.

OLIMP, Olimbos, masyw górski w Grecji, w pobliżu Zatoki Salonickiej; wys. do 2917 m (Mitikas - najwyższy szczyt kraju); zbudowany z łupków krystalicznych i zmetamorfizowanych wapieni; strome stoki pocięte głębokimi i wąskimi dolinami. Park narodowy (założony w 1938, ok. 4000 ha). Według wierzeń starożytnych Greków siedziba bogów greckich, stąd zwanych olimpijskimi.

Zeus– syn Kronosa i Rei, naczelne bóstwo nieba i ziemi, bóg światłości, zsyłał deszcze, grzmoty i pioruny. Stał na straży porządku świata, sprawiedliwości, był opiekunem wszystkich plemion greckich, patronem każdego gospodarstwa rolnego. Doznawał wielkiej czci w całej Grecji, lecz głównymi miejscami kultu były Nemea i Olimpa, gdzie obchodzono ogólnogreckie uroczystości poświęcona mu, oraz Dodona, w której znajdowała się wyrocznia boga. Atrybutami Zeusa były: berło, piorun, orzeł i tarcza z frędzlami.

Hera – największa bogini olimpijska, siostra i żona Zeusa Hera – największa bogini olimpijska, siostra i żona Zeusa. Królowa nieba i ziemi, opiekowała się przede wszystkim kobietami zamężnymi i życiem rodzinnym. Ulubionym ptakiem tej bogini był paw, roślinami lilia i granat. Główne ośrodki kultu Hery znajdowały się w Samos, Argos, Sparcie i Mykenach.

Atena – córka Zeusa i Metis (Rozwagi) Atena – córka Zeusa i Metis (Rozwagi). Bogini mądrości, rozwagi i wojny, opiekowała się rzemiosłem, życiem społecznym oraz pracami kobiecymi, zwłaszcza tkactwem. Atrybutami Ateny były: włócznia, hełm i egida, ulubioną rośliną – oliwka, zwierzęciem – sowa.

Posejdon – syn Kronosa i Rei, brat Zeusa i Posejdona, bóg mórz, rzek, wysp i półwyspów, panował nad wszystkimi istotami żyjącymi w wodach morskich i lądowych. Jego władzy podlegali żeglarze wraz ze swoimi statkami. Atrybutem jego potęgi był trójząb, dzięki któremu wzniecane były burze morskie i powodowano trzęsienie ziemi. Głównym centrum kultu Posejdona była świątynia na Istmos, poświęcane mu były konie i delfiny.

Afrodyta – bogini miłości, zrodzona z fal morskich, ośrodkami jej kultu były m. in Knidos, Pafos, Cypr. Mężem bogini był Hefajstos, którego nieustannie zdradzała z Aresem. Jej atrybutem były gołębie, róża i mirt.

Ares – syn Zeusa i Hery, bóg krwawej i okrutnej wojny Ares – syn Zeusa i Hery, bóg krwawej i okrutnej wojny. Poświęcone mu były wilk i pies, z ptaków jastrząb; wierzono poza tym, że ten bóg szczególnie upodobał sobie dziką Trację i tam najchętniej przebywał.

Hefajstos – syn Zeusa i Hery, bóg ognia i sztuki kowalskiej, słynął z brzydoty i ułomności ( okulał, gdy został dwa razy zrzucony z Olimpu). Hefajstos wzniósł boskie pałace na Olimpie, stworzył tarczę dla Zeusa, trójząb dla Posejdona i zbroję dla Achillesa.

Hades – bóg świata podziemnego, syn Kronosa i Rei, brat Zeusa i Posejdona, panował wraz ze swoją żoną Persefoną nad duszami zmarłych, podziemnymi demonami. Atrybutami boga były drzewa cyprysowe i narcyzy, sadzone na grobach, oraz róg obfitości.

Hermes – bóg sprytu i zręczności, boski posłaniec Hermes – bóg sprytu i zręczności, boski posłaniec. Pełnił funkcję opiekuna dróg, heroldów, podróżnych, kupców, rzemieślników i złodziei. Czczono go na wiele sposobów, np. umieszczano na drogach słupy z jego popiersiem (tzw. hermy). Atrybutami Hermesa były: szeroki kapelusz, kaduceusz opleciony wężem oraz ozdobne skrzydełka u nóg i kapelusza.

Demeter – bogini ziemi, płodów rolnych, a zwłaszcza łanów zboża Demeter – bogini ziemi, płodów rolnych, a zwłaszcza łanów zboża. Czczono ją w całej Grecji, specjalnego kultu doznawała jednak w świątyni w Eleusis w Attyce. Przypisywano jej wynalezienie młyna, ona tez miała nauczyć ludzi uprawy jarzyn i bobu. Godłem Demeter były kłosy zboża, narcyz, mak, a ulubionym ptakiem – żuraw.

Apollo – syn Zeusa i Latony, bóg piękna i słońca, strzelając promieniami słonecznymi leczył choroby a także nagle zabijał ludzi. W Delfach, za pośrednictwem kapłanki Pytii, wieszczył przyszłość. Czczony był także jako bóg muzyki, poezji, sztuki i nauki, poświęcone mu były łabędź, jastrząb, kruk, laur, kołczan i łuk.