Nowe finansowanie. Większa dostępność. Lepsza jakość. Konferencja MNiSW nt. reformy systemu zarządzania i finansowania nauki i szkolnictwa wyższego Warszawa, 25 stycznia 2008 dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek

Ograniczenia dot. zarządzania Brak strategicznej wizji nauki w Polsce i implementacji wyników jej badań do gospodarki Brak instytucjonalnych (państwowych i prywatnych) powiązań między nauką a przedsiębiorstwami Brak zainteresowania nauki współpracą z przedsiębiorstwami Niewielkie zainteresowanie przedsiębiorstw współpracą z nauką Efekt: brak wyznaczonych celów i rozumnego wykorzystywania środków do ich osiągania Ograniczenia dot. finansowania Wysokie ryzyko inwestowania kapitału w badania i wdrażania ich wyników Słabość kapitałowa nauki i przedsiębiorstw Koncentracja przedsiębiorstw na działalności bieżącej Rozproszenie środków na naukę Efekt:udział wydatków na B+R = 0,58% PKB, gdzie 2/3 to środki publiczne, a 1/3 to środki prywatne System zarządzania i finansowania nauki DIAGNOZA

Słabość kapitałowa przedsiębiorstw Zysk brutto przypadający na 1 przedsiębiorstwo, 2005, wg klas wielkości (w tys. zł) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2005 r., GUS, Warszawa luty ,66%96,33%0,85% 0,17% 99,83%Udział w liczbie przedsiębiorstw System zarządzania i finansowania nauki

Koncentracja przedsiębiorstw na działalności bieżącej (i) System zarządzania i finansowania nauki Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP za kolejne lata, PKPP Lewiatan

Koncentracja przedsiębiorstw na działalności bieżącej (ii) System zarządzania i finansowania nauki Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP za kolejne lata, PKPP Lewiatan

2006 Koncentracja przedsiębiorstw na działalności bieżącej (iii) System zarządzania i finansowania nauki Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP za kolejne lata, PKPP Lewiatan

Koncentracja przedsiębiorstw na działalności bieżącej (iv) System zarządzania i finansowania nauki Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP za kolejne lata, PKPP Lewiatan

Koncentracja przedsiębiorstw na działalności bieżącej (v) System zarządzania i finansowania nauki Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP za kolejne lata, PKPP Lewiatan

Rozwiązania instytucjonalne Strona podażowa (długi okres): Forsight wskazujący najbardziej perspektywiczne obszary polskiej nauki, Forsight technologiczny, Forsight regionalny Strona popytowa (długi okres): Analiza (krocząca) kierunków rozwoju polskiej gospodarki Audyt wszystkich badań, projektów realizowanych przez uczelnie i podmioty badawcze – ocena potencjału komercyjnego (i efektywności wydawania publicznych pieniędzy) Opracowanie katalogu potrzeb dotyczących infrastruktury badawczej oraz – na tej podstawie – planu budowy infrastruktury badawczej Uzależnienie korzystania ze środków publicznych (budżetowych i unijnych) od utworzenia konsorcjum złożonego z biznesu i podmiotów badawczych. Opracowanie systemu współpracy uczelni i podmiotów badawczych z biznesem: wzór kontraktu (schemat), zasady współfinansowania, zasady transferu praw autorskich, etc. w ramach współpracy stałej w ramach badań prowadzonych na zamówienie w ramach badań sponsorowanych w ramach konsultacji/pomocy merytorycznej w działaniach B+R Umożliwienie pracownikom łączenia działalności badawczej i biznesowej na uczelni z wykorzystaniem środków trwałych i finansowych uczelni w zamian za udział w zyskach z komercjalizacji wyników badań System zarządzania i finansowania nauki PROPOZYCJE ZMIAN

Rozwiązania instytucjonalne (cd) Tworzenie przez uczelnie i podmioty badawcze z przedsiębiorstwami spółek realizujących projekty badawcze i wdrożeniowe Tworzenie przez uczelnie i podmioty badawcze sieci kontaktów, np. z absolwentami uczelni pracującymi zawodowo w sektorze prywatnym Utworzenie przez MNiSW interaktywnego portalu informacyjnego o pracach badawczych prowadzonych na uczelniach i przez podmioty badawcze oraz o potrzebach badawczych przedsiębiorstw Przygotowanie i realizacja przez MNiSW promocji innowacyjności Rozwiązania finansowe Zasada: alokowanie środków publicznych na naukę na zasadach konkursowych. Utworzenie funduszu/y poręczeń kredytowych poręczających kredyty udzielane na realizację projektów badawczo-rozwojowych (warunek: konsorcjum nauka+biznes). Wprowadzenie ulg podatkowych dla parterów konsorcjum związanych z prowadzeniem wspólnych badań, których efekty zostaną skomercjalizowane (podobne do podatkowych rozwiązań skierowanych do indywidualnych przedsiębiorstw). Zwiększenie zdolności akumulacyjnych przedsiębiorstw. System zarządzania i finansowania nauki PROPOZYCJE ZMIAN

