OCENY W DÓŁ PROGNOZY STABILNE Wskaźnik koniunktury PIUPEN drugi kwartał z rzędu obniżył swoją wartość i obecnie kształtuje się na poziomie 23,5 punktu. W porównaniu z IV kwartałem 2002 roku spadek zanotował wskaźnik oceny (o 12,5 punktu), podczas gdy wskaźnik prognozy zanotował jedynie minimalne obniżenie (o 0,6 punktu). Obserwując wahania wskaźnika PIUPEN na przestrzeni ostatnich trzech lat szczególnie widoczne wydają się być zmiany zachodzące na przełomie roku. W analogicznym okresie przed dwoma laty również wystąpił wyraźny spadek wskaźnika koniunktury PIUPEN (o 17,1 punktu - z poziomu 40,8 do 23,7 punktu). Równie charakterystyczne dla pierwszego kwartału 2003 roku jest to, że wartości zarówno wskaźnika oceny jak i prognozy miały zbliżone wartości do tych, które zanotowano dla pierwszego kwartału roku Odmiennie wygląda sytuacja jeśli popatrzymy na wskaźnik koniunktury w rozbiciu na poszczególne działy ubezpieczeń. O ile w pierwszym kwartale 2000 roku wskaźnik koniunktury dla działu ubezpieczeń majątkowych był o 3,2 punktu wyższy od wskaźnika dla ubezpieczeń na życie, to w przypadku pierwszego kwartału roku bieżącego wskaźnik dla działu ubezpieczeń na życie jest już o 5 punktów wyższy od wskaźnika koniunktury dla działu ubezpieczeń majątkowych. Wyraźny spadek salda ocen notuje większość badanych wskaźników dotyczących charakterystyki umów ubezpieczeniowych. Najniższe od trzech lat wartości salda zarejestrowano w przypadku liczby zawartych umów ubezpieczeniowych oraz średniej składki przypisanej brutto. W pierwszym kwartale 2003 roku zanotowano również drugą najniższą wartość salda oceny sytuacji ekonomicznej firm ubezpieczeniowych. Jeszcze niżej oceniono tylko sytuację ekonomiczną firm w pierwszym kwartale 2000 roku. Na tak ogólnie postrzeganą sytuację firm ubezpieczeniowych znaczący wpływ ma najniższa od trzech lat ocena sytuacji ekonomicznej firm ubezpieczeniowych działających w sektorze ubezpieczeń majątkowych (obecnie na poziomie 20 punktów). Mimo nienajlepiej ocenianej sytuacji na polskim rynku ubezpieczeń firmy ubezpieczeniowe patrzą na najbliższy kwartał z niewiele mniejszym optymizmem jak przed trzema miesiącami. Można wnioskować, iż nauczone doświadczeniem sprzed dwóch lat oczekują teraz wzrostu koniunktury. Badania koniunktury w placówkach ubezpieczeniowych są prowadzone w cyklu kwartalnym. Realizuje je Pentor - Instytut Badania Opinii i Rynku na zlecenie i w ścisłej współpracy z Polską Izbą Ubezpieczeń. Pomiar został przeprowadzony w dniach 5-15 maja 2003, techniką wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo (CATI). W badaniu wzięły udział 150 placówki zakładów ubezpieczeń, rozmieszczonych na terenie całego kraju. Ich próba odpowiada strukturze krajowego rynku ubezpieczeń.

Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor 2 OGÓŁEMUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEUBEZPIECZENIA NA ŻYCIE OGÓŁEMUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEUBEZPIECZENIA NA ŻYCIE SALDO PROGNOZY SALDO OCENY UMOWY UBEZPIECZENIOWE OCENY Liczba umów zawartych w pierwszym kwartale 2003 roku wzrosła w ocenie 37% respondentów, o pogorszeniu mówiło jedynie 15%, natomiast sytuacja się nie zmieniła w ocenie 46%. Saldo oceny w pierwszym kwartale 2003 roku (a więc różnica między odsetkiem respondentów deklarujących wzrost, a tymi którzy wskazali na spadek liczby zawieranych umów) osiągnęło poziom 6 punktów procentowych i jest to najniższy wynik od początku realizacji projektu. 