Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII II, :)…

Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwi-czeń Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwi-czeń. ABY ZALICZYĆ ĆWICZENIA, musicie Państwo na ćwi- czeniach i na KOLOKWIUM zdobyć odpowiednią liczbę punktów.

Reguły gry (MAKRO II na studiach dziennych SGH) 1 Reguły gry (MAKRO II na studiach dziennych SGH) 1. Aby zaliczyć semestr, wystarczy zebrać 50 ze 100 możliwych do zdobycia punktów. 100 punktów można zarobić, pisząc sprawdzian z wykładu i literatury, czyli tzw. KOLOKWIUM. Punkty czekają na Państwa również na ćwiczeniach. Prowadzący rozdaje je np. za: a/ celne wypowiedzi, b/ odpowiedzi na pytania, c/ rozwiązywanie zadań. Punkty przeliczane są na oceny zaliczeniowe wedle takiej oto tabeli: Punkty Ocena <50 - 70) 3 – 3,5 <70- 90) 4 – 4,5 Ponad 90 5 – 5,5

2. Zdobywaszy zaliczenie, można przystąpić do egzaminu… 2. Zdobywaszy zaliczenie, można przystąpić do egzaminu… ABY ZDAĆ EGZAMIN, wystarczy zdobyć 50 punktów (do wzięcia jest znowu 100 punktów). Przelicza się je na ocenę wedle tej samej tabeli. W części ustnej egzaminu, która ma formę krótkiej roz-mowy, biorą udział studenci chcący poprawić swą ocenę (np. z 4 na 5). W wyniku tej rozmowy ocena może zostać podwyższona lub ob-niżona.

ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD

ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. ĆWICZENIA

ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. ĆWICZENIA 3. SERWIS INTERNETOWY www ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. ĆWICZENIA 3. SERWIS INTERNETOWY www.podstawyekonomii.pl/makroekonomia2/

MAKROEKONOMIA II Wykorzystuję podręczniki: 1. R. Dornbusch, S. Fischer i R. Startz: Macroeconomics, McGraw-Hill 2003. 2. G. Mankiw: Macroeconomics, Worth Publishers 1994. 3. D. Miles, A. Scott: Macroeconomics, John Wiley & Sons, Inc. 2005. 4. M. Gärtner: Macroeconomics, Pearson Education Limited 2003. 5. M. Burda, Ch. Wyplosz: Macroeconomics. A European Text, Oxord University Press 2009 (5th edition). * Zakładam opanowanie przez studentów podstaw makroekonomii (zob. np.: B. Czarny: Podstawy ekonomii, PWE 2011). Skrypt do wykładu jest dostępny w internecie.

MAKROEKONOMIA II SPIS TREŚCI: 1. RACHUNKOWOŚĆ SPOŁECZNA 2. KONSUMPCJA 3. INWESTYCJE 4. RYNEK PIENIĄDZA 5. WZROST GOSPODARCZY I 6. WZROST GOSPODARCZY II 7. MODEL IS-LM I 8. MODEL IS-LM II 9. ZAGREGOWANA PODAŻ, PŁACE, CENY I BEZROBOCIE 10. TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ 11. POLITYKA GOSPODARCZA W GO I 12. POLITYKA GOSPODARCZA W GO II * Uwaga! Na ostatnim wykładzie w semestrze, czyli tuż przed egza-minem, :), odbędzie się kolokwium z makroekonomii II. Warszawa, 6 października 2011 r. Bogusław Czarny

UWAGA! Do kolokwium i do egzaminu obowiązuje znajomość CAŁEGO skryptu internetowego i – dodatkowo - INFORMACJI PRZEKA-ZANYCH LUB WSKAZANYCH NA WYKŁADZIE.

RACHUNKI MAKROEKONOMICZNE

1. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO I SPOSOBY JEGO OBLI-CZANIA. 1.1. PKB SUMĄ WYDATKÓW NA DOBRA FINALNE. Aby obliczyć wynik rocznej pracy społeczeństwa w gospodarce otwartej, sumujemy roczne wydatki na nowe dobra finalne. To się nazywa WYDATKOWA METODA (ang. expenditure approach) liczenia PKB. Chodzi o: wydatki konsumentów na konsumpcję, C, wydatki firm na inwestycje, I, wydatki państwa na zakup dóbr, G, wydatki zagranicy na dobra wytworzone w naszym kraju, X. Pomniejszona o zakupy dóbr zagranicznych (import, Z) suma tych wydatków stanowi produkt krajowy brut-to (PKB, Y). Y = C + I + G + X - Z.

1.2. PKB SUMĄ DOCHODÓW CZYNNIKÓW PRODUKCJI W danym okresie suma wartości kupionych przez konsumentów, firmy, państwo i zagranicę nowych dóbr finalnych równa się sumie dochodów właścicieli czynników użytych w celu wyprodu-kowania tych dóbr. A zatem PKB można również obliczyć, sumu-jąc te dochody. To się nazywa DOCHODOWA METODA (ang. income approach) liczenia PKB. Oto jej uzasadnienie.

Roczny utarg producentów dóbr finalnych składa się z: 1. zysku właścicieli kapitału rzeczowego; 2. płac pracowników; 3. kosztów rzeczowych. Te koszty rzeczowe stanowią utarg producentów dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”, potrzebnych do wytworzenia dóbr final-nychA. Jednak utarg ten również składa się z: 2. płac zatrudnionych pracowników; 3. kosztów rzeczowych, czyli utargu producentów dóbr pośrednich „drugiego rzędu”, zu-żywanych do produkcji dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”. Także ten utarg składa się z zysku, płac i kosztów rzeczowych „trzeciego rzędu”. Itd. ------------------------------- A Zakładam, że nie istnieją inne koszty rzeczowe.

Posuwając się „w głąb” procesu produkcji dowolnego dobra fi-nalnego, odkrywamy w końcu, że producent dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie zużywa dóbr pośrednich. Wartość tych dóbr pośrednich „ostatniego rzędu” w całości składa się z dochodów właścicieli czynników.

W EFEKCIE KAŻDA CZĄSTKA WARTOŚCI DÓBR FINAL-NYCH JEST ZYSKIEM, PŁACĄ LUB WYNAGRODZENIEM WŁAŚCICIELI DÓBR POŚREDNICH OSTATNIEGO RZĘDU, CZYLI BOGACTW NATURALNYCH (ZIEMI).