Rozwiązania prawne (przykłady) Przygotowanie rozwiązań prawnych wspierających tworzenie klastrów (wzorem mogłyby być np. Specjalne Strefy Ekonomiczne). Zmiana ustawy o CIT i PIT – wprowadzenie uznania wydatków na B+R za koszty uzyskania przychodów; wprowadzenie instrumentu tax credit. Zmiana w ustawie o zasadach finansowania nauki – wprowadzenie na etapie oceny wywiązania się z realizacji umowy o dofinansowanie przesłanki zwalniającej z obowiązku zwrotu przekazanego przedsiębiorcy dofinansowania polegającej na wystąpieniu ryzyka naukowego wynikającego z charakteru prowadzonych badań. Zmiana w ustawie o zasadach finansowania nauki – doprecyzowanie przepisów w kierunku wprowadzenia równego dostępu jednostek badawczych ze sfery publicznej i niepublicznej do instrumentów finansowania nauki Zmiana w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji – przeznaczenie większego odsetka przychodów uzyskanych z prywatyzacji w danym roku budżetowym na Fundusz Nauki i Technologii Polskiej (dzisiaj – 2%, propozycja 7% z wyodrębnieniem na dodatkowe 5% subfunduszu na finansowanie stypendiów naukowych i na projekty badawcze realizowane np. w formie spółek uczelni czy podmiotów badawczych z przedsiębiorstwami. Zmiana w ustawie o szkolnictwie wyższym – wyraźne zdefiniowanie możliwości tworzenia przez uczelnie spółek z podmiotami prywatnymi i określenie warunków ich tworzenia. Zmiana w ustawie o wspieraniu innowacyjności – m.in. zniesienie obowiązku wyodrębniania centrów badawczo-rozwojowych przedsiębiorstw w odrębne podmioty prawne. System zarządzania i finansowania nauki PROPOZYCJE ZMIAN

System zarządzania i finansowania szkolnictwa wyższego DIAGNOZA Ograniczenia dot. zarządzania Brak instytucji kanclerza w państwowych szkołach wyższych Brak instytucjonalnych i prawnych rozwiązań pozwalających na tworzenie na uczelniach ciał w skład których wchodzą m.in. przedstawiciele biznesu Brak wyceny usług dydaktycznych i naukowych Nastawienie na masowe kształcenie Brak strategii kształtowania kierunków studiów Brak procedur dostosowywania programów i form nauczania do potrzeb gospodarki Brak nauczania organizowania i prowadzenia biznesu poza kierunkami ekonomicznymi i zarządzania Ograniczenia dot. finansowania Słabość finansowa szkół wyższych (wiele przyczyn zewnętrznych i wewnętrznych) Uzależnienie środków finansowych pozostających w dyspozycji szkoły wyższej od liczby studentów Obawy Rektorów szkół wyższych dotyczące współpracy z biznesem (oskarżenie o nieprawidłowe wykorzystywanie środków publicznych) Brak wykorzystania możliwości komercjalizowania prac badawczych

System zarządzania i finansowania szkolnictwa wyższego DIAGNOZA Brak umiejętności absolwentów szkół wyższych w opinii przedsiębiorców Analitycznego myślenia, poszukiwania związków przyczynowo- skutkowych Komunikowania się, formułowania przekazu Poszukiwania i selekcjonowania informacji Znajomości języków obcych Pracy w zespole i kierowania zespołem Organizowania i prowadzenia projektów Samodzielnego prowadzenia badań Stałego uczenia się i przekazywania wiedzy innym Negocjacji Podstaw ekonomii, ponieważ każda działalność człowieka ma wymiar ekonomiczny Przedsiębiorczości, gotowości do ryzyka, kreatywności

System zarządzania i finansowania szkolnictwa wyższego PROPOZYCJE ZMIAN Rozwiązania instytucjonalne Stworzenie długookresowej strategii rozwoju edukacji, w tym szkolnictwa wyższego. Ustawowe ustanowienie instytucji kanclerza w państwowych szkołach wyższych z określeniem kompetencji. Tworzenie w szkołach wyższych instytucji/rad wspierających działalność uczelni – współpraca z biznesem i NGOsami. Wprowadzenie fakultatywnych zajęć na wszystkich uczelniach i kierunkach (w formie warsztatów) z prowadzenia biznesu. Wprowadzenie zajęć w formie warsztatów dla pracowników naukowo-dydaktycznych z prowadzenia biznesu. Wprowadzenie możliwości prowadzenia zajęć przez praktyków. Uzupełnienie programów nauczania o kształcenie umiejętności miękkich. Stworzenie programów wspierania studentów szczególnie uzdolnionych oraz zainteresowanych naukami ścisłymi. Rozwój kształcenia dualnego. Promocja i rozwój elearningu. Rozwój kształcenia ustawicznego przez uczelnie wyższe. Rozwiązania finansowe Wprowadzenie zarządzania finansami szkół wyższych jak w przedsiębiorstwach. Wprowadzenie kredytu dla studentów (w części traktowanego jako stypendium). Wprowadzenie możliwości współpracy finansowej szkół wyższych z biznesem – sponsoring, realizacja wspólnych przedsięwzięć biznesowych na bazie projektów badawczych, etc. Wprowadzenie możliwości uznawania za koszty uzyskania przychodów kosztów przedsiębiorstw poniesionych na organizację i prowadzenie praktyk dla studentów.

Wszystkie zaproponowane rozwiązania instytucjonalne, finansowe i prawne będą tylko wtedy w pełni efektywne, gdy tłem dla nich będzie wysoka dynamika wzrostu gospodarczego oraz zdolność i chęć ludzi do zmian.

Dziękuję za uwagę.