Wymogi techniczne i prawne dla ruchomych instalacji zaopatrzenia w wodę do spożycia - nowa norma DIN 2001- Część 2 - Dr Hartmut Bartel, UBA, Berlin Współpraca Dr Wolfgang Krüger, BMG i Dipl.-Ing. Rainer Mahnke, EBA © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Rozporządzenie ws. Wody do Spożycia (TrinkwV, 2001) § 3 Definicje W rozumieniu niniejszego Rozporządzenia, instalacje zaopatrzenia w wodę obejmują: Instalacje wraz z należącymi do nich stałymi sieciami doprowadzającymi, które dostarczają odbiorcom ponad 1000 m3 rocznie wody do spożycia przez ludzi, Instalacje, które dostarczają lub produkują (małe wodociągi) najwyżej 1000 m3 rocznie wody do spożycia przez ludzi, w tym również pozostałe, instalacje przenośne c) Urządzenia przydomowe, do których woda do spożycia przez ludzi doprowadzana jest z instalacji wymienionej w punkcie a lub b; © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Instalacje wg § 3 (b) TrinkwV 2001 Małe instalacje (wodociągi) (stałe): Własne zaopatrzenie w wodę (przydomowa studnia) Małe instalacje zaopatrujące w wodę osoby trzecie (np. zarządca budynku) Małe instalacje zaopatrujące w wodę osoby trzecie (zakłady produkujące żywność) Instalacje ruchome: (pozostałe, przenośne) Zaopatrzenie w wodę do spożycia w pojazdach Zastępcze zaopatrzenie w wodę do spożycia Czasowe zaopatrzenie w wodę do spożycia na targach i imprezach ulicznych © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Wymogi prawne Zakres regulacji Podstawa prawna Podstawy IfSG i Dyrektywa 98/83/WE Małe/przenośne urządzenia TrinkwV 2001 § 3 Produkcja żywności LFGB + Wyt. WE ws. Żywności Zal. 178 Metody dezynfekcji § 11 TrinkwV 2001 (Lista UBA) Substancje do uzdatniania § 11 TrinkwV 2001 (Lista UBA) ust. ws. subst. chememicznych (Wyt. ws.Biocydów) Materiały § 17 ust.1 TrinkwV 2001 Bundeswehra /Kolej § 22 i § 23 TrinkwV 2001 © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Normy techniczne (1) Arkusze robocze i DVGW Prüfgrundlagen VP 549: Węże doprowadzające wodę stosowane w czasowym transporcie wody do spożycia; Wymogi i kontrola VP 550: Armatura do węży doprowadzających wodę stosowane w czasowym transporcie wody do spożycia W 294 części 1-3: Urządzenia odkażające promieniem ultrafioletowym w zaopatrzeniu w wodę W 229, W 295, W 296, W 623, W 624: Dezynfekcja wody do spożycia (Cl2, ClO2) W 291 Oczyszczanie i odkażanie urządzeń rozdziału wody © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Normy Techniczne (2) Normy DIN DIN 1988 i DIN EN 1717: Przepisy techniczne dotyczące instalacji wody do picia DIN 2001 – Część 2: Zaopatrzenie w wodę do picia z ruchomych instalacji DIN EN xx xxx: Substancje uzdatniające (ok. 100) DIN EN 1645-1: Mieszkalne pojazdy kampingowe DIN 27203, Części 11+12: Stan pojazdów szynowych (Instalacji zaopatrzenia w wodę i urządzeń kuchennych) DIN EN ISO 15748: Instalacje zaopatrujące w wodę na statkach i budowach wodnych © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Normy Techniczne (3) Szczególne przepisy Przepisy Bundeswehry Przepisy Federalnego Urzędu Kolejowego Wytyczne dotyczące kontroli statków pływających po rzece Ren (RheinSchUO) Przepisy UE w zakresie przemysłu lotniczego (JAR 25x799) Przepisy dotyczące higieny w stacjach napełniania (porty/lotniska) inne (pozostałe zalecenia dotyczące imprez i targów ulicznych) © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Zakresy zastosowania instalacji ruchomych Pojazdy drogowe autokary, samochody kampingowe Pojazdy wodne statki pasażerskie i towarowe Pojazdy powietrzne instalacje uzdatniające i napełniające – na lotniskach uzdatnianie lub produkcja wody w samolotach Pojazdy szynowe np. wagony restauracyjne lub sypilane © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Zakresy zastosowania instalacji ruchomych Zaopatrzenie zastępcze Cysterna zaopatrująca w wodę należąca do przedsiębiorstwa wodociągowego lub pomocy technicznej, studnie, których woda uzdatniana jest za pomocą instalacji ruchomych Przyłącze czasowe stoiska i budki z żywnością, namioty piwne, toalety przenośne, urządzenia sanitarne w samochodach kampingowych Instalacje napełniające stałe lub ruchome instalacje napełniające pojazdy wodne, powietrzne i lądowe wodą do spożycia ze zbiorników Instalacje zaopatrujące Zaopatrzenie w wodę do spożycia stoisk spożywczych na imprezach lub targach ulicznych © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