Każda cząstka wartości dóbr finalnych jest zyskiem, płacą, czyli wynagrodzeniem pracy lub wynagrodzeniem właścicieli dóbr pośrednich ostatniego rzędu, czyli bogactw naturalnych (ziemi). U P D F Z P UPDP1 Z P UPDP2 Z P UPDP3 ......... Z P UPDPO Z P gdzie: UPDF - utarg producenta dobra finalnego. Z – zysk. P – płace. UPDP1 - utarg producentów dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”. UPDP2 - utarg producentów dóbr pośrednich „drugiego rzędu”. UPDP3 - utarg producentów dóbr pośrednich „trzeciego rzędu”. UPDP0 - utarg producentów dóbr pośrednich „ostatniego rzędu”, czyli bogactw naturalnych (ziemi).

......... 1.3. PKB SUMĄ WARTOŚCI DODANEJ W GOSPODARCE. PKB można także obliczyć METODĄ PRODUKCYJNĄ (ang. production approach), sumując powstającą w gospodarce wartość dodaną (ang. value added). WARTOŚĆ DODANA jest różnicą wartości sprzedanych dóbr i kosztu kupionych w celu ich wyprodukowania dóbr pośrednich. Na rysunku tworzonej przez kolejnych producentów war-tości dodanej odpowiadają zsumowane zysk i płace powstające przy produkcji, kolejno, dóbr finalnych, dóbr pośrednich pierwsze-go rzędu, dóbr pośrednich drugiego rzędu itd. Ponieważ utarg pro-ducentów dóbr pośrednich ostatniego rzędu, UPDPO, składa się wy-łącznie z wartości dodanej, to suma wartości wytworzonych na ry-sunku dóbr finalnych jest równa sumie wartości dodanej powstałej w trakcie tego procesu produkcyjnego. UPDF Z P UPDP1 Z P UPDP2 Z P UPDP3 Z P UPDPO ......... Z P

2. PRZYPŁYWY I ODPŁYWY (ang. injections, leakages). Jak wiemy, zsumowawszy wynagrodzenia właścicieli czynników, powstałe przy produkcji dóbr finalnych i dóbr pośrednich, Y2, potrzebnych do produkcji dobr finalnych, otrzymamy wartość dóbr finalnych powstałych w tym okresie, Y1 : Y1=Y2. Obrazem powstawania i podziału PKB na dochody właścicieli czynników produkcji jest model RUCHU OKRĘŻNEGO WY-DATKÓW I DOCHODÓW W GOSPODARCE.

2.1. RUCH OKRĘŻNY WYDATKÓW I DOCHODÓW W GOSPO- DARCE. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z OZNACZENIA: C – wydatki gospodarstw domowych na konsumpcyjne dobra finalne; S – oszczędności; Z – import; X – eksport; I – prywatne inwestycje; Td – podatki bezpośrednie; G – wydatki państwa na zakup dóbr; B – zasiłki wypłacane przez państwo; (NT = Td – B) – podatki netto; Y1 – suma wydatków na dobra wchodzące w skład PKB; Y2 – równa wydatkom na dobra wchodzące w skład PKB suma dochodów właścicieli czynników; Yd – dochód do dyspozycji gospodarstw domowych.

I Z X S C Y1 = C+I+G+X-Z G GOSPODARSTWA PAŃSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA DOMOWE Y = Y - NT NT=T – B Y d 2 d 2 S E K T O R P R Y W A T N Y Dochód ze sprzedaży czynników (Y2=Y1) gospodarstwa domowe przeznaczają na podatki netto (NT), na konsumpcję (C) i na osz-czędności (S). Prywatne przedsiębiorstwa dokonują inwestycji, I. S E K T O R P U B L I C Z N Y Państwo podatkami bezpośrednimi (Td) i pośrednimi (Te) zabiera właścicielom czynników część ich dochodów. (Zakładam, że państwo nie ma dochodów z własności, i że podatki pośrednie są równe zeru, Te=0). Państwo kupuje dobra wytworzone przez firmy (G) i roz-daje pieniądze zasiłkami (B). (Zasiłki są wypłacane tylko gospodar-stwom domowym; NT=Td-B to podatki netto, NT=t·Y, gdzie „t” to stopa opodatkowania netto). Z A G R A N I C A Zagranica kupuje dobra w naszym kraju; to jest eksport (X). My kupujemy dobra za granicą; to jest import (Z). (Zakładam, że im-port dotyczy tylko dóbr konsumpcyjnych i jest częścią C; Z=KSI·Y, gdzie KSI to krańcowa skłonność do importu).

Z X S I C Y1 = C+I+G+X-Z G GOSPODARSTWA PAŃSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA DOMOWE Y = Y - NT NT=T – B Y d 2 d 2 1. Konsumenci nie wydają całych dochodów na konsumpcję dóbr wytworzonych w kraju... ODPŁYWY Z RUCHU OKRĘŻNEGO – dochody gospodarstw do-mowych, które nie są wydawane na krajowe dobra konsumpcyjne. 2. Produkty finalne od przedsiębiorstw kupują nie tylko gospodars-twa domowe za dochody ze sprzedaży czynników... PRZYPŁYWY DO RUCHU OKRĘŻNEGO - dochody przedsię-biorstw, które nie są wydatkami gospodarstw domowych sfinanso-wanymi dzięki sprzedaży czynników.

oszczędności (S), podatki netto (Td-B), import (Z). PRZYPŁYWY: X S I C Y1 = C+I+G+X-Z G GOSPODARSTWA PAŃSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA DOMOWE Y = Y - NT NT=T – B Y d 2 d 2 ODPŁYWY: oszczędności (S), podatki netto (Td-B), import (Z). PRZYPŁYWY: inwestycje (I), wydatki państwa na dobra (G), eksport (X). * Oczywiście istnieją inne odpływy (np. wysyłane do ojczyzny zarob-ki gastarbeiterów pracujących w naszym kraju) i przypływy (np. przesyłane do kraju zyski zagranicznych filii naszych firm). Pomi-jamy je, chcąc uprościć analizę.

2.2. RÓWNOŚĆ PRZYPŁYWÓW I ODPŁYWÓW. Z naszego modelu ruchu okrężnego wynika, że przypływy ZAWSZE równają się odpływom. Przecież: X S I Z C Y1 = C+I+G+X-Z G GOSPODARSTWA PAŃSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA DOMOWE Y = Y - NT NT=T – B Y d 2 d 2 (1) Y1= C + I + G + X – Z. (2) Y1 = Y2. → I+G+X = S+NT+Z. (3) Y2 = S + C + NT.  

