1 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 1 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Praktyczne aspekty procedury OOŚ – dobre i złe przykłady Jak unikać błędów? Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego w ramach Pomocy Technicznej RPO WD na lata

2 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 2 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Gramy w jednej drużynie Rola Beneficjentów Przygotowanie projektu zgodnie ze standardami procedury OOŚ Dbanie o jakość ekspertyz środowiskowych zlecanych firmom zewnętrznym! – początek problemów! Rola organów administracji Konstruowanie uzasadnień do postanowień i decyzji OOŚ w sposób zindywidualizowany i wyczerpujący Nieprzejrzysta dokumentacja stanowi zagrożenie dla wykorzystania środków przez Beneficjenta! Rola Instytucji Zarządzających Podejście merytoryczne (środowiskowe) i formalistyczne (proceduralne) Weryfikując wnioski o dofinansowanie właściwa instytucja musi sprawdzić czy prawidłowo i rzetelnie przeprowadzono postępowanie w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (w tym na obszary Natura 2000) tj. czy dochowano wymogów proceduralnych, a nie czy rozstrzygnięcie było słuszne! Rola Komisji Europejskiej Komisja Europejska weryfikując bądź kontrolując projekt opiera się przede wszystkim na zgodności z dyrektywami!!!

3 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 3 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Zezwolenie inwestycyjne (1) środki łagodzące Powinny być zaplanowane wg następującej hierarchii: –1. unikać znaczącego wpływu na środowisko –2. jeśli nie można uniknąć, to ograniczyć –3. jeśli nie można ograniczyć, to gdzie możliwe, skompensować Odpowiedzialność za wdrożenie i finansowanie środków powinna być jasno określona Powinny być jasne i wykonalne Negatywne efekty zastosowania tych środków powinny być poddane ocenie

4 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 4 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Zezwolenie inwestycyjne (2) przykład – skutki środków łagodzących Fragment decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla projektu drogowego: (…)W uzasadnionych technicznie warunkach dopuszcza się zmianę lokalizacji i długość ekranów akustycznych ± 10% ich długości oraz zmianę lokalizacji przepustów i przejść dla zwierząt ± 50m, przy jednoczesnym zachowaniu standardów jakości środowiska i emisji w odpowiednim zakresie.

5 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 5 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Zezwolenie inwestycyjne (3) Przykład –warunki środowiskowe Fragment decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla projektu drogowego: 3.1Na odcinku od km do km 3+200, zbudować przejścia dla płazów o szerokości 1,5 m ¡wysokości 1 m lub średnicy 1,5 m w przypadku przejść o przekroju okrągłym. Przejścia rozmieścić co 75 m. 3.2Na odcinkach od km do km i do km zbudować odpowiednio 7 i 7 przejść dla płazów o szerokości 1,5 m i wysokości 1 m lub średnicy 1,5 m w przypadku przejść o przekroju okrągłym. Przejścia rozmieścić odpowiednio co 100 m i 75 m. 3.3 Na odcinku od km i zbudować dodatkowo siedem dolnych przejść dla małych zwierząt. 3.4Przejścia, o których mowa w pkt 3.3 oraz przepusty będą posiadały szerokość powyżej 2,0 m wysokość powyżej 1,5 m i będą posiadały na obu ścianach uformowane ścieżki dla zwierząt o szerokości nie mniejszej niż 0,5 m. 3.5Oznaczone jako PZ 38 i PZ 40 przejścia dla zwierząt {km i ) będą posiadały wysokość nie mniejszą niż 3,5 m i wydzielony i odizolowany pas szerokości co najmniej 12 m przeznaczony wyłącznie dla zwierząt.