33-procentowy spadek salda można porównać do analogicznego okresu sprzed dwóch lat, kiedy to saldo oceny spadło z poziomu 49 na 13 punktów procentowych. Jedna trzecia respondentów (29%) z sektora ubezpieczeń na życie ocenia, że w ostatnich trzech miesiącach nastąpiła poprawa pod względem liczby zawieranych umów (o 26% mniej niż w poprzednim kwartale). W sektorze ubezpieczeń majątkowych odsetek odpowiedzi wskazujących na zwiększenie liczby zawieranych umów w stosunku do IV kwartału 2002 roku spadł o 11 punktów procentowych i wynosi obecnie 45 procent. Równocześnie o blisko połowę zwiększył się udział osób deklarujących pogorszenie się sytuacji: w przypadku ubezpieczeń na życie z 13% do 28% i majątkowych z 19% do 35%. W konsekwencji tych zmian, salda ocen dla obu sektorów ubezpieczeń znacznie obniżyły swoje wartości: z 41 do 1 punktów w przypadku ubezpieczeń na życie i z 37 do 11 punktów w przypadku ubezpieczeń majątkowych. PROGNOZY Respondenci wykazują spadek optymizmu w kwestii możliwości zwiększenia liczby zawartych umów ubezpieczeniowych w drugim kwartale 2003 roku. Drugi kwartał z rzędu saldo prognoz obniżyło swoją wartość, z 49 do 45 procent. Nadal jednak ponad połowa respondentów z nadzieją patrzy w przyszłość i przewiduje wzrost liczby zawieranych umów ubezpieczeniowych. O ile w sektorze ubezpieczeń na życie odsetek pesymistów wynosi 3% (spadek o 5 punktów w porównaniu z poprzednim kwartałem), o tyle w dziale majątkowym jest 19% (wzrost o 3 punktów w porównaniu z poprzednim kwartałem). Przewaga osób spodziewających się wzrostu pozostaje nadal wysoka, czego dowodem jest 45-punktowa wartość salda prognozy dla ubezpieczeń na życie i 44-punktowa dla ubezpieczeń majątkowych. WARTOŚĆ SKŁADEK OCENY W opinii respondentów pierwszy kwartał 2003 roku okazał się gorszy od poprzedniego jeśli chodzi o wartość pozyskanych składek. Rosnące od drugiego kwartału 2002 roku saldo pozytywnych odpowiedzi, w tym kwartale uległo pogorszeniu i spadło o 10 punktów w porównaniu z poprzednim. W analogicznym okresie 2002 roku wskaźnik ten spadł o 12 punktów procentowych i zatrzymał się na poziomie 29 punktów. W ocenie połowy badanych pierwszy kwartał okazał się lepszy od poprzedniego, przeciwnego zdania było 25% respondentów. Sektor ubezpieczeń majątkowych w pierwszym kwartale 2003 roku zanotował najniższy poziom salda od początku roku Jeżeli chodzi o sektor ubezpieczeń na życie, to zanotował on 12-punktowy spadek salda ocen, utrzymując go jednak nadal na wysokim poziomie 28 punktów. PROGNOZY Ogólnie w sektorze ubezpieczeń w pierwszym kwartale nadal widać wyraźną przewagę firm patrzących na drugi kwartał 2003 roku z optymizmem jeśli chodzi o wartość składek (saldo prognoz na poziomie 49 punktów). Ponad połowa respondentów (59%) przewiduje, że w następnym kwartale wartość pozyskanych składek wzrośnie, co jest o 1 punkt procentowy gorszym wynikiem niż w poprzednim kwartale. W porównaniu jednakże z trzecim kwartałem 2002 roku saldo osób optymistycznie patrzących na kolejny kwartał spadło o 20 punktów procentowych. Można to tłumaczyć doświadczeniami z zeszłego roku, kiedy to w pierwszym kwartale rzeczywiście nastąpiło pogorszenie sytuacji. O ile jednak w porównaniu z czwartym kwartałem 2002 roku w sektorze ubezpieczeń majątkowych nastąpił 5-punktowy spadek optymizmu, o tyle w sektorze ubezpieczeń na życie odsetek osób przewidujących wzrost wartości pozyskanych składek wzrósł o 4 punkty procentowe.

Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor 3 OGÓŁEMUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEUBEZPIECZENIA NA ŻYCIE SALDO PROGNOZY SALDO OCENY OGÓŁEMUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEUBEZPIECZENIA NA ŻYCIE ŚREDNIA SKŁADKA PRZYPISANA BRUTTO OCENY Ponad jedna trzecia respondentów (39%) stwierdzi, że pierwszy kwartał był lepszy od poprzedniego pod względem wielkości średniej składki przypisanej brutto. Jednak saldo ocen spadło w porównaniu z czwartym kwartałem 2002 roku o 14 punktów, z poziomu 25 do 11 punktów. Jest to wynik sytuacji w sektorze ubezpieczeń majątkowych, gdzie w porównaniu do poprzedniego kwartału nastąpił 16-punktowy spadek salda. Do 33% (czyli o 14 punktów) zwiększył się odsetek firm w sektorze ubezpieczeń majątkowych, w których wartość średniej składki przypisanej brutto zmalała w porównaniu do poprzedniego okresu. W tym segmencie zanotowano także 12 procentowy wzrost odsetka osób twierdzących, że miniony kwartał nie przyniósł zmian jeśli chodzi o wartość średniej składki przypisanej brutto. W co w trzeciej placówce ubezpieczeń majątkowych (33%) nastąpił również spadek średniej składki brutto w porównaniu do 19% takich wskazań w czwartym kwartale roku ubiegłego. W sektorze ubezpieczeń na życie miał miejsce 9-punktowy spadek salda ocen w porównaniu z poprzednim kwartałem. Przerwana została tym samym tendencja zwyżkująca, trwająca już od drugiego kwartału 2002 roku. Poprzedni spadek salda ocen w sektorze ubezpieczeń na życie zanotowano w analogicznym okresie ubiegłego roku, gdzie jednak spadek ten wyniósł 29 punktów procentowych. PROGNOZY W branży ubezpieczeń obserwuje się nadal optymizm jeśli chodzi o przewidywania wzrostu średniej składki przypisanej brutto, utrzymujący się na poziomie z poprzedniego kwartału (37%). Blisko połowa placówek zarówno ubezpieczeń na życie (49%) jak i majątkowych (48%) przewiduje, że wartość średniej składki przypisanej brutto wzrośnie w najbliższych trzech miesiącach. Również co druga placówka ubezpieczeń majątkowych przewiduje utrzymanie się składki na obecnym poziomie w drugim kwartale 2003 roku. Wśród placówek sprzedających ubezpieczenia na życie odsetek osób przewidujących zmniejszenie się wartości średniej składki przypisanej brutto pozostał na poziomie z poprzedniego kwartału (7%). Z kolei 7-punktowy spadek nastąpił wśród przewidujących wzrost średniej składki przypisanej, a o 6 punktów procentowych wzrósł udział tych, którzy nie przewidują żadnych zmian (z 37% do 43%). SZKODY OCENY Liczba zgłaszanych szkód wzrosła w ocenie co trzeciej badanej placówki (34%). Najwięcej jednak osób stwierdziło, że pozostała bez zmian (44%), a 13% uważa, że ich liczba zmalała w porównaniu do ostatniego kwartału roku Saldo ocen po osiągnięciu w minionym kwartale najwyższego poziomu (31 punktów) od początku 2000 roku, spadło do poziomu 17 punktów, czyli do poziomu sprzed pół roku. Ostatni tak duży spadek salda ocen miał miejsce w analogicznym okresie roku Obniżenie poziomu salda zanotowano również na początku roku ubiegłego, z 22 do 18 punktów. Spadek tempa wzrostu liczby zgłaszanych szkód jest głównie zasługą sytuacji w sektorze ubezpieczeń majątkowych, gdzie już nie co druga (52%) jak to miało miejsce w ubiegłym kwartale, a co trzecia (36%) placówka zanotowała wzrost liczby szkód. Na skutek tego, saldo ocen wśród placówek ubezpieczeń majątkowych po osiągnięciu najwyższego notowanego do tej pory wyniku 40 punktów, obniżyło się do poziomu 13 punktów. Spadki salda ocen notowano również w analogicznych okresach roku ubiegłego oraz przed dwoma laty. W dziale ubezpieczeń na życie sytuacja wygląda bardziej stabilnie. Ponad połowa (53%) badanych z tego sektora stwierdziła, że w ich placówkach liczba zgłaszanych szkód nie uległa zmianie (spadek o 4 punkty w porównaniu z czwartym kwartałem 2002 roku). W co czwartej (25%) firmie nastąpił wzrost liczby szkód w stosunku do ubiegłego kwartału, a zaledwie 4% placówek zanotowało spadek liczby zgłaszanych szkód. PROGNOZY Przewidywania odnośnie pierwszego kwartału sprawdziły się i 16-punktowy spadek salda prognozy na I kwartał 2003 roku przełożył się na 14- procentowy faktyczny wzrost liczby zgłaszanych szkód. Saldo prognoz w pierwszym kwartale 2003 roku wynosi 18 punktów i jest o jeden punkt wyższe niż w poprzednim kwartale. Blisko co trzecia (61%) placówka spodziewa się utrzymania liczby zgłaszanych szkód. W sektorze ubezpieczeń majątkowych co dziesiąta (11%) placówka spodziewa się spadku tej wartości, a co piąta (21%) jej wzrostu. W przedziale ubezpieczeń na życie zaledwie 3% badanych prognozuje spadek liczby zgłaszanych szkód, a w blisko co trzeciej placówce (28%) przewiduje się jej wzrost.

Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor 4 SALDO PROGNOZY SALDO OCENY OGÓŁEMUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEUBEZPIECZENIA NA ŻYCIE OGÓŁEMUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEUBEZPIECZENIA NA ŻYCIE WARTOŚĆ WYPŁAT ODSZKODOWAŃ OCENY W ocenie co trzeciej placówki (34%) wartość wypłaconych odszkodowań wzrosła w porównaniu z poprzednim kwartałem. Również podobny odsetek respondentów wskazał, że wartość ta nie uległa zmianie. Saldo ocen w pierwszym kwartale 2003 roku wyniosło 23 punktów, co jest drugim najniższym wynikiem od początku 2000 roku. Stabilność trendów na rynku ubezpieczeń jest w dużej mierze zasługą sytuacji w sektorze ubezpieczeń na życie. Saldo ocen w przypadku tego sektora utrzymuje się na poziomie 31 punktów już drugi kwartał z rzędu. W tym dziale prawie połowa (47%) placówek nie zanotowała zmian w wartości wypłacanych odszkodowań. Podobnie jak w poprzednim kwartale w ocenie co trzeciego (33%) respondenta ta wartość wzrosła. O spadku wartości wypłaconych odszkodowań nie wspomniała żadna placówka sektora ubezpieczeń na życie. Wśród placówek zajmujących się ubezpieczeniami majątkowymi w co trzeciej wartość wypłaconych odszkodowań w stosunku do poprzedniego kwartału zarówno wzrosła (37%), jak i nie uległa zmianie (31%). Ostatecznie poziom salda oceny na pierwszy kwartał 2003 roku wyniósł 15 punktów, a więc o 17 punktów więcej niż w ubiegłym kwartale. PROGNOZY Jedna trzecia (31%) placówek przewiduje wzrost wartości wypacanych odszkodowań w drugim kwartale 2003 roku, co w stosunku do 7%, które jest przeciwnego zdania, daje wyraźnie pesymistyczną prognozę. Należy jednak zauważyć, że w tej kwestii przewidywania odnośnie IV kwartału były wyraźnie gorsze. Prawie co druga badana placówka (47%) jest zdania, że drugi kwartał 2003 roku nie przyniesie żadnych zmian. Przy porównaniu sektora ubezpieczeń na życie i sektora ubezpieczeń majątkowych wyższy pesymizm notuje się w placówkach zajmujących się ubezpieczeniami na życie, gdzie saldo odpowiedzi wynosi 29 punktów i jest o 12 punktów wyższe niż w przypadku placówek ubezpieczeń majątkowych. REZYGNACJE Z UBEZPIECZENIA OCENY W pierwszym kwartale 2003 roku saldo ocen wzrosło o 3 punkty w porównaniu do ostatniego kwartału 2002 roku, osiągając poziom 4 punktów. W 59% placówek liczba rezygnacji pozostała na prawie niezmienionym poziomie jak w ubiegłym kwartale (61%). Na przestrzeni ostatnich dwóch kwartałów można zaobserwować przewagę firm, które notowały wzrost liczby rezygnacji, nad tymi, gdzie następował ich spadek. Dla porównania, wzrost salda ocen miał miejsce również w analogicznym okresie na przełomie roku 2000 i W sektorze ubezpieczeń majątkowych sytuacja na przestrzeni ostatniego roku wyglądała na stosunkowo ustabilizowaną. Saldo ocen wzrosło zaledwie o 1 punkt (do poziomu 9 punktów) w stosunku do ubiegłego kwartału. W stosunku do poprzedzającego kwartału blisko dwie trzecie placówek (64%) nie zanotowało zmian jeśli chodzi o liczbę klientów rezygnujących z ubezpieczenia. Również w sektorze ubezpieczeń na życie ostatnie dwa kwartały cechowały się wzrostem salda oceny, wciąż jednak wskaźnik przyjmuje wartość ujemną (-1 punkt). W co czwartej placówce (23%) ubezpieczeń na życie odnotowano spadek liczby rezygnujących z ubezpieczenia, z kolei wzrost tej liczby miał miejsce w co piątej (21%) firmie. W ocenie co drugiej (55%) placówki z tego sektora liczba ta w porównaniu z poprzednim kwartałem nie uległa zmianie. PROGNOZY Już od roku saldo prognoz oscyluje w granicach -10 punktów, co oznacza przewagę firm spodziewających się zmniejszenia ilości rezygnacji. Prognozy na drugi kwartał osiągnęły najniższą od trzech lat wartość salda na poziomie -11 punktów. Na drugi kwartał 2003 roku co piąta (22%) placówka prognozuje zmniejszenie się liczby rezygnacji, natomiast co trzecia (66%) uważa, że nic w tej kwestii się nie ulegnie zmianie. Wzrost rezygnacji przewiduje 15% placówek w sektorze ubezpieczeń na życie i 8% w sektorze ubezpieczeń majątkowych.