W modelu ruchu okrężnego odpływy ZAWSZE równają się przypły-wom: (1) Y1= C + I + G + X – Z. (2) Y1 = Y2. → I + G + X = S + NT + Z. (3) Y2 = S + C + NT.   Natomiast w modelu keynesowskim w stanie krótkookresowej nierównowagi gospodarki suma planowanych wydatków: Ipl + Gpl + Xpl MOŻE różnić się od sumy planowanych dochodów: Spl + NTpl + Zpl. (Ludzie chcą wydać mniej lub więcej, niż wynoszą ich dochody). Faktyczne inwestycje, I, i oszczędności, S, różnią się wtedy od plano-wanych, Ipl i Spl, co zapewnia równość odpływów i przypływów.

3. ZASTOSOWANIA RÓWNANIA: I + G + X = S + NT + Z. Z równości odpływów i przypływów, I+G+X=S+NT+Z, wynikają ważne wnioski, dotyczące stosunku wielkości występujących w nim zmiennych, czyli STRUKTURY GOSPODARKI. Umożliwiają one interpretację tego, co dzieje się w gospodarce.

(S – I) = (G – NT) + (X – Z) (1) 3.1. BILANS WYDATKÓW I DOCHODÓW SEKTORA PRYWAT-NEGO, SEKTORA PUBLICZNEGO I ZAGRANICY.   I + G + X = S + NT + Z (S – I) = (G – NT) + (X – Z) (1) Posługując się nawiasami, pogrupowałem zmienne w pary. Oto ich interpretacja: (G–NT) – różnica wydatków publicznych i wpływów z opodatkowa-nia netto (stan budżetu państwa). (X–Z) - różnica eksportu i importu (stan bilansu handlowego). (S–I) – różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego.

(C+S+NT) - (C+I+NT) = (S-I).   DYGRESJA (S–I) – różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego. Co to znaczy? Y2=C+S+NT to dochody sektora prywatnego (gospodarstw domo-wych i przedsiębiorstw) (ich podział opisuje dolna część modelu ru-chu okrężnego). C+I+NT to wydatki sektora prywatnego (gospodarstw domowych i przedsiębiorstw) (raz jeszcze przyjrzyj się modelowi ruchu okrężne-go...). Zatem różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego równa się: (C+S+NT) - (C+I+NT) = (S-I). KONIEC DYGRESJI 28 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z

Czego dowiadujemy się z równania (1): (S – I) = (G – NT) + (X – Z)? Otóż ewentualnej nadwyżce dochodów nad wydatkami sektora pry-watnego (S-I) nad jego wydatkami ODPOWIADA nadwyżka wydatków sektora publicznego i (lub) zagranicy nad ich dochodami. To ustalenie pozwala lepiej zrozumieć procesy zachodzące w gospo-darce (zob. następne slajdy).

Informacji o zmiennych z równania (S–I)=(G–NT)+(X–Z) dostar-czają krajowe systemy rachunkowości społecznej (ang. national in-come accounts). Oto przykład z 1999 r.; poszczególne wielkości wy-rażono w % PKB: - G-NT Np. pomyśl o Irlandii. Co właściwie działo się tu z nadwyż-ką dochodów sektorów prywatnego i publicznego nad ich wydat-kami?

- G-NT A co powiesz o Francji i Hiszpanii? Jak kraje te finansowały deficyt budżetowy?

- G-NT Jednak np. Portugalia i Grecja finansują deficyt budżetu środkami zagranicznymi...

- G-NT Zaś Stany Zjednoczone, które również są dłużnikiem świa-taA, mają nadwyżkę, nie deficyt budżetu. Środki zagraniczne służą tu finansowaniu nadwyżki prywatnych inwestycji nad oszczędnoś-ciami obywateli. -------- A Z-X>0; zatem amerykański deficyt handlowy jest finansowany m. in. emisją krajo-wych papierów wartościowych dla zagranicy.

3.2. OD CZEGO ZALEŻY WIELKOŚĆ INWESTYCJI W KRA-JU?   3.2. OD CZEGO ZALEŻY WIELKOŚĆ INWESTYCJI W KRA-JU? I + G + X = S + NT + Z → S + (NT – G) = (X – Z) + I. (2) Czego dowiadujemy się o gospodarce z równania (2)? Otóż, okazuje się, że wielkość inwestycji w kraju, I, zależy od wielkości tzw. osz-czędności narodowych [S+(NT–G)] i salda bilansu handlowego (X–Z).

S + (NT – G) = (X – Z) + I. TO ZASKAKUJĄCE: Poprawie bilansu handlowego (X-Z) – PRZY STAŁYCH OSZ-CZĘDNOŚCIACH NARODOWYCH, S+(NT–G) – towarzyszy zmniejszenie się inwestycji prywatnych, I. Natomiast pogorszeniu się bilansu handlowego – PRZY STAŁYCH OSZCZĘDNOŚCIACH NARODOWYCH – towarzyszy zwiększenie się prywatnych inwestycji. JAK TO MOŻLIWE?

Otóż np. pogorszenie się bilansu handlowego oznacza: S + (NT – G) = (X – Z) + I. Otóż np. pogorszenie się bilansu handlowego oznacza: 1. spadek eksportu, X, i (lub) 2. wzrost importu, Z. Ad. 1. Mniej niż do tej pory naszych oszczędności narodowych [S+(NT–G)] ucieka za granicę, finansując naszą nadwyżkę bilansu handlowego. Pozostając w kraju, te oszczędności powodują wzrost zapasów lub wzrost prywatnych inwestycji produkcyjnych (czyli wzrost inwestycji, I).A Ad. 2. Większa niż do tej pory część oszczędności narodowych [S+(NT–G)] zagranicy przybywa do kraju, finansując nasz rosnący deficyt bilansu handlowego, a „przy okazji” także rosnące inwes-tycje sektora prywatnego.B ------------------------- A Gdyby te krajowe oszczędności finansowały wydatki państwa, oszczędności narodowe – wbrew założeniu – nie byłyby stałe, lecz zmniejszyłyby się. B Gdyby te zagraniczne oszczędności finansowały wydatki państwa, oszczęd-ności narodowe – wbrew założeniu – nie byłyby stałe, lecz zmniejszyłyby się.