6 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 6 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Konsultacje społeczne Fragment wyjaśnienia przesłanego do Komisji wraz z projektem: (…) Należy podkreślić, że zdecydowana większość terenów, przez które przebiega planowana inwestycja ma kategorię terenów zamkniętych, w myśl rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej Nr 7 ρο. 49 z dnia r tzn. są to tereny...zastrzeżone ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa, tereny, na których są usytuowane linie kolejowe określone w załączniku do decyzji". Dla terenów tych nie stosuje się przepisów o udziale społeczeństwa w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Organ wydający decyzję o lokalizacji omawianej inwestycji celu publicznego, tj. Wojewoda (…), wychodząc naprzeciw wymaganiom Dyrektywy 85/337/EC rozszerzył zakres prowadzonych dla terenów otwartych konsultacji społecznych o obszary podlegające kategorii terenów zamkniętych i przeprowadził konsultacje społeczne w odniesieniu do całego przebiegu inwestycji. (…)

7 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 7 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Konsultacje społeczne (3) Dobry przykład Inwestor aktywnie szukał opinii osób zainteresowanych Główne środki konsultacji stosowane w projekcie: –Spotkania ze społeczeństwem organizowane w głównych miastach wzdłuż linii kolejowej –Przygotowanie ulotek informacyjnych i posterów oraz ich szeroka dystrybucja, w szczególności przed organizowanymi spotkaniami (w pociągach, na stacjach kolejowych, w kasach i innych powszechnie dostępnych miejscach takich jak np. supermarkety, itp.) –Nagrywanie spotkań oraz sporządzenie raportów z konsultacji społecznych, które odnoszą się do komentarzy zgłoszonych przez osoby zainteresowane oraz tego w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę –Zaangażowanie organizacji pozarządowej promującej kolej w kampanię informacyjną –Stworzenie specjalnej strony internetowej z informacjami nt projektu oraz z możliwością składania opinii i komentarzy –Informacja w prasie i mediach lokalnych

8 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 8 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Analiza alternatyw (1) Alternatywy = rożne sposoby na osiągniecie założonego celu Przykłady: różne rodzaje działania, opcje lokalizacji przedsięwzięcia, różne rodzaje technologii, rozwiązania projektowe, itp. Opcja zero to nie jest alternatywą Kompetentny organ może wymagać oceny alternatyw, których inwestor jeszcze nie przeanalizował

9 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 9 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Analiza alternatyw (2) – dzielenie projektu Projekty nie mogą być dzielone w celu uniknięcia oceny, zmniejszenia wagi i znaczenia oddziaływania czy też w celu ograniczenia możliwości rozwiązań alternatywnych Oddziaływanie projektu musi być ocenione całościowo i musi obejmować ocenę efektów skumulowanych Nawet jeśli projekt jest dzielony na odcinki z powodów technicznych lub administracyjnych, to zezwolenie na jego realizację musi być ocenione w świetle wszystkich oddziaływań całego projektu SOOS może być bardzo do tego przydatna

10 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 10 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Analiza alternatyw (3) – dzielenie projektu przykład Projekt drogowy o długości 19 km, zlokalizowany w obszarze zurbanizowanym, podzielony na 4 oddzielne projekty Szerokość drogi jest zmienna od czterech do sześciu jezdni Każdy z projektów jest oddzielnie przedmiotem wniosku o ustalenie lokalizacji drogi oraz przedmiotem oddzielnego raportu OOŚ Wszystkie wnioski o ustalenie lokalizacji drogi zostały złożone w listopadzie Jeden i ten sam organ kompetentny w sprawie wydania decyzji lokalizacyjnej Brak przesłanek technicznych lub administracyjnych aby dzielić projekt!

11 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 11 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Jakość OOŚ (1) OOS musi być w oparciu o właściwe, odpowiednie i rzetelne informacje dostarczone przez inwestora Inwestor musi wskazać na trudności (niedostatki techniczne lub brak specjalistycznej wiedzy) które napotkał przy przygotowaniu wymaganych informacji Organy posiadające informacje środowiskowe powinny je udostępnić inwestorowi Organy środowiskowe powinny być konsultowane nt. wniosku o udzielenie zezwolenia oraz informacji dostarczonej przez inwestora (t.j. raportu OOŚ)

12 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 12 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Jakość OOŚ (2) – przykład Rozdział raportu sporzadzonego na etapie decyzji lokalizacyjnej dla drogi krajowej: Rozdział IV.3. Alternatywy i ochrona wartości przyrodniczych Po przeanalizowaniu wszystkich wartości przyrodniczych i trasy projektowanej drogi ekspresowej wydaje się, że wybór wskazanej lokalizacji nie wymaga szukania alternatyw.