KONKURENCJA NA RYNKU OCENY W I kwartale 2003 roku utrzymała się tendencja wzrostu konkurencyjności rynku widoczna od momentu rozpoczęcia realizacji projektu. Ciągle można obserwować przewagę firm, których zdaniem konkurencja na rynku wzrosła (jest ich obecnie 31%), nad tymi, które odniosły odwrotne wrażenie (10%). W ostatnim roku saldo ocen utrzymywało się na podobnym poziomie, w okolicach 20 punktów (w pierwszym kwartale 2003 roku na poziomie 21 punktów). Największą zmianę ocen w porównaniu do poprzedniego kwartału zaobserwowano jednak wśród tych placówek, które stwierdziły, że konkurencja pozostała na niezmienionym poziomie (spadek z 90 do 59 punktów procentowych). Duże różnice występują również między poszczególnymi sektorami. W przedziale ubezpieczeń majątkowych blisko co drugi (47%) respondent twierdził, że konkurencja na rynku wzrosła, przeciwnego zdania było 7% badanych, a 45% placówek nie stwierdziło zmian w tej kwestii. Z kolei w sektorze ubezpieczeń na życie odsetek ich był nawet wyższy (72%). Porównując salda ocen w sektorach ubezpieczeń na życie (1 punkt) i ubezpieczeń majątkowych (40 punktów) można stwierdzić, że konkurencji na rynku obawia się zdecydowanie więcej placówek działających w sektorze majątkowym. Za poprzedni kwartał wartości tych sald wynosiły odpowiednio -7 i 44 punktu. PROGNOZY W porównaniu do poprzedniego kwartału (37%) o 8 punktów procentowych mniej respondentów przewiduje wzrost konkurencji (29%). Przewidywania odnośnie spadku konkurencji pozostały na poziomie z czwartego kwartału 2002 roku (11%), a w opinii 60% sytuacja nie ulegnie zmianie. W przypadku prognoz również istnieją duże rozbieżności między sektorami. W firmach zajmujących się ubezpieczeniami majątkowymi 37% placówek spodziewa się wzrostu konkurencji na rynku, podczas gdy w sektorze ubezpieczeń na życie opinię tę podziela co piąty badany (20%). W tym sektorze 65% respondentów nie prognozuje zmian, tak samo myśli 55% badanych zajmujących się ubezpieczeniami majątkowymi. Podobnie jak w przypadku ocen tak i przy prognozowaniu wielkości konkurencji, saldo ocen przy ubezpieczeniach majątkowych (31 punktów) jest dużo wyższe niż przy ubezpieczeniach na życie (5 punktów) Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor 5 SALDO PROGNOZY SALDO OCENY OGÓŁEMUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEUBEZPIECZENIA NA ŻYCIE TARYFY, STAWKI POLIS OCENY Ośmiu na dziesięciu badanych stwierdziło, że w porównaniu z czwartym kwartałem 2002 roku taryfy i stawki polis nie uległy zmianie. W 10% placówek stwierdzono spadek ich wielkości, a w 9% wzrost. W poprzednim kwartale te odsetki wynosiły odpowiednio 90, 7 i 2 (co dawało saldo ocen w wysokości -5 punktów). W sektorze ubezpieczeń majątkowych odsetek firm, które zgłosiły zmniejszenie taryf i stawek polis, wynosi obecnie 15%, czyli o 4 punktów procentowych mniej niż w IV kwartale 2002 roku (11%). 12% spośród tych placówek odnotowało zwiększenie stawek (w poprzednim okresie było ich 1%). Odsetek placówek w sektorze ubezpieczeń na życie, w których nie stwierdzono zmian był jeszcze wyższy (88%). Pozostałe kilka procent wskazań rozłożyło się po równo między tych, którzy mówili o wzroście taryf i stawek polis (5%), jak i tych, którzy odpowiedzieli przeciwnie (5%). PROGNOZY 77% badanych przewiduje w drugim kwartale 2003 roku, że wielkości taryf i stawek polis pozostaną na dotychczasowym poziomie, w tym 97% placówek w sektorze ubezpieczeń majątkowych. 21% placówek spośród zajmujących się ubezpieczeniami majątkowymi prognozuje jednocześnie wzrost stawek, podczas gdy w sektorze ubezpieczeń na życie żadna firma nie przewiduje ich wzrostu. Największy spadek taryf i stawek polis przewiduje się w sektorze usług majątkowych (21%). OGÓŁEMUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEUBEZPIECZENIA NA ŻYCIE

Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor 6 OGÓŁEMUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEUBEZPIECZENIA NA ŻYCIE SYTUACJA EKONOMICZNA PLACÓWEK OCENY W opinii blisko połowy badanych (46%) sytuacja ekonomiczna ich firm nie uległa zmianie w I kwartale 2003 roku. Poprawę sytuacji zanotowało 37% placówek, a na pogorszenie wskazało 15%. Rozkład w ostatnim kwartale 2002 roku wyglądał podobnie. Saldo ocen na przestrzeni ostatniego roku notowało jedynie niewielkie zmiany, oscylując wokół 25 punktów (obecnie na poziomie 23 punktów). W sektorze ubezpieczeń majątkowych różnica między odsetkiem placówek notujących wzrost, a tymi, które zgłosiły pogorszenie się sytuacji finansowej firmy, dość systematycznie maleje od IV kwartału 2001 roku. W pierwszym kwartale 2003 roku saldo ocen w tym sektorze spadło o kolejne 7 punktów i obecnie utrzymuje się na poziomie 20 punktów. Podczas gdy w poprzednim kwartale w obu sektorach odsetek badanych, którzy stwierdzili poprawę sytuacji był identyczny (36%), w tym kwartale na poprawę sytuacji