3.3. ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY A ZALEŻNOŚĆ STRUK-TURALNA. Mechaniczne posługiwanie się równaniem przypływów i odpływów skutkuje błędami. I + G + X = S + NT + Z  I = S + NT – G + Z – X. (3) Czyżby zwiększenie podatków, NT, o 1 mld zł powodowało wzrost inwestycji o 1 mld zł? Wszak: I=S+NT–G+Z–X? Zwolennik takiego poglądu zakłada, że wzrost podatków NT o 1 mld nie zmieni innych niż inwestycje, I, przypływów i odpływów. Tymczasem...

3.3. ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY A ZALEŻNOŚĆ STRUK-TURALNA. Mechaniczne posługiwanie się równaniem przypływów i odpływów skutkuje błędami. I + G + X = S + NT + Z  I = S + NT – G + Z – X. (3) Czyżby zwiększenie podatków, NT, o 1 mld zł powodowało wzrost inwestycji o 1 mld zł? Wszak: I=S+NT–G+Z–X? Zwolennik takiego poglądu zakłada, że wzrost podatków NT o 1 mld nie zmieni innych niż inwestycje, I, przypływów i odpływów. Tymczasem... …analiza równania (3) ujawnia, że wzrost NT może skutkować np. takim samym wzrostem G (bez zmiany I) lub równym co do wielkości bezwzględnej spadkiem S (znowu bez zmiany I). W obu przypadkach równanie: I=S+NT–G+Z– X pozostanie prawdziwe, a inwestycje się nie zwiększą.

DEFICYTY BLIŹNIACZE (ang DEFICYTY BLIŹNIACZE (ang. twin deficits) to występujące jedno-cześnie deficyt budżetowy i deficyt handlowy. Dyskusje o przyczynach powstania deficytów bliźniaczych w USA w końcu XX w. dostarczają przykładu, wynikających z mylenia zależ-ności strukturalnej i związku przyczynowego, sporów, towarzyszą-cych wykorzystaniu równania przypływów i odpływów.

(X – Z) = (S – I) + (NT – G). (4) Dla jednych deficyt budżetowy w Stanach był przyczyną deficytu handlowego. Ich zdaniem zrównoważenie handlu zagranicznego wymagało usunięcia deficytu budżetowego. Wszak: I + G + X = S + NT + Z  (X – Z) = (S – I) + (NT – G). (4) A zatem im mniejsze (NT–G), tym – ceteris paribus – mniejsze (X–Z)!

Inni sądzili, że to spowodowany protekcjonizmem Europy i Japonii deficyt handlowy był przyczyną deficytu budżetowego. Wszak: I + G + X = S + NT + Z  (NT - G) = -S + I + (X – Z). (5) A zatem, im mniejsze (X-Z), tym – ceteris paribus – mniejsze (NT–G)!

(X – Z) = (S – I) + (NT – G). (6) Jeszcze inni uważali, że to niedostatek prywatnych oszczędności spowodował deficyt handlowy. Wszak: I + G + X = S + NT + Z  (X – Z) = (S – I) + (NT – G). (6) A zatem, im mniejsze (S – I), tym – ceteris paribus – mniejsze (X – Z)!

Kto ma rację w takich sporach, zależy od natury związków przyczy-nowych zmiennych z równania przypływów i odpływów (np. związ-ków (X–Z), (S–I) i (NT–G).

(X – Z) = (S – I) + (NT – G). (4) Dla jednych deficyt budżetowy w Stanach był przyczyną deficytu handlowego. Wszak: I + G + X = S + NT + Z  (X – Z) = (S – I) + (NT – G). (4) A zatem im mniejsze (NT–G), tym – ceteris paribus – mniejsze (X–Z)! Otóż deficyt budżetowy [(NT–G)<0] rzeczywiście MOŻE być przyczyną deficytu handlowego [(X–Z)<0]. Np. ekspansywna polityka fiskalna i deficyt budżetowy mogą doprowadzić do zwięk-szenia się produkcji, Y, i – przy danej krańcowej skłonności do im-portu, KSI - importu, Z. Efektem może być deficyt bilansu handlo-wego.

I + G + X = S + NT + Z  (NT - G) = -S + I + (X – Z). (5) Inni sądzili, że to spowodowany protekcjonizmem Europy i Japonii deficyt handlowy był przyczyną deficytu budżetowego. Wszak: I + G + X = S + NT + Z  (NT - G) = -S + I + (X – Z). (5) A zatem, im mniejsze (X-Z), tym – ceteris paribus – mniejsze (NT–G)! Deficyt handlowy [(X - Z)<0] MOŻE okazać się przyczyną deficytu budżetowego [(NT – G) < 0]. Np. duży import, Z, może za-stępować produkcję krajową, Y, powodując zmniejszenie się wpły-wów z opodatkowania, NT (NT = t•Y), i – deficyt budżetu.

(X – Z) = (S – I) + (NT – G). (6) Jeszcze inni uważali, że to niedostatek prywatnych oszczędności spo-wodował deficyt handlowy. Wszak: I + G + X = S + NT + Z  (X – Z) = (S – I) + (NT – G). (6) A zatem, im mniejsze (S – I), tym – ceteris paribus – mniejsze (X – Z)! Małe prywatne oszczędności [(S–I)<0] MOGĄ spowodować deficyt handlowy [(X-Z)<0]. Np. spadek oszczędności, S, może oznaczać du-żą konsumpcję, C, i duże: wydatki zagregowane, AE, produkcję, Y, i – import, Z. Efektem może być zatem deficyt bilansu handlowego.

(X – Z) = (S – I) + (NT – G). (6) Jeszcze inni uważali, że to niedostatek prywatnych oszczędności spo-wodował deficyt handlowy. Wszak: I + G + X = S + NT + Z  (X – Z) = (S – I) + (NT – G). (6) A zatem, im mniejsze (S – I), tym – ceteris paribus – mniejsze (X – Z)! Małe prywatne oszczędności [(S–I)<0] MOGĄ spowodować deficyt handlowy [(X-Z)<0]. Np. spadek oszczędności, S, może oznaczać du-żą konsumpcję, C, i duże: wydatki zagregowane, AE, produkcję, Y, i – import, Z. Efektem może być zatem deficyt bilansu handlowego. * Oto wniosek: ŻEBY USTALIĆ, KTO MA RACJĘ, TRZEBA ZBADAĆ ZACHO-WANIE ODNOŚNYCH ZMIENNYCH. (NP. CZY NAPRAWDĘ KONSUMPCJA I IMPORT ROSŁY, POWODUJĄC POGORSZE-NIE SALDA BILANSU HANDLOWEGO?