DIN 2001 - 2 Zaopatrzenie w wodę do picia z małych lub ruchomych instalacji - Część 2: Instalacje ruchome - Wymogi dla wody do spożycia, planowanie, budowa, działanie i konserwacja instalacji - Normy techniczne DVGW - © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Odcinki zaopatrzenia I - III Versorgungsabschnitt Versorgungsabschnitt Versorgungsabschnitt I II III HD AV HD AA AV SL HD V AV zaA HD AV EA SL WVU Betreiber B AB AB HD AB SL F Ü Versorgungs- leitung * AB AF HD SL EA AB EA *Auswahl der Sicherungseinrichtung an der Übergabestelle richtet sich nach dem maximal zu erwartenden Risiko F SL SL SL AB HD F B AB HD AB AB SL F HD HD AB HD © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Spis treści normy DIN 2001-Teil 2 Zakres zastosowania Podstawy prawne Pojęcia Struktury zaopatrzenia i zakresy odpowiedzialności Centralne zaopatrzenie w wodę do spożycia (odcinek zaopatrzenia I) © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

DIN 2001-Teil 2 Instalacje zaopartujące i napełniające (odcinek zaopatrzenia II) 6.1 Wprowadzenie 6.2 Podstawowe wymagania 6.3 Zakres odpowiedzialności 6.4 Wymogi w zakresie projektowania i instalacji 6.5 Dezynfekcja wody do spożycia 6.6 Instalacje napełniające dla pojazdów szynowych i powietrznych 6.7 Instalacje napełniające dla pojazdów drogowych i cystern 6.8 Instalacje zaopatrujące czasowo przyłączone do wodociągów 6.9 Przewody wodociągowe (pomiar i instalacja) 6.10 Praca instalacji zaopatrujących i napełniających 6.11 Kontrole instalacji zaopatrujących i napełniających oraz wody do spożycia przez operatora © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Zasada czasowego przyłączania do wodociągu (imprezy uliczne/targi) Hydrant SE © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Schemat instalacji zaopatrującej (1) V III zeitweise an eine Verteilungsanlage angeschlossene Trinkwasseranlage (zaA) mit einer oder mehreren Entnahmestellen; angeschlossene Toilettenanlage mit Handwaschmöglichkeit (Sanitär) usw. Übergabestelle (Ü) des öffentlichen Trinkwasserrohrnetzes Sicherungseinrichtung gemäß DIN EN 1717 (Auswahl an der Übergabestelle richtet sich nach dem maximal zu erwartenden Risiko, siehe auch DVGW Arbeitsblatt W 408) Schlauchleitung (SL) < 40 m Abgabestelle in der Verteilungsanlage (AV) Ü zaA Sanitär Mehrfachverteilung AV HD * Sicherungsarmatur: kontrollierbarer Rückflussverhinderer nach DIN EN 1717 Sicherungsarmatur: Rohrbelüfter für Schlauchanschlüsse, kombiniert mit Rückflussverhinderer (Armaturenkombination) nach DIN EN 1717 EA V II VI © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Schemat instalacji zaopatrującej (2) zeitweise an eine Verteilungsanlage angeschlossene Trinkwasseranlage (zaA) mit einer oder mehreren Entnahmestellen; angeschlossene Toilettenanlage mit Handwaschmöglichkeit (Sanitär) usw. Übergabestelle (Ü) des öffentlichen Trinkwasserrohrnetzes Schlauchleitung (SL) < 40 m Abgabestelle in der Verteilungsanlage (AV) Ü zaA Sanitär nicht zulässige Schlauchleitung (SL) AV * Sicherungseinrichtung gemäß DIN EN 1717 (Auswahl an der Übergabestelle richtet sich nach dem maximal zu erwartenden Risiko, siehe auch DVGW Arbeitsblatt W 408) Sicherungsarmatur: kontrollierbarer Rückflussverhinderer nach DIN EN 1717 Sicherungsarmatur: Rohrbelüfter für Schlauchanschlüsse, kombiniert mit Rückflussverhinderer (Armaturenkombination) nach DIN EN 1717 EA HD © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Norma DIN 2001- Część 2 Zaopatrzenie w wodę do spożycia (odcinek zaopatrzenia III) 7.1 Wprowadzenie 7.2 Podstawowe wymagania 7.3 Zakres odpowiedzialności 7.4 Wymogi w zakresie projektowania i instalacji 7.5 Kontrole instalacji i wody do spożycia przez operatora Urzędowy monitoring instalacji wody do spożycia 9 Rejestr pracy instalacji wody do spożycia © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

4 typy instalacji ruchomych Pojazdy zaopatrujące w wodę do spożycia podczas pracy zbiorniki, wzrost ciśnienia, przewody, (uzdatnianie) Pojazdy czasowo przyłączone do wodociągu wodociągi, armatura, zabezpieczenie przed odpływem wstecznym Urządzenia napełniające pojazdy wg 1.) Przyłącza i pojazdy do transportu wody do spożycia zgodne z normami, (dezynfekcja) Instalacje zaopatrujące pojazdy wg 2.) Przyłącze do hydrantu od dostawcy wody, rozdział, przyłącza dla czasowego podłączenia pojazdów/budów © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

3 rodzaje odpowiedzialności w zaresie instalacji ruchomych Producent wody aż do punktu dostawy Operator instalacji napełniającej lub zaopatrującej Operator pojazdu, względnie stoiska sprzedawcze © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

2 rodzaje monitoringu Kontrola własna – przeprowadzana przez operatora instalacji zaopatrującej (regulacje zawarte w DIN 2001) Kontrola urzędowa dokonywana przez stosowne władze (TrinkwV i wytyczne dla urzędów zdrowotnych) Jakość wody do spożycia musi zostać utrzymana i doprowadzona do kranu konsumenta, względnie miejsca użycia w zakładzie produkcji żywności!! © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Dotychczasowe problemy (1) Instalacje bez uzdatniania Materiał rur lub węży doprowadzających Instalacja i izolacja zbiorników w pojazdach Możliwość czyszczenia zbiorników Środki dezynfekcji (Kontrola skuteczności?) Konserwacja wody do spożycia w przypadku magazynowania Konserwacja nieużywanej instalacji Napełnianie zbiornika wodą z niepewnych źródeł podczas ruchu/podróży Przedostawanie się brudu podczas budowy i eksploatacji instalacji © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Dotychczasowe problemy (2) Instalacje z uzdatnianiem Niedostateczne bezpieczeństwo Nieprzestrzeganie okresów i konserwacji Częsta zmiana jakości wody surowej Niewystarczające płukanie i dezynfekcja instalacji (brak) wyszkolenia operatorów/najemcy Przedostawanie się zanieczyszczeń/brudu podczas pracy Oraz dodatkowo probleme dotyczące instalacji bez uzdatniania © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Wymogi dla instalacji przenośnych • sztuczne oraz niemetalowe materiały zastosowane w urządzeniu do dystrybucji muszą odpowiadać wymogom zawartym w wytycznych UBA dotyczących materiałów organicznych, smarów i powłok oraz normom technicznym DVGW określonym w arkuszu roboczym W 270. • instalacje zaopatrzenia w wodę w pojazdach lądowych, powietrzych i wodnych podczas mogą zawierać różne typy wody tym samym zastosowane w instalacji materiały powinny być odporne na korozję (np. tworzywo sztuczne, stal szlachetna).   • czyszczenie i dezynfekcja materiałów zastosowanych w instalacji wody do spożycia powinna przebiegać zgodnie z wytycznymi zawartymu w arkuszu roboczym DVGW W 291. • przyłączenie ruchomej instalacji zaopatrzenia w wodę do publicznej sieci wodociągowej lub instalajci napełniającej powinno przebiegać tylko wg wytycznych bezpieczeństwa zawartych w DIN EN 1717 erfolgen. Pojazdy powietrzne należy napełniać tylko zdezynfekowaną wodą do spożycia. • węże napełniające oraz łączące powinny być wykorzystywane tylko dla wody do spożycia. Powinny one także zostać odpowiednio oznakowane przez producenta – wg nromy DVGW VP 549. • przyłącza do zaopatrzenia w wodę do spożycia i odprowadzenia ścieków w pojazdach lądowych, powietrzych i wodnych oraz instalacje czasowo przyłączone do sieci wodociągowej powinny być jednoznacznie oznakowane. © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Wymogi dla pojazdów Średnica rur doprowadzających wodę do spożycia powinna mieć takie wymiary, aby w okresie stagnacji w sieci znajdowało się możliwie jak najmniej wody. Przy niewielkim zapotrzebowaniu w wodę średnica rur powina wynosić DN 20 i DN 16 względnie ¾ i ½ cala. W innym razie należy przyjąć obliczenia zgodne z najlepszymi zasadami techniki. Przewody powinny być stosowane bez łożysk powietrznych oraz być całkowicie opróżnialne. Należy chronić zbiorniki przed niepożądanym ociepleniem wody do spożycia. W tym celu można zastosować bezpośrednią izolację zbiornika,zainstalowanie zbiornika w wyizolowanej przestrzeni pojazdu lub przez inne środki techniczne, (np. aktywnego chłodzenia). Podczas napełniania i opróżniania, zbiorniki muszą być odpowiednio: możliwe do napełnienia i do opróżnienia. W zbiorniku ciśnieniowym wyposażonym w regulator ciśnienia powinien być przelew. Zgromadzona ilość wody powinna być dostępna podczas pracy urządzenia. Zbiorniki wody do spożycia powinny być rozdzielone podwójną ścianką od innych zbiorników (ścieki, substancje potrzebne do pracy urządzenia i inne media). Ponadto rury nieprzeznaczone do wody do spożycia nie powinny być przeprowadzone przez zbiornik z wodą do picia. Zbiorniki powinny być możliwe do skontrolowania oraz być wyposażone w wystarczająco duży otwór do czyszczenia. © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Monitoring prowadzony przez operatorów (1) Rodzaj stosowanego urządzenia Badania obowiązkowe Szczególne badaniaa mikrobio-logiczne chemiczne Po dezynfekcji urządzeń Przed ponownym uruchomieniemb Samoloty Parametr Bc Wg zarządzenia Urzędu Zdrowotnego wymagane Częstotliwość Raz w roku ----- Pojazdy szynowe (z żywnością) Wg zarządzenia stosownych władze Zbadać poz. stęż. Raz na kwartał ---- Pojazdy szynowe (zakresy istotne higieniczne)g Bc,d Raz na pół roku Pozostałe pojazdy szynowe Bd Pojazdy uliczne Pojazdy wodne (odprowadzenie mniejsze niż 3 m3 na dzień) Pojazdy wodne (odprowadzenie większe niż 3 m3 na dzień) Pojazdy wodne z własnym systemem pozyskiwania wody (odwrócona osmoza) a parametry na miejscu, środki dezynfekcji, wartość pH i Uc b po przerwie w działaniu (pobór próbki w miejscu dystrybucji wody) c zakres badania: Escherichia coli, Enterokoki, bakterie grupy coli, liczba kolonii w 22 °C, liczba kolonii w 36 °C, Pseudomonas aeruginosa d w pojazdach szynowych posiadających oddzielną instalację ciepłej wody – również badanie w kierunku Legionelli spec. e stosowny urząd zdrowotny f pojazdy szynowe, gdzie ma miejsce obróbka żywności lub jej sprzedaż, np. wagony restaturacyjne, bufety g pojazdy szynowe, gdzie serwowane są napoje, np. wagony sypialne oraz woda do celów sanitarnych h pojazdy szynowe, których nie obejmują punkty f i g (np. wagon z WC) i 10 % sumy pozostałych pojazdów przy reprezentatywnej dystrybucji rodzajów  

Monitoring prowadzony przez operatorów (2) Rodzaj stosowanego urządzenia Badania obowiązkowe Szczególne badaniaa mikrobio-logiczne chemiczne Po dezynfekcji urządzeń Przed ponownym uruchomieniemb Czasowo dopuszczone instalacje do dystrybucji wody Parametr Uc ----- wymagane Częstotliwość Raz w roku a parametry na miejscu, środki dezynfekcji, wartość pH i Uc b po przerwie w działaniu (pobór próbki w miejscu dystrybucji wody) c zakres badania: Escherichia coli, Enterokoki, bakterie grupy coli, liczba kolonii w 22 °C, liczba kolonii w 36 °C, Pseudomonas aeruginosa

Monitoring prowadzony przez operatorów (3) Rodzaj stosowanego urządzenia Badania obowiązkowe Szczególne badaniaa mikrobio-logiczne chemiczne Po dezynfekcji urządzeń Przed ponownym uruchomieniemb Instalacje do napełniania dla pojazdów szynowych Parametr U 1d Nach Anordnung der zuständigen Behördef wymagane Częstotliwość Raz na pół roku Instalacje do napełniania dla pozostałych pojazdów Wg zarządzenia Urzędu Zdrowotnego Raz na kwartał e Instalacje do dystrybucji (poniżej 3 m3/dzień) U 2d ---- Raz w roku Instalacje do dystrybucji (poniżej 3 m3/dzień a mniej niż 1 000 m3/d) 4 razy do roku Instalacje do dystrybucji (powyżej 1 000 m3/dzień) a Instalacje do dystrybucji i napełniania nie będące w stałym użytku w okresie działania muszą być przynajmniej raz poddane badaniu. b po przerwie w działaniu (pobór próbki w miejscu dystrybucji wody) c zakres badania: Escherichia coli, Enterokoki, bakterie grupy coli, liczba kolonii w 22 °C, liczba kolonii w 36 °C, Pseudomonas aeruginosa d Zakres badania Badanie 1: Escherichia coli, Enterokoki, bakterie grupy coli, liczba kolonii w 22 °C, liczba kolonii w 36 °C, Pseudomonas aeruginosa (jedynie gdy wykryto ich obecność w zbiorniku wody do spożycia lub w instalacji napełniającej pojezdu transportującego wodę) Badanie 2: Jak w Badaniu 1 bez Enterokoków, Pseudomonas aeruginosa (jedynie gdy wykryto ich obecność w zbiorniku wody do spożycia lub w instalacji do dystrybucji) e badanie coroczne przy dziennym wydawaniu wody do spożycia < 3 m3 f stosowny urząd zdrowotny

Czy lekcje odrobione? Zdefiniowanie różnych ruchomych instalacji zaopatrzenia w wodę do spożycia Zdefiniowanie konkretnych wytycznych technicznych w zakresie prodkucji i zastosowania materiałów oraz substancji Zdefiniowanie konkretnych wymogów technicznych dla instalacji wody do spożycia od projektowania/instalcji do uruchomienia/konserwcji Opracowanie jednolitych wytycznych dotyczących zakresu monitoringu; pożądanych schemat oceny Określenie kopmetencji (często brak uregulowań dotyczących odpowiedzialności poszczególnych podmiotów) Jednolite przepisy w zakresie monitoringu: ustalić Brakujące jednolite przepisy: do opracowania © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Podsumowanie Zaopatrzenie w wodę do spożycia z instalacji ruchomych wymagają wysokiego bezpieczeństwa higienicznego oraz bezpiecznego wykonania pod względem technicznym. Dlatego: normy techniczne obejmują jasne wytyczne dla operatorów, projektantów oraz urzędów zdrowotnych. Kontrola procesu przy tego typu instalacjach jest jeszcze ważniejsza niż przy stałych instalacjach. Planowanie, budowę i konserwację urządzeń należy zoastawić fachowcom! Przy instalacjach ruchomych każdy operator jest zdany na ,,poprzednika“. Jedynie woda do spożycia powinna być gromadzona w zbiornikach. © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Do nabycia 6 miesięcy po ukazaniu się normy DIN 2001-2 WASSERWESEN KOMENTARZ __________ DIN H. Bartel, W. Krüger, R. Mahnke Zaopatrzenie w wodę przeznaczoną do spożycia w pojazdach, targach, imprezach ulicznych i dużych imprezach publicznych DIN 2001: Wymogi techniczne i prawne dla ruchomych instalacji zaopatrzenia w wodę do spożycia - Część 2 Wymogi dla wody do spożycia, planowanie, budowa, działanie i konserwacja instalacji BEUTH Do nabycia 6 miesięcy po ukazaniu się normy DIN 2001-2 © Dr. Bartel, Umweltbundesamt

Dziękuję Państwu za uwagę! ( ... Dziękuję także za wsparcie grupie „DIN 2001“!) © Dr. Bartel, Umweltbundesamt