wskazało więcej placówek ubezpieczeń majątkowych (41%) niż ubezpieczeń na życie (33%). Jeśli chodzi o odsetek placówek notujących pogorszenie sytuacji ekonomicznej, placówki ubezpieczeń majątkowych zanotowały 12-punktowy wzrost wskazań (21%), podczas gdy oceny placówek ubezpieczeń na życie pozostały na nie zmienionym poziomie w stosunku do ubiegłego kwartału (8%). PROGNOZY Saldo prognoz pozostało na poziomie z ubiegłego kwartału, tj. 45 punktów procentowych. Odsetek oczekujących poprawy w II kwartale 2003 zmniejszył się o 4 punkty w porównaniu z poprzednim okresem, ale nadal blisko połowa (49%) respondentów przewiduję poprawę sytuacji. W sektorze ubezpieczeń majątkowych udział osób prognozujących pogorszenie się sytuacji ekonomicznej firmy w następnym kwartale spadł z 11% do 7%. W efekcie, salda prognoz w ramach sektorów ubezpieczeń na życie i majątkowych są zbliżone i wynoszą odpowiednio 43 i 47 punktów. DZIAŁ I – UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE Liczba zawartych umów Saldo ocen liczby zawartych umów w grupie ubezpieczeń grupowych na przestrzeni ostatniego roku co kwartał na zmianę spada i rośnie. Ostatecznie saldo osiągnęło poziom 31 punktów, a więc o 10 punktów mniej niż w poprzednim kwartale - głównie za sprawą wysokiego odsetka osób (44%), które stwierdziły, że w ciągu ostatniego kwartału liczba zawartych umów tego typu wzrosła. Jeśli chodzi salda ocen w przypadku liczby zawartych umów ubezpieczeń indywidualnych i w grupie 1, to ustaliły się one na poziomach odpowiednio 7 i 8 punktów. W obydwu przypadkach poziom różnicy obniżył się o 33 i 34 punkty. Z drugiej strony zwiększył się odsetek placówek, w których liczba zawartych umów zmalała w stosunku do poprzedniego kwartału - w przypadku ubezpieczeń grupowych odsetek ten wzrósł o 6 punktów procentowych, indywidualnych o 14 punktów procentowych i grupy pierwszej o 12 punktów procentowych. W grupie drugiej (ubezpieczenia posagowe) saldo ocen osiągnęło najniższy poziom (- 22 punkty) od początku realizacji projektu. W analogicznym okresie roku poprzedniego saldo oceny zmniejszyło się z poziomu 30 do 1 punktu, by następnie przez cały rok notować ujemne wartości salda. W grupie 3 ubezpieczeń na życie również zanotowano spadek salda ocen (z poziomu 45 na 12 punktów). Przyczyną takiego stanu był spadek odsetka placówek, w których liczba zawartych umów wzrosła w stosunku do poprzedniego kwartału (z 54 do 33 procent) oraz wzrost odsetka placówek, w których umów zawarto mniej (z 8 do 22 procent). Saldo prognoz na II kwartał 2003 spadło we wszystkich grupach ubezpieczeń na życie, z wyjątkiem ubezpieczeń grupy 2 (posagowych), gdzie odnotowano 1 procentowy wzrost oczekiwań dotyczących zawarcia większej liczby umów. Warte zaznaczenia jest jednak to, że wciąż przewagę mają placówki przewidujące wzrost liczby zawieranych umów. Wartość pozyskanej składki brutto Zarówno w ubezpieczeniach indywidualnych, jak i w grupie 1 i 2 (ubezpieczenia posagowe) zanotowano spadek poziomu salda ocen wartości pozyskanej składki. Wskaźnik ten w przypadku ubezpieczeń indywidualnych i grupy pierwszej osiągnął w pierwszym kwartale 2003 roku poziom 15 punktów, z kolei w przypadku ubezpieczeń posagowych saldo osiągnęło poziom -9 punktów. Jedynie ubezpieczenia grupowe zanotowały 12- punktowy wzrost salda, osiągając najwyższy od ponad roku poziom 51 punktów. Wzrost salda był wynikiem znacznej przewagi firm zgłaszających wzrost wartości składki (60%) nad tymi, które zaobserwowały jej spadek (9%). W grupie 3 ubezpieczeń na życie saldo ocen po wcześniejszym wzroście, teraz powróciło na poziom sprzed dwóch kwartałów utrzymując się na poziomie 26 punktów. Saldo prognoz ubezpieczeń grupowych na II kwartał 2003 roku, mimo 1-punktowego spadku, nadal utrzymuje się na wysokim poziomie (52 punktów). 17-punktowy spadek salda prognoz zanotowały ubezpieczenia indywidualne i w grupie 1 (oba do poziomu 31 punktów). Saldo prognoz obniżyło swoją wartość także w przypadku ubezpieczeń grupy 3 (z 51 do 43 punktów). Wzrost salda prognoz (o 8 punktów) nastąpił jedynie w ubezpieczeniach posagowych osiągając jednak poziom niższy niż w przypadku pozostałych ubezpieczeń z działu ubezpieczeń na życie (22 punkty). Składki/taryfy We wszystkich grupach ubezpieczeń na życie stopy składki i taryfy nie uległy zmianie w ocenie zdecydowanej większości badanych. Również we wszystkich, oprócz ubezpieczeń posagowych, saldo ocen utrzymuje wartość dodatnią, zbliżoną do poziomu z poprzedniego kwartału (z 7 do 12 punktów). W przypadku ubezpieczeń posagowych, mimo 78 procent wskazań na brak zmian, saldo obniżyło swoją wartość o 11 punktów osiągając poziom -6 punktów. We wszystkich grupach występuje lekka przewaga optymistów nad pesymistami (salda prognoz zawierają się w przedziale od 7 do 16 punktów). Jednak trzech na czterech respondentów z tego sektora przewiduje utrzymanie się obecnych stóp.