4. INNE RACHUNKI MAKROEKONOMICZNE: BUDŻET PAŃSTWA I BILANS PŁATNICZY. Dwa inne rachunki makroekonomiczne: BUDŻET PAŃSTWA i BILANS PŁATNICZY uzupełniają i uszczegóławiają informacje o przypływach i odpływach zawarte w modelu ruchu okrężnego.

BUDŻET PAŃSTWA uzupełnia i uszczegóławia informacje o wy-datkach, G, i dochodach państwa, NT, oraz pokazuje, jak finanso-wany jest ewentualny deficyt budżetowy. X I PRZEDSI Ę BIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z BUDŻET PAŃSTWA BILANS PŁATNICZY

BILANS PŁATNICZY uzupełnia i uszczegóławia informacje o tran-sakcjach kraju z zagranicą X i Z oraz ujawnia sposób finansowania ewentualnego deficytu handlowego. X I PRZEDSI Ę BIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z BUDŻET PAŃSTWA BILANS PŁATNICZY

4.1. BUDŻET PAŃSTWA. Po pierwsze, budżet państwa uzupełnia i uszczegóławia informacje o wydatkach i dochodach państwa, G i NT.

Po drugie, budżet państwa pokazuje, jak finansowany jest ewentu-alny deficyt budżetowy. Ogólnie, deficyt budżetowy może zostać pokryty długiem (lub – na krótką metę - sprzedażą majątku państwa). Państwo może zadłużyć się w sektorze prywatnym lub za granicą albo samo u siebie, wykorzystując w tym celu państwowy BANK CENTRALNY: G – NT = DPS + DCB, gdzie: (G – NT) to deficyt budżetowy; DPS to zmiana stanu długu państwa u podmiotów sektora prywatnego i zagranicy; DCB to zmiana stanu długu państwa w banku centralnym.

4.2. BILANS PŁATNICZY. BILANS PŁATNICZY uzupełnia i uszczegóławia informacje o tran-sakcjach kraju z zagranicą, w tym o transakcjach składających się na eksport i import oraz ujawnia sposób finansowania ewentualne-go deficytu bilansu handlowego. Ogólnie, BILANS PŁATNICZY stanowi rejestr transakcji kraju z zagranicą dokonanych w pewnym okresie. Transakcjom ta-kim towarzyszy przepływ pieniądza zagranicznego (wyjątkiem jest np. strefa euro).

STRUKTURA BILANSU PŁATNICZEGO. W uproszczeniu: bilans płatniczy składa się z 3 części: RACHUNKU OBROTÓW BIEŻĄCYCH (ang. current account, CA), RACHUNKU OBROTÓW KAPITAŁOWYCH (ang. capital account, CP), RACHUNKU REZERW OFICJALNYCH (ang. official reserve account, OR).

RACHUNEK OBROTÓW BIEŻĄCYCH stanowi (W UPROSZ-CZENIU) rejestr transakcji kupna i sprzedaży dóbr zawartych w danym okresie przez podmioty krajowe i zagraniczne (CA = X – Z). Wynikiem jest popyt netto podmiotów zagranicznych na walutę krajową. Kiedy CA>0, więcej waluty zagranicznej przy-pływa niż odpływa do naszego kraju

RACHUNEK OBROTÓW KAPITAŁOWYCH rejestruje zmianę ZASOBU NETTO AKTYWÓW ZAGRANICZNYCH, POSIADA-NYCH PRZEZ PODMIOTY KRAJOWE, F A. (Krajowe zasoby aktywów zagranicznych minus zagraniczne zasoby aktywów kra-jowych). Skutkiem tej zmiany jest popyt netto na pieniądz kra-jowy. Np. kiedy CP>0, więcej waluty zagranicznej przypływa niż odpływa do naszego kraju, czyli zagranica zwiększa posiadany zasób naszych aktywów, więc ZASÓB NETTO AKTYWÓW ZA-GRANICZNYCH POSIADANYCH PRZEZ PODMIOTY KRA-JOWE, F, maleje. (ΔF<0, to –ΔF >0 i CP = -ΔF). --------------- A F może oznaczać np. lokaty oszczędnościowe w bankach, papiery wartościowe, fabryki.

RACHUNEK REZERW OFICJALNYCH rejestruje transakcje banku centralnego dokonywane na rynku walutowym. Także one mogą skutkować popytem netto na pieniądz krajowy, który pow-staje w wyniku sprzedaży rezerw walutowych banku centralnego. Np. kiedy OR>0, więcej waluty zagranicznej wypływa z banku centralnego niż do niego wpływa, co oznacza, że bank zmniejsza rezerwy walutowe, RES. (ΔRES<0, to –ΔRES>0 i OR = -ΔRES).

ZWIĄZKI RACHUNKU OBROTÓW BIEŻĄCYCH (CA), RA-CHUNKU OBROTÓW KAPITAŁOWYCH (CP) i RACHUNKU REZERW OFICJALNYCH (OR) Konstrukcja bilansu płatniczego sprawia, że odpływ pieniądza za-granicznego z kraju na jednym z rachunków bilansu płatniczego powoduje równy mu przypływ pieniądza zagranicznego na pozos-tałych rachunkachA. Jedynym źródłem finansowania odpływu pieniądza na jednym rachunku jest więc przypływ pieniądza zagranicznego na innym rachunku. Z DEFINICJI saldo bilansu płatniczego wynosi zatem 0: CA+CP+OR=0. -------------------------------------------- A W praktyce jest to spowodowane obecnością w bilansie płatniczym do-datkowej pozycji bilansującej „SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ” (zob. przykład polskiego bilansu płatniczego w 2007 r. na s. 70).

Skoro: CA+CP+OR=0, to: CA-ΔF-ΔRES=0, więc: X–Z=ΔF+ΔRES. Równanie to opisuje sposób finansowania deficytu lub rozdyspono-wanie nadwyżki bilansu handlowego. X–Z=ΔF+ΔRES Np. deficyt bilansu handlowego bywa finansowany zmniej-szeniem się zasobu zagranicznych aktywów netto (np. zakup przez zagranicę krajowych obligacji) i (lub) zmniejszeniem się krajowych rezerw walutowych w banku centralnym. Z kolei nadwyżka bilansu handlowego może sfinansować przyrost zasobu zagranicznych aktywów netto (np. kupno zagra-nicznych fabryk) i (lub) zasilić krajowe rezerwy walutowe w banku centralnym.

CA + CP + OR = 0  CA = -CP - OR Przyjrzyj się sposobowi finansowania deficytu obrotów bieżących w różnych krajach. Pomyśl np. o Stanach Zjedno-czonych...

Uszczegółowienie: D.