13 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 13 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Jakość OOŚ (3) – przykład Fragment raportu nt wpływu na obszary Natura 2000 dla projektu kolejowego, 2005: zmiany konstrukcji tzw. korytek krakowskich w rowach odwadniających po obu stronach torów. Jest to śmiertelna pułapka dla mniejszych zwierząt, w tym również chronionych gatunków (np. jeży, migrujących bobrów i wydr) oraz niesie poważne ryzyko zranień i złamań kończyn przez duże ssaki. Fragment raportu OOS dla tego samego projektu kolejowego, 2006: Oprócz separatorow zaleca sie budowę szczelnego systemu odwadniania (korytka typu krakowskiego) …

14 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 14 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Jakość OOŚ (4) – przykład Fragment uzasadnienia decyzji środowiskowej dla przedsięwzięcia kanalizacji sanitarnej w X Ponieważ powyższe przedsięwzięcie jest zgodne z podstawową funkcją terenów w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego Gminy X oraz zostało uzgodnione ze Starostą Y i z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym, organ I instancji orzekł jak w sentencji niniejszej decyzji.

15 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 15 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Jakość OOŚ (5.1) – przykład Biorąc pod uwagę opinie organów uzgadniających, zaproponowane rozwiązania techniczne chroniące środowisko oraz kierując się kryteriami zawartymi w § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć (...), takimi jak: 1) rodzaj i charakterystyka przedsięwzięcia, które nie będzie powodować negatywnego oddziaływania na środowisko, ze względu na: - skalę przedsięwzięcia i wielkość zajmowanego terenu – powierzchnia obiektu 280 m2, miejsca postojowe – ok. 15 m2, chodnik wraz z podjazdem dla niepełnosprawnych – ok. 30 m2, - planowane przedsięwzięcie nie będzie powiązane z innymi przedsięwzięciami znajdującymi się na terenach nieruchomości sąsiednich, - niewielkie wykorzystanie zasobów naturalnych – zapotrzebowanie na wodę wyniesie 240 m3/miesiąc, zużycie energii elektrycznej wyniesie 9,66 MWh/miesiąc, - brak emisji i występowania innych uciążliwości (z wyjątkiem fazy realizacji - emisja hałasu), - brak ryzyka wystąpienia poważnej awarii,

16 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 16 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Jakość OOŚ (5.2) – przykład 2) usytuowanie przedsięwzięcia, które będzie zajmować obszar, na którym brak jest zasobów mineralnych, siedlisk zwierząt, pomników przyrody podlegających ochronie. Przedsięwzięcie zostanie zlokalizowane poza: - obszarami wodno-błotnymi oraz o płytkim zaleganiu wód podziemnych, - obszarami wybrzeży, - obszarami górskimi lub leśnymi, - obszarami objętymi ochroną, w tym strefy ochronne ujęć wód i obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych, - obszarami wymagającymi specjalnej ochrony ze względu na występowanie gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk oraz siedlisk przyrodniczych objętych ochroną, w tym obszary sieci Natura 2000 wyznaczone w trybie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, - obszarami, na których standardy jakości środowiska zostały przekroczone, - obszarami o krajobrazie mającym znaczenie historyczne, kulturowe lub archeologiczne, - obszarami o niskiej gęstości zaludnienia, - obszarami przylegającymi do jezior, - obszarami ochrony uzdrowiskowej,

17 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 17 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Jakość OOŚ (5.3) – przykład 3) rodzaj i skala możliwego oddziaływania przedsięwzięcia, które z racji charakteru nie pociąga za sobą zagrożeń, tym bardziej znaczących oddziaływań, ze względu na: - zasięg oddziaływania - eksploatacja obiektu nie będzie powodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem do którego inwestor ma tytuł prawny, - brak transgranicznego oddziaływania, 4) a także mając na uwadze § 4 w/w rozporządzenia, zgodnie z którym, w ocenie organu prowadzącego postępowanie parametry charakteryzujące skalę przedsięwzięcia nie sumują się ze względu na brak przedsięwzięć tego samego rodzaju, położonych na terenie działek nr 283/1 i 284 położonych przy ul. XXX, stwierdzono, że realizacja planowanego przedsięwzięcia, z racji jej charakteru nie pociąga za sobą zagrożeń, tym bardziej znaczących oddziaływań i nie powinna spowodować negatywnych zmian w środowisku przyrodniczym terenu. Biorąc powyższe pod uwagę orzeczono jak na wstępie decyzji.