DZIAŁ II - UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE I POZOSTAŁE OSOBOWE Liczba zawartych umów W porównaniu z IV kwartałem 2002 roku jedynie w grupie ubezpieczeń kredytów i gwarancji zanotowano wyraźny wzrost salda ocen liczby zawartych umów (do poziomu 30 punktów). Zmian salda oceny nie zanotowano w przypadku ubezpieczeń OC (grupa 13) (ponownie na poziomie 24 punktów). W pozostałych przypadkach nastąpiło wyraźne zmniejszenie się przewagi placówek deklarujących wzrost liczby zawartych umów w stosunku do tych, które zanotowały ich spadek. O ile w przypadku ubezpieczeń majątkowych (grupa 8+9) oraz osobowych salda ocen wynoszą odpowiednio 32 i 15 punktów, o tyle w przypadku grupy ubezpieczeń OC komunikacyjnych i Auto Casco wskaźnik spadł do wartości 1, a w przypadku ubezpieczeń transportowych osiągnął wartość ujemną (-1). Wskaźnik netto w porównaniu do poprzedniego kwartału (różnica): wskaźnik oceny wskaźnik prognozy ubezpieczenie OC komunikacyjne-23-6 ubezpieczenie Auto Casco-7+6 ubezpieczenie majątkowe (grupa 8+9) ubezpieczenie osobowe-6+11 ubezpieczenie OC (grupa 13)0-19 ubezpieczenie transportowe-11-2 ubezpieczenie kredytów, gwarancji i pozostałe Największy wzrost salda prognoz na II kwartał 2003 roku zanotowały ubezpieczenia kredytów i gwarancji (z 2 do 37 punktów). Wzrost wskaźnika netto prognoz w porównaniu do poprzedniego kwartału zanotowały także ubezpieczenia osobowe (z 23 do 34 punktów) i ubezpieczenia Auto Casco (z 26 do 32 punktów). Spadek optymizmu szczególnie widoczny jest w grupie ubezpieczeń majątkowych (grupa 8+9) (ale nadal wskaźnik jest wysoki i wynosi 39 procent) oraz w grupie ubezpieczeń OC (grupa 13) (obecnie na poziomie 20 punktów). Saldo prognoz obniżyło swoją wartość również w przypadku ubezpieczeń OC komunikacyjnych (z 32 do 26 punktów) oraz ubezpieczeń transportowych (z 13 do 11 punktów), wyrównując najniższy poziom wskaźnika od początku prowadzenia badania. Wartość pozyskanej składki Saldo ocen wartości pozyskanej składki za I kwartał 2003 jest najwyższe w grupie 8 i 9 ubezpieczeń majątkowych i w dziale ubezpieczeń kredytów, gwarancji i ryzyk finansowych (po 33 punkty) oraz w grupie ubezpieczeń OC (grupa 13) (19 punktów) i osobowych (13 punktów). W przypadku jednak dwóch ostatnich zanotowano najniższe jak dotąd wskaźniki salda. W przypadku ubezpieczeń OC komunikacyjnych (grupa 10) oraz Auto Casco saldo ocen osiągnęło poziom 1 punktu (ubezpieczenia OC komunikacyjne (grupa 10) zanotowały najwyższy spadek salda w grupie - o 26 punktów). Spadkowe prognozy z poprzedniego kwartału sprawdziły się w przypadku ubezpieczeń transportowych, gdzie saldo osiągnęło najniższy (-4 punkty) poziom na przestrzeni trzech ostatnich lat. Wskaźnik netto w porównaniu do poprzedniego kwartału (różnica): wskaźnik oceny wskaźnik prognozy ubezpieczenie OC komunikacyjne (grupa 10)-260 ubezpieczenie Auto Casco+2+10 ubezpieczenie majątkowe (grupa 8+9)-4-18 ubezpieczenie osobowe-13+3 ubezpieczenie OC (grupa 13)-8-14 ubezpieczenie transportowe-11-1 ubezpieczenie kredytów, gwarancji i pozostałe Najwyższy poziom (47 punktów) i wzrost (o 42 punkty) salda prognozowanej na II kwartał 2003 wartości pozyskanej składki osiągnęły w tej grupie ubezpieczenia kredytów, gwarancji i ryzyk finansowych. Wysokie saldo wciąż notują ubezpieczenia majątkowe (grupa 8+9) - (na poziomie 43 