Wcześniej BILANS PŁATNICZY w Polsce miał nieco inną struk-turę Wcześniej BILANS PŁATNICZY w Polsce miał nieco inną struk-turę. Zwróć uwagę na ciekawą pozycję „saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących”. Chodzi o „saldo skupu i sprzedaży walut w ka-sach banków plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych”, które w przybliżeniu odzwierciedla zmiany stanu oszczędnosci walutowych ludności. Bilans płatniczy w Polsce w 2001 r. (na dzień 31 grudnia, w mln dolarów) RODZAJ TRANSAKCJI 2001 A. RACHUNEK BIEŻĄCY -7 166 Saldo płatności towarowych -11 675 Wpływy z eksportu towarówA 30 275 Wypłaty za import towarówA 41 950 Saldo usług -976 Wpływy 3 988 Wypłaty 4 964 Saldo dochodów -896 Wpływy 2 652 Wypłaty 3 548 Saldo transferów bieżących 1 986 Wpływy 2 644 Wypłaty 658 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżącychB 4 395 B. OBROTY KAPITAŁOWE I FINANSOWE 2 980 Obroty kapitałoweC -1 Obroty finansowe 2 981 Inwestycje bezpośrednie - saldo 6 928 Inwestycje portfelowe - saldo 1 109 Pozostałe inwestycje – saldo -4 715 Pochodne instrumenty finansoweD -341 C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ 3 763 RAZEM A-C -423 D. POZYCJE FINANSUJĄCE 423 Oficjalne aktywa rezerwowe 440 Kredyty z MFW 0 Exceptional financingE -17 A Dane NBP dotyczą płatności rejestrowanych przez banki. Różnią się one od danych GUS, które powstają na podstawie dokumentacji celnej. BW przybliżeniu: saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych. C Np. transakcje prawami własności patentów. DTransakcje instrumentami finansowymi, których cena zależy od cen innych instrumentów, towarów, wartości indeksów rynkowych.E Transakcje sektora rządowego - restrukturyzacja zobowiązań. Źródło: Dane NBP.

4.3. ROLA BANKU CENTRALNEGO. Przyjrzyjmy się jeszcze bankowi centralnemu... Uczestniczy on w finanso-waniu zarówno deficytu budżetowego, jak i deficytu bilansu handlowego. Jak to działa? Odpowiem, wykorzystując uproszczony bilans banku centralnego. Jedyne PASYWA (ZOBOWIĄZANIA) BANKU CENTRALNEGO stano-wi gotówka w obiegu, M. AKTYWA BANKU CENTRALNEGO mogą przybrać dwie formy: państ-wowych papierów wartościowych (długu państwa, DCB) oraz rezerw walu-towych, RES. Aktywa muszą się równać pasywom (ΔM = ΔDCB + ΔRES).

Kiedy bank centralny kupuje państwowe papiery wartościowe finansuje tym samym deficyt budżetowy. Natomiast sprzedając walutę zag-raniczną, bank centralny finansuje deficyt bilansu handlowego.

ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. PKB obliczony metodą dochodową równa się PKB obliczonemu metodą wydatkową, bo prędzej czy później przy produkcji dóbr pośrednich kolejnego rzędu zużywane są jakieś dobra finalne. Nie. Prędzej czy później przy produkcji dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie są zużywane dobra pośrednie następnego rzędu. 2. Protekcjonizm Europy i Japonii może okazać się przyczyną defi-cytów bliźniaczych w Stanach Zjednoczonych. 3. Deficyt budżetowy może zostać sfinansowany np. za pomocą za-granicznych inwestycji bezpośrednich. Tak, lecz tylko w krotkim okresie. Nawet jeśli rząd sprzedaje zagranicy majątek produkcyjny, nie może to trwac bez końca... 4. Deficyt bilansu handlowego może zostać sfinansowany np. za po-mocą długu krajowego.

5. Spłaty odsetek od zagranicznego zadłużenia Polski rejestrowane są na rachunku obrotów kapitałowych bilansu płatniczego. Nie. Te płatności rejestrowane są na rachunku obrotów bieżących (pozycja „dochody” (międzynarodowe)). 6. Na początku roku w Fantazji aktywa zagraniczne netto wynosiły 500. Oczekiwany poziom eksportu i importu był równy – odpo-wiednio 30 i 20. Bank centralny nie planował interwencji na rynku walutowym. W efekcie realizacji tych planów zasób aktywów za-granicznych netto w końcu roku zwiększył się o 20.

Zrób to sam! Zadania 1. Pewną gospodarkę, która nie utrzymuje kontaktów z zagranicą w krótkim okresie charakteryzują takie dane: Cpl=0,8Yd; t=0,2; Ipl=12; Gpl=51. Produkcja wyniosła 150, nie ma zapasów. a) Ile wynosi wielkość produkcji odpowiadająca równowadze? b) Oblicz wszystkie przypływy i odpływy. c) W następnym okresie produkcja wyniosła 200 (ceteris paribus). Jeszcze raz wypełnij polecenie b). a) AEpl = 0,64·Y+63. AEpl = Y1. A zatem Y1= 0,64·Y1+ 63, więc Y1=175. b) AEpl= 0,64·Y1+ 63=0,64·150+63=159. Skoro nie ma zapasów, to Snpl=9. Ponieważ Spl=0,2·0,8·150=24, więc suma oszczędności planowanych i nie planowanych, S, jest równa 9+24=33. NT=0,2·150=30. Ponieważ w przedsiębiorstwach nie ma zapasów, więc nie pojawiają się inwestycje nie planowane. I=Ipl=12. Wydatki państwa na dobra, G, są równe 51. Zatem: S+NT=63 oraz I+G=63. Okazało się oto, że – MIMO NIERÓWNOWAGI W GOSPO- DARCE – przypływy równają się odpływom. c) Tym razem: AEpl=0,64 ·Y+63=0,64 ·200+63=191. Wobec tego: Inpl=9, więc: I = Ipl + Inpl = 12+9=21. G=51. NT=40. Spl=0,2·0,8·200=32, czyli: S=Snpl+Spl=0+32=32. Zatem: S+NT=32+40=72 oraz I+G=21+51=72. Jak się okazuje – MIMO NIERÓWNOWAGI W GOSPODARCE – przypływy zno-wu równają się odpływom.

