Sandomierz w Sztuce Styl Romański Styl Gotycki

Spis treści: Zdjęcia-Brama Opatowska Styl Gotycki Katedra Kościół Św. Pawła Zdjęcia- Katedra Zdjęcia- Kościół Św. Pawła Dom Długosza Styl Romański Zdjęcia- Dom Długosza Kościół św. Jakuba Kościół Św. Ducha Zdjęcia-Kościół Św. Jakuba Zdjęcia-Kościół Św. Ducha Literatura Brama Opatowska

Styl Gotycki Styl cechujący się strzelistością i monumentalnością budowli. Budowle gotyckie posiadały duże strzeliste, zakończone łukami witraże zamiast okien, kopuły, łukowe stropy podtrzymujące dach - nazywane także konstrukcją żebrową. Styl ten był bardziej wytworny od stylu romańskiego. Człowiek obserwujący budynek miał poczuć wielkość owej budowli, częściowo była to faktyczna wielkość budynku a częściowo złudzenie wytworzone przez wyżej wymienione łuki. W tym stylu wznoszono przeważnie kościoły na planie krzyża łacińskiego.

Katedra Katedra - wzniesiona w XIV w., gotycka, zachowała pierwotny układ przestrzenny i bogatą dekorację rzeźbiarską we wnętrzu. Posiada wyposażenie wewnętrzne z XV - XVII wieku (freski bizantyjsko - ruskie, ołtarze rokokowe, obrazy i rzeźby). Bazylika Katedralna wzniesiona została w miejscu pierwotniej romańskiej kolegiaty, zniszczonej najazdami Tatarów w XIII wieku i Litwinów w 1349 roku. W 1360 roku król Kazimierz Wielki funduje nową kolegiatę, która wraz z powstaniem Diecezji Sandomierskiej w 1818 roku otrzymała godność Katedry, a w 1960 roku godność Bazyliki Katedralnej. Jest to gotycka budowla typu halowego z trójbocznie zamkniętym, wydłużonym prezbiterium, nakryta sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Na ścianach prezbiterium zachowały się polichromie wykonane ok. 1421 roku przez warsztat ruski, mistrza Hayla z Przemyśla. Freski odsłonięto i zakonserwowano w latach 1934-1936. Ołtarze i portale Katedry wykonane są z czarnego marmuru, a ozdobione marmurem różowym. Są to unikatowe przykłady wyrobów kamieniarskich warsztatów w Czarnej pod Krakowem w XVII i XVIII w. Wnętrze kościoła zdobi wspaniały zespół rokokowych ołtarzy (II poł. XVIII w.) przy międzynawowych filarach. Są one dziełem wybitnego warsztatu mistrza Macieja Polejowskiego ze Lwowa. Na ścianach widnieje zespół 16 obrazów, z których 12 tworzy cykl tzw. "Kalendarium", natomiast cztery obrazy pod chórem przedstawiają sceny z historii Sandomierza. Męczeństwo Sandomierzan w 1260 roku, męczeństwo dominikanów w 1260 roku, rytualny mord żydowski oraz wysadzenie zamku przez Szwedów w 1656 roku. Ten ostatni obraz przedstawia legendarny moment, kiedy to porwany podmuchem rycerz Bobola, został przerzucony wraz z koniem przez Wisłę, nie doznając żadnego uszczerbku na ciele. W skarbcu Katedry przechowywane są między innymi liczne inkunabuły i relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego podarowany Kolegiacie przez króla Władysława Jagiełłę w uznaniu zasług rycerstwa sandomierskiego w bitwie pod Grunwaldem.

zdjęcia-Katedra

Dom Długosza Dom Długosza zbudowany w 1476 r. z fundacji słynnego historyka - jeden z najlepiej zachowanych gotyckich domów mieszkalnych. Wewnątrz mieści bogate zbiory Muzeum Diecezjalnego. Ufundowany został w 1476 roku przez historyka Jana Długosza, kanonika sandomierskiego dla księży misjonarzy, wikariuszy katedry. W 1864 roku dom oddano pod zarząd kapituły katedralnej. Jest to dwukondygnacyjna, ceglana budowla z wysokimi szczytami i dwuspadowym dachem. Nad południowym wejściem znajduje się kamienna tablica erekcyjna z herbem Wieniawa, napisem i datą 1476. Układ wnętrz z obszerną sienią pośrodku i belkowanymi stropami, został częściowo zmieniony dla potrzeb muzealnych. Od 1937 roku mieści się tu Muzeum Diecezjalne. Autorem ekspozycji był Karol Estreicher, historyk sztuki z Krakowa. Muzeum posiada bardzo cenne zbiory z zakresu malarstwa, rzeźby sakralnej, tkaniny, drobnej plastyki oraz elementów wystroju architektonicznego, jak również sztuki zdobniczej, ceramiki, kolekcji, mebli i archeologii.