punktów, mimo 18-punktowego spadku), oraz ubezpieczenia Auto Casco (wzrost o 10 punktów do poziomu 34 punktów). Wyraźny spadek optymizmu notują ubezpieczenia OC komunikacyjne z grupy 10 i 13, w przypadku których wskaźniki salda prognoz znajdują się na najniższym od trzech lat poziomie. Drugi kwartał z rzędu spadek wartości salda prognoz ma miejsce w przypadku ubezpieczeń transportowych (obecnie na poziomie 13 punktów). Niezależnie od tego, we wszystkich grupach wskaźnik netto prognoz wykazuje wartość dodatnią. Liczba szkód i wartość odszkodowań Chociaż saldo ocen i prognozy liczby szkód i wartości odszkodowań dla ubezpieczeń Auto Casco i komunikacyjnych OC (grupa 10) spadły to wciąż jednak pozostają na dość wysokim poziomie. Dla grupy ubezpieczeń kredytów, gwarancji i ryzyk finansowych oraz ubezpieczeń OC komunikacyjnego (grupa 13) pierwszy kwartał 2003 roku okazał się mniej pomyślny niż poprzedni. Saldo ocen liczby szkód i wartości odszkodowań wzrosły o odpowiednio 1 i 3 punkty w przypadku ubezpieczeń OC (grupa 13) oraz o 4 i 9 w przypadku działu ubezpieczeń kredytów, gwarancji i ryzyk finansowych. Oba wskaźniki osiągnęły poziom około 5 punktów dla OC (grupa 13) i 2 punktów dla ubezpieczeń kredytów. W grupach ubezpieczeń majątkowych (grupa 8+9) i transportowych saldo ocen miało w pierwszym kwartale wartość ujemną (od -11 do -5 punktów). Ubezpieczenia osobowe zakończyły I kwartał z saldem dodatnim liczby szkód (3 punkty) i wartości odszkodowań (13 punktów). Kierunki zmian w prognozach mniej więcej pokrywają się z kierunkami zmian ocen. Wzrost prognozowanego salda przy spadającej ocenie wystąpił w przypadku ubezpieczeń osobowych, OC (grupa 13) i ubezpieczeń morskich. Składki/taryfy We wszystkich grupach saldo ocen stóp składki za I kwartał mieści się w przedziale 1-7 punktów procentowych. W porównaniu z IV kwartałem we wszystkich grupach, za wyjątkiem ubezpieczeń osobowych, nastąpił niewielki wzrost tego wskaźnika rzędu paru punktów. Trzy czwarte badanych z tego sektora ubezpieczeń stwierdziło jednak, że stopy składki nie uległy żadnej zmianie. Podobny odsetek osób prezentujących taki pogląd jest w prognozach na II kwartał 2003 roku. Prognozowany wskaźnik netto w porównaniu do poprzedniego kwartału jest niższy bądź taki sam dla wszystkich ubezpieczeń w tej grupie, za wyjątkiem ubezpieczeń Auto Casco, gdzie wzrósł on o 15 punktów osiągając poziom 20 punktów. WSKAŹNIK KONIUNKTURY PIUPEN Wartość wskaźnika PIUPEN spadł w I kwartale 2003 roku o 6,6 punktu w porównaniu do IV kwartału oraz o 9,9 punktu w stosunku do III kwartału 2002 roku. Obecnie wynosi on 23,5 punktu, co jest najniższym wynikiem zanotowanym od początku prowadzenia badania. Spadek wartości o blisko połowę zanotował również wskaźnik ocen (obecnie na poziomie 14,5 punktu) i jest drugim najniższym wynikiem od trzech lat. O ile wynik dla ocen jest najniższy od ponad roku, o tyle dla prognoz utrzymał się na poziomie z poprzedniego kwartału (obecnie na poziomie 32,6 punktu). Spadek tych wskaźników zanotowano także w analogicznym okresie na przełomie roku 2000 i Analizując sektory ubezpieczeń można zaobserwować spadek wskaźnika koniunktury dla obu działów ubezpieczeń: w ubezpieczeniach na życie wskaźnik ten spadł o 6 punktów (do poziomu 6 punktów), natomiast w przypadku ubezpieczeń majątkowych spadek ten był jeszcze większy i wyniósