Podsumowanie wiadomości klasa V Pierwsi ludzie: sposób zdobywania pożywienia: zbieractwo: ptasie jaja, korzonki, owoce; myślistwo: polowali na małe zwierzęta; tryb życia – koczowniczy: przenosili się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu pożywienia; osiadły: hodowla zwierząt i umiejętność uprawy ziemi umożliwiła zamieszkanie w jednym, stałym miejscu, bez konieczności ciągłego przenoszenia się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu jedzenia).

Korzyści płynące z umiejętności rozpalania ognia: zapewnienie bezpieczeństwa (odstraszanie dzikich zwierząt), możliwość upieczenia mięsa, zapewnienie ciepła i światła.

Warunki konieczne do powstania cywilizacji: woda pitna, ciepły klimat, żyzne ziemie.

Najstarsze cywilizacje: Egipt, Chiny, Mezopotamia i Indie. Osiągnięcia starożytnych cywilizacji: Egipt (pismo hieroglificzne, medycyna, piramidy, astronomia), Mezopotamia (pismo klinowe, zikkuraty, system dziesiętny i sześćdziesiętny), Indie (bawełna, świątynie skalne i cyfry arabskie), Chiny (jedwab, proch strzelniczy, fajerwerki, porcelana, igła magnetyczna, papier).

Mumifikacja: zabieg stosowany w starożytnym Egipcie w celu zachowania ciała zmarłego. Starożytni Egipcjanie wierzyli, że po śmierci dusza nie może istnieć bez ciała. Dlatego podejmowano szereg działań, mających zabezpieczyć ciało zmarłego przed rozkładem: usuwano wnętrzności, balsamowano ciało, sporządzano mumię.

Wierzenia starożytnych. Grecy, Rzymianie, Egipcjanie wierzyli w wielu bogów, podczas gdy Izraelici wierzyli w jednego boga. Bogowie greccy i rzymscy – wyglądali, jak zwykli ludzie, mieli ludzkie cechy charakteru (potrafili zarówno kochać, jak i nienawidzić), byli nieśmiertelni. Bogowie egipscy najczęściej mieli ludzką postać, ale np. zwierzęcą głowę. Również byli nieśmiertelni. Bogowie starożytnych Greków i Rzymian – wymienić głównych bogów, ich atrybuty oraz dziedziny życia, którymi się opiekowali (w podręczniku str. 34-35 oraz 62-63).

Osiągnięcia starożytnych Greków: powstanie wielu dziedzin nauki: m.in.: matematyki, filozofii, geometrii, fizyki, Grecy jako pierwsi zaczęli stosować alfabet złożony z 24 liter, stworzyli teatr, igrzyska olimpijskie, demokrację, rzeźby i budowle starożytnych Greków do dzisiaj są wzorem do naśladowania). Osiągnięcia starożytnych Rzymian: akwedukty, mosty i drogi, prawo rzymskie (jasne i precyzyjne), cyfry rzymskie, litery łacińskie.

Najbardziej znane budowle starożytnych Greków i Rzymian – do rozpoznania na zdjęciach (Partenon, teatr grecki; Koloseum, Forum Romanum, akwedukt, łuk triumfalny, Kolumna Trajana). Podręcznik – str. 44, 66-67, 69.

Chrzest Polski i jego znaczenie Chrzest Polski przyjął w 966 roku Mieszko I. Znaczenie przyjęcia chrześcijaństwa było ogromne: wzrost pozycji państwa i władcy, do Polski przybyli pierwsi duchowni – stąd rozwój piśmiennictwa i budownictwa sakralnego; powstanie pierwszego biskupstwa w Poznaniu.

Rozbicie dzielnicowe i zjednoczenie Polski Bolesław Krzywousty przed śmiercią w 1138 roku podzielił testamentem-statutem kraj między swoich synów, dzieląc Polskę na dzielnice. Spowodowało to osłabienie kraju wskutek: dalszego rozdrabniania dzielnic, walk wewnętrznych o władzę, najazdów z zewnątrz, wzrostu pozycji możnowładztwa, najazdów Mongołów, Prusów, później także Krzyżaków. Do zjednoczenia Polski doprowadził dopiero Władysław Łokietek w 1320 roku, koronując się na króla.

Grody i podgrodzia w średniowiecznej Polsce Grody budowano wykorzystując naturalne ukształtowanie terenu – miejsca trudno dostępne, co miało zapewnić mieszkańcom bezpieczeństwo (wzgórza, wyspy, rozwidlenia rzek), ale także na szlakach handlowych / komunikacyjnych i przy granicach. Elementy obronne grodu: drewniano ziemny wał, fosa, brama obronna. Grody pełniły kilka funkcji: grody wzniesione przy granicach – strzegły bezpieczeństwa kraju, natomiast położone w głębi państwa były siedzibami władcy, jego dworu i urzędników. Mieszkańcy grodu i ich zajęcia: władca i/lub jego urzędnicy (dbali o porządek w grodzie), wojowie (zapewniali bezpieczeństwo grodowi, podgrodziu i ich mieszkańcom), duchowni (sprawowali obrzędy, doradzali władcy, sporządzali dokumenty). Mieszkańcy podgrodzia: ludność służebna (pracowała na rzecz mieszkańców grodu – zapewniali pożywienie, ubiór, uzbrojenie itp.), kupcy (handlowali towarami), karczmarze (prowadzili karczmy), kuglarze (zabawiali mieszkańców).

Stany społeczne w Polsce w XIV wieku Duchowni – sprawowali obrzędy, doradzali królowi, przepisywali księgi – sporządzali dokumenty, prowadzili szkoły i szpitale, pomagali ubogim. Szlachta – bronili kraju i osoby władcy, pełnili ważne stanowiska państwowe i prowadzili swoje folwarki (gospodarstwa). Mieszczanie – zajmowali się rzemiosłem i handlem, dbali o bezpieczeństwo swoich miast. Chłopi – pracowali na polach na rzecz swoich panów, głównie szlachty. Oddawali im znaczną część zbiorów.

Dokonania Kazimierza Wielkiego Kazimierz objął rządy w Polsce po momencie zjednoczenia, kiedy nasz kraj był słaby, za słaby na prowadzenie wojen, dlatego zadbał przede wszystkim o jego bezpieczeństwo: zawierał sojusze i układy. Dbał także o wewnętrzny rozwój państwa: wznosił murowane budowle obronne – zamki, dbał o rozwój osadnictwa i górnictwa, założył Akademię Krakowską (1364 r.).

Style architektoniczne: romański i gotycki Styl romański (str. w podręczniku 102-103). Styl gotycki (str. w podręczniku 136-137).

Unia personalna (Krewo 1385 r.) - jej założenia i znaczenie Unia personalna zakładała połączenie dwóch państw – Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego osobą wspólnego władcy. W Królestwie Polskim władzę sprawowała Jadwiga Andegaweńska. Na mocy unii – jej mężem miał zostać książę litewski – Jagiełło. Władysław w zamian za koronę zobowiązał się: przyjąć chrześcijaństwo (Litwa była jeszcze pogańska), walczyć z Krzyżakami, odzyskać ziemie utracone przez Polskę.

Ważne daty i władcy Chrzest Polski – Mieszko I – 966 r. Misja świętego Wojciecha – Bolesław Chrobry – 997 r. Zjazd gnieźnieński – Bolesław Chrobry – 1000 r. Pierwsza koronacja – Bolesław Chrobry – 1025 r. Podział Polski na dzielnice – Bolesław Krzywousty – 1138 r. Zjednoczenie Polski – Władysław Łokietek – 1320 r. Założenie Akademii Krakowskiej – Kazimierz Wielki – 1364 r. Unia personalna w Krewie – Jadwiga Andegaweńska i Władysław Jagiełło – 1385 r. Bitwa pod Grunwaldem – Władysław Jagiełło – 1410 r.