zdjęcia-Dom Długosza

Kościół- Św.Ducha Kościół św. Ducha wraz z Zespołem dawnego szpitala św. Ducha - fundowany w 1292 r. wzniesiony w XIV w. przebudowany w XIX. Kościół wraz z przyległymi budynkami dawnego szpitala tworzył zespół klasztorny prowadzony przez zakon szpitalników zwany Duchakami. Jest jednym z najstarszych obiektów instytucji dobroczynnych w Polsce, po Krakowie i Kaliszu. Pierwotnie drewniany zespół wzniesiony był z fundacji kasztelana krakowskiego Żegoty w 1303 roku, spłonął w czasie najazdu Litwinów w 1349 roku. Odbudowany został w końcu XIV w. Kościół św. Ducha - gotycki - pierwotnie należał do grupy kościołów pseudodwunawowych. Nawa nakryta była sklepieniami trójdzielno-gwiaździstymi, wspartymi na środkowym filarze. Obecne sklepienie pochodzi z XVIII wieku. Na utrzymanie zakonników, kościoła, zabudowań i podopiecznych darował wieś Żyć (obecnie Szewce). Zakonnicy zgodnie z regułą, opiekowali się biednymi, leczyli chorych i uczyli zawodu sieroty i podrzutki. To miejsce to tak że początek działalności dobroczynnej w Sandomierzu.

zdjęcia- Kościół Św. Ducha

Brama Opatowska Brama Opatowska - zbudowana w XIV - XVI w. - jedna z najlepiej zachowanych bram miejskich w Polsce. Nieopodal pozostały fragmenty średniowiecznych murów obronnych oraz furta dominikańska tzw. "Ucho Igielne". Gotycka brama wjazdowa do miasta. Wzniesiona w XIV wieku z fundacji Kazimierza Wielkiego. Jedyna jaka zachowała się spośród czterech istniejących. Uznawana była za największą. W systemie obwarowań sandomierskich murów obronnych były cztery takie bramy: od północy Zawichojska i jedyna z zachowanych Opatowska, od południa Krakowska i od wschodu Lubelska. W XVI wieku Bramę Opatowską podwyższono i zwieńczono renesansową attyką. Z wysokości 30 metrów można zobaczyć fascynujący widok na miasto i okolice. Od południa rozciąga się panorama Starego Miasta, widać Wisłę, która w tym miejscu płynie w kształcie litery "S", a także kościoły św. Jakuba i św. Pawła, hutę oraz Tarnobrzeg. Natomiast od strony północnej klasztor Benedyktynek, przedmieście Zawichojskie, osiedle Kruków oraz szpital. Od wschodu rozciąga się panorama Wisły i Gór Pieprzowych, od zachodu widać park miejski z wieżą ciśnień, kościołem św. Józefa oraz budynki dawnego klasztoru o.o. reformatorów. Pierwotnie poszczególne kondygnacje wieży połączone były drabinami i pomostami przy otworach strzelniczych. W 1928 roku podczas jej remontu wykonano metalowe schody. Wjazd przez bramę zamykany był żelazną kratą, spuszczaną po prowadnicy, która zachowała się do dziś, na północnej ścianie bramy.

zdjęcia-Brama Opatowska

Kościół Św.Pawła Zespół kościoła św. Pawła, który powstał w XV / XVII w., posiada bogatą dekorację sztukatorską i barokowe wyposażenie we wnętrzu. Kościół ufundowany został w 1226 roku przez biskupa Iwona Odrowąża. Pierwotnie była to drewniana świątynia, na miejscu której w wieku XV wzniesiono obecną, gotycką budowlę. Jednonawowa, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium budowla gotycka, została przebudowana w XVII wieku i XVIII wieku. Z barokową przebudową wiąże się sztukatorska dekoracja sklepień i snycerskie wyposażenie wnętrza - ołtarze, chór organowy, stalle w prezbiterium i ambona, polichromowane i złocone. Kościół otoczony jest starym murem, przy którym barokowa dzwonnica i bramka z piękną kutą kratą - z końca XVII wieku - plebanią w typie drewnianego dworku, tworzą bardzo malowniczy zespół.

zdjęcia-Kościół Św. Pawła

Styl Romański Budynki w tym stylu są masywne, wykonane na planie prostych figur, o przeznaczeniu typowo obronnym. Romańskie twięrdze posiadające grube mury i małe okna mogły z powodzeniem odpierać najazdy nieprzyjaciół. Jeżeli chodzi o warunki mieszkalne, budowle wykonane w tym stylu nie były przyjazne mieszkańcom - małe okna powodowły wszechobecny mrok, a wnętrze było zwykle wilgotne i zimne.

Kościół św. Jakuba Położony w zieleni najstarszy zachowany kościół sandomierski pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła z pozostałościami klasztoru dominikanów przypomina o lokalizacji pierwszego ośrodka wczesno-miejskiego. W 1226 roku przybyli tu dominikanie i po rozebraniu „starej” świątyni rozpoczęli budowę nową zgodnie z regułą świętego Dominika . W pierwszej połowie XIII wieku powstał kościół i jedno ze skrzydeł klasztornych, a w kolejnych wiekach prace kontynuowano, ostatecznie zamykając klasztor w czworobok połączono ze świątynia zakonną. Niepowtarzalne piękno i atmosfera kościoła, zbudowanego prawie w całości z cegły w stylu romańskim sprawia, że należy on do najcenniejszych obiektów sakralnych na terenie Polski, a także ma swoje miejsce w światowym dziedzictwie kultury. Szczególnym bogactwem dekoracji o motywach figuralnych, geometrycznych i roślinnych odznacza się północna elewacja kościoła św. Jakuba z prowadzącą do wnętrza „bramą niebios”- późnoromańskim portalem głównym z pierwszej połowy XIII wieku.

zdjęcia- Kościół św. Jakuba

Literatura: Przewodnik po Sandomierzu Romana Chyły i Doroty Adamkiewicz Strona internetowa Miasta Sandomierz www.sandomierz.pl Encyklopedia internetowa www.wikipedia.pl Prezentacje multimedialną przygotowała: Alicja Witkowska Kl. III B th