18 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 18 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Wytyczne MRR do OOŚ (1) narzędzie dla beneficjentów oraz organów zaangażowanych w OOŚ wymogi w zakresie dokumentacji OOŚ dla projektów wzór formularza dot. OOŚ wraz z instrukcją jego wypełniania (formularz dla dużych projektów w rozumieniu art.39 rozporządzenia ogólnego – pkt F załącznika XXI do rozporządzenia1828/2006)

19 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 19 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Wytyczne MRR do OOŚ (2) Zawierają m.in. rozdział Dokumentowanie postępowania OOŚ na potrzeby wniosku o dofinansowanie oraz załączniki: formularz do wniosku o dofinansowanie w zakresie OOŚ zaświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000 instrukcja wypełniania formularza

20 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 20 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Wytyczne MRR do OOŚ (2) Zawierają m.in. rozdział Dokumentowanie postępowania OOŚ na potrzeby wniosku o dofinansowanie oraz załączniki: formularz do wniosku o dofinansowanie w zakresie OOŚ zaświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000 instrukcja wypełniania formularza

21 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 21 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Wytyczne MRR do OOŚ (2) pkt. 31 Wytycznych MRR: W uzasadnieniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach nie należy się odwoływać do zapisów innych dokumentów, czy powoływać na ogólną zgodność z przepisami prawa. Prawidłowa forma decyzji wymaga konkretnych zapisów posługujących się wskaźnikami, parametrami, opisami fizycznych warunków realizacji przedsięwzięcia.

22 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 22 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Zagrożenia wynikające z nieprawidłowego przeprowadzenia postępowania OOŚ zaskarżenia decyzji przez strony postępowania i opóźnienia przygotowania projektu, niedoszacowania kosztów, które beneficjent będzie musiał ponieść w związku z wdrażaniem rozwiązań minimalizujących lub kompensujących oddziaływanie projektu na środowisko, odrzuceniem przez Komisję Europejską (KE) wniosku o dofinansowanie dla dużego projektu w rozumieniu art. 39 rozporządzenia nr 1083/2006, odmową przyznania dofinansowania przez właściwą instytucję albo wstrzymaniem finansowania projektu i obowiązkiem zwrotu środków.

23 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 23 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Podstawowe błędy inwestorów (beneficjentów) niespójna logicznie dokumentacja brak pełnych badań terenowych bądź opieranie się na nierzetelnych lub nieaktualnych danych naukowych nieuwzględnienie łącznego oddziaływania przedsięwzięć powiązanych technologicznie brak oceny oddziaływania na obszary Natura 2000

24 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 24 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Podstawowe błędy inwestorów (beneficjentów) (2) brak albo niewłaściwie przeprowadzone konsultacje społeczne brak rozważenia alternatyw bądź pominięcie niektórych z dostępnych wariantów nieuwzględnienie uzyskanych wyników oceny brak albo nieadekwatne działania minimalizujące lub kompensujące

25 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 25 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Dotychczasowe doświadczenia – wskazówki dot. jakości OOŚ należy czytać przepisy prawa polskiego przez pryzmat dyrektyw i orzecznictwa ETS; praktyka decyzyjna polskich organów często odbiega od wymogów formalnych- niewystarczające uzasadnienia! ścisły kontakt ze służbami organu w celu kontroli czy wszystkie informacje zostaną uwzględnione.

26 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. 26 Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocław, 16 marca 2009 r. Dziękuję za uwagę Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego w ramach Pomocy Technicznej RPO WD na lata