2. Odwołując się do równości S+NT+Z=I+G+X wskaż bezpośredni skutek zdarzeń a, b, c, d, e. Opisz przyczyny powodujące zmianę którejś zmiennej, zapewniającą zachowanie równości odpływów i przypływów. Wskaż inną możliwość. a) Nowak dodatkowo zaosz-czędził 1000 zł. b) Sejm zwiększył podatek dochodowy. c) Wzrosły wydatki na policję. d) Niemcy kupują mniej śląskiego węgla.

Skoro w Hipotecji G-NT = 6 i G = 164, to NT = 158. 3. Tablica zawiera informacje, które dotyczą sytuacji w Hipotecji (H) i Fantazji (F) w 2006 r. (Dane podano w mld dolarów amery-kańskich). Odwołując się do modelu ruchu okrężnego, uzpełnij brakujące liczby. S I NT G G-NT Z X CA H 91 164 6 174 196 F 414 888 874 501 542 41 S I NT G G-NT Z X CA H 91 63 158 164 6 174 196 22 F 441 414 888 874 -14 501 542 41 Skoro w Hipotecji G-NT = 6 i G = 164, to NT = 158. Inwestycje, I, w Hipotecji obliczymy, wykorzystując równanie przypływów i odpływów: I + G + X = S + NT + Z. I = S + NT + Z – G – X = 91 + 158 + 174 - 164 – 196 = 63. Saldo rachunku obrotów bieżących wynosi w Hipotecji CA = X – Z = 196 – 174 = 22. Natomiast w Fantazji G – NT = 874 – 888 = -14 (nadwyżka budże-towa wynosi 14). Oszczędności są tutaj równe: S = I + G + X – NT – Z = 414 + 874 + 542 – 888 – 501 = 441.

4. Wykorzystaj równanie przypływów/odpływów dla uzsadnienia opinii, które pojawiały się w sporach o przyczyny „deficytów bliź-niaczych” w USA (wskaż odpowiednie związki przyczynowe): a) Deficyt budżetowy jest przyczyną deficytu handlowego. b) Deficyt handlowy jest przyczyną deficytu budżetowego. c) Zbyt małe pry-watne oszczędności są przyczyną deficytu handlowego. d) Co nale-żałoby zrobić, aby ustalić, która z tych opinii jest prawdziwa?

5. Odpowiadając na pytania (a), (b) i (c), wykorzystaj równanie przypływow i odpływów: a) Co to znaczy: „Sektor prywatny osz-czędza więcej, niż wydaje na inwestycje, bo finansuje to państwo i (lub) zagranica.”? b) Pokaż, że (S-I)>0 stanowi nadwyżkę docho-dów sektora prywatnego nad jego wydatkami. c) Podaj przykład sytuacji, w której deficyt budżetu jest finansowany nadwyżką pry-watnych oszczędności nad prywatnymi inwestycjami. d) W jaki sposób może dojść do finansowania deficytu budżetowego nadwyż-ką prywatnych oszczędności nad prywatnymi inwestycjami? 5. a) Z równania przypływów i odpływów wynika, że: (S-I)=(G-NT)+(X-Z), więc (S-I) może być dodatnie TYLKO WTEDY, gdy [(G-NT) + (X-Z)]>0. Sektor prywatny może zaoszczędzić więcej niż wydaje na inwestycje pod warunkiem, że sektor publiczny i zagranica wydają ŁĄCZNIE więcej niż zabierają z ruchu okręż-nego. b) (S-I)>0 rzeczywiscie oznacza nadwyżkę dochodów sektora prywat-nego nad jego wydatkami. Wszak (Y2=C+S+NT) to dochody sek-tora prywatnego, a (C+I+NT) to wydatki sektora prywatnego, a (C+S+NT)-(C+I+NT)=(S-I). c) Oto taki przykład: (S-I)>0 i (G-NT)>0 i (X-Z)=0. Skoro (S-I)=(G-NT)+(X-Z), więc - przy (X-Z) = 0 - (G-NT) może być dodatnie tylko wtedy, gdy (S-I) też jest dodatnie. Część (lub całość) (S-I) finansuje wtedy nadwyżkę G nad NT. d) Na przykład, państwo – emitując obligacje – może zadłużać się u własnych obywateli.

 6. a) Równaniem opisz równość przypływów i odpływów w gospodarce otwartej. Przekształć to równanie tak, aby ujawnione zostały: b) Prywatne i zagraniczne źródła finansowania deficytu budżetowego. c) Publiczne i prywatne źródła finansowania deficytu bilansu han-dlowego. d) Rozdysponowanie oszczędności narodowych. Zinterpre-tuj równania z podpunktów (b), (c), (d).

7. Przestudiuj budżet Polski w 2007 r. a) Wskaż główne źródła dochodów budżetu państwa. b) Wskaż główne rodzaje wydatków. c) W jaki sposób sfinansowano deficyt budżetowy w Polsce w 2007 r.? d) Jaki związek ma taki sposób finansowania deficytu z wydat-kami budżetu w przyszłości? 7. a) Głównym źródłem dochodów budżetu państwa w Polsce były w 2007 r. podatki (87,3%). b) Chodzi o „dotacje i subwencje” budżetu państwa dla budżetow lokalnych (gminnych, powiatowych, wojewódzkich) (45,0% wszystkich wydatków). c) Dwa główne źródła finansowania deficytu budżetowego państwa w Polsce w 2007 r. stanowiły: „źródła krajowe” (69,4%). Chodziło o emisję długu wewnętrznego (denominowane w złotych państwowe papiery wartościowe). „Źródła zagraniczne” finansowały deficyt w 30,6%. d) Taki sposób finansowania deficytu budżetowego spowoduje dalszy wzrost wydatków budżetu na obsługę długu publicznego w przyszłości (w 2007 r. wydatki te wynosiły 10,9% wszystkich wydatków budżetu).

i) Peugeot SA wypłacił dywidendę mieszkańcowi Finlandii. 8. W jaki sposób następujące transakcje zostaną zarejestrowane we francuskim bilansie płatniczym (posłuż się przykładem bilansu płatniczego ze slajdu nr 63)? a) Mieszkaniec Francji kupił austina mini wyprodukowanego w Wielkiej Brytanii. b) Od niemieckiego banku z siedzibą w Niemczech mieszkaniec Francji kupił akcje niemieckiego przedsiębiorstwa. c) Mieszkaniec Francji zbudował dom we Włoszech i zapłacił mieszkańcom Włoch za ich pracę. d) Mieszkaniec Francji wsparł finansowo Greenpeace w Hambur-gu. e) Bankier z Francji przekazem przesłał euro swojej córce w Berli-nie. f) Ten sam bankier francuski przekazem przesłał euro ze swojego rachunku bankowego w Berlinie na swój rachunek w Paryżu. h) Algierski pracownik w Metz wysłał pieniądze matce w Algierii.  i) Peugeot SA wypłacił dywidendę mieszkańcowi Finlandii. j) Banque de France kupił pewną ilość duńskich koron, żeby za-pobiec spadkowi kursu euro w Kopenhadze. k) Francuz mieszkający w Alzacji niedaleko granicy niemieckiej przemycił do domu telewizor kupiony we Freiburgu w Niemczech.

9. Przestudiuj bilans płatniczy Polski w 2001 r. a) Wyjaśnij różnicę sald bilansu handlowego i rachunku bieżącego. b) Jaką rolę w finansowaniu deficytu handlowego odegrały: (i) Bank centralny? (ii) Kapitał zagraniczny? (iii) Zasoby obywateli (np. oszczędności walutowe)? c) Co powiesz o wysokości salda błędów i opuszczeń? Spróbuj wyjaśnić jego poziom. 9. a) Salda bilansu handlowego (eksport i import towarów) i rachunku bieżącego wyniosły – odpowiednio – (-11,675) i (-7,166) mln dola-rów. Różnicę tłumaczy m. in. wysokie dodatnie saldo niesklasyfi-kowanych obrotów bieżących 4,395 mln dolarów. Jak się okazuje, deficyt handlowy finansowany był m. in. zasobami obywateli. b) (i) Rola banku centralnego była niewielka. Oficjalne aktywa rezer-wowe zmniejszyły się o 440 mln dolarów. Stanowiło to mniej niż 3,8% deficytu handlowego. (ii) Saldo rachunku przepływow kapitałowych wyniosło 2,980 mln $, co stanowi niespełna 25,6% deficytu bilansu handlowego. (iii) Znaczenie zasobów obywateli (np. walutowych oszczędności) poka-zuje saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących 4,395 mln $ (37,6% deficytu bilansu handlowego). Przecież kryje się za nim - w przybliżeniu – „saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych”. c) Saldo błędów i opuszczeń było dodatnie i bardzo wysokie. Wyniosło ono 3763 mln dolarów (około 32,2,% deficytu bilansu handlowego). Jego poziom można wyjaśnić np. nierejstrowanym przygranicznym handlem zagranicznym.

Bilans płatniczy w Polsce w 2001 r Bilans płatniczy w Polsce w 2001 r. (na dzień 31 grudnia, w mln dolarów) RODZAJ TRANSAKCJI 2001 A. RACHUNEK BIEŻĄCY -7 166 Saldo płatności towarowych -11 675 Wpływy z eksportu towarówA 30 275 Wypłaty za import towarówA 41 950 Saldo usług -976 Wpływy 3 988 Wypłaty 4 964 Saldo dochodów -896 Wpływy 2 652 Wypłaty 3 548 Saldo transferów bieżących 1 986 Wpływy 2 644 Wypłaty 658 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżącychB 4 395 B. OBROTY KAPITAŁOWE I FINANSOWE 2 980 Obroty kapitałoweC -1 Obroty finansowe 2 981 Inwestycje bezpośrednie - saldo 6 928 Inwestycje portfelowe - saldo 1 109 Pozostałe inwestycje – saldo -4 715 Pochodne instrumenty finansoweD -341 C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ 3 763 RAZEM A-C -423 D. POZYCJE FINANSUJĄCE 423 Oficjalne aktywa rezerwowe 440 Kredyty z MFW 0 Exceptional financingE -17 A Dane NBP dotyczą płatności rejestrowanych przez banki. Różnią się one od danych GUS, które powstają na podstawie dokumentacji celnej. BW przybliżeniu: saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych. C Np. transakcje prawami własności patentów. DTransakcje instrumentami finansowymi, których cena zależy od cen innych instrumentów, towarów, wartości indeksów rynkowych.E Transakcje sektora rządowego - restrukturyzacja zobowiązań. Źródło: Dane NBP.

(Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi) Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi) 1. A. PKB obliczony metodą wydatkową różni się od PKB obli-czonego metodą dochodową o wartość inwestycji. B. Suma dochodów czynników produkcji powstałych przy produk-cji dóbr pośrednich jest równa sumie wartości dóbr finalnych. C. W gospodarce zamkniętej dobra finalne to dobra konsumpcyj-ne, inwestycyjne i dobra kupowane przez państwo. D. PKB obliczony metodą wydatkową równa się PKB obliczonemu metodą dochodową. A. NIE. B. NIE. C. TAK. D. TAK.

2. A. W zamkniętej gospodarce bez państwa odpływami są: S i NT. B. W otwartej gospodarce z państwem przypływami są: C, I, G, X. C. W zamkniętej gospodarce z państwem odpływami są: S, NT, X. D. W otwartej gospodarce z państwem odpływami są: S, NT. 3. W gospodarce otwartej: A. Warunkiem koniecznym wystąpienia deficytów bliźniaczych jest nadwyżka inwestycji sektora prywatnego nad jego oszczędnoś-ciami. B. (S-I)=(NT-G)+(X-Z). C. Źródłem finansowania deficytu budżetowego może być nad-wyżka oszczędności sektora prywatnego nad jego wydatkami na inwestycje. D. S+(NT-G)=I+(X-Z). A. NIE. B. NIE. C. TAK. D. TAK.

4. Budżet państwa: A. Składa się m. in. z rachunków: obrotów bieżących i obrotów ka-pitałowych. B. Zawiera informacje o odpływach i przypływach do ruchu ok-rężnego. C. Jest rejestrem transakcji kraju z zagranicą zawartych w pew-nym okresie. D. Ujawnia źródła finansowania deficytu handlowego. 5. Bilans płatniczy: A. Zawiera informacje o odpływach i przypływach do ruchu ok-rężnego. B. Składa się m. in. z rachunków: obrotów bieżących i obrotów ka-pitałowych. C. Jest planem wydatków i dochodów państwa w pewnym okresie. D. Ujawnia źródła finansowania deficytu budżetowego. A. TAK. B. TAK. C. NIE. D. NIE.

6. Bank centralny: A. W trakcie operacji otwartego rynku może emitować środek płatniczy. B. Ma aktywa, którymi są rezerwy walutowe i papiery wartoś-ciowe państwa. C. W trakcie interwencji na rynku walutowym może emitowac środek płatniczy. D. Ma pasywa, którymi są wszystkie wyemitowane banknoty i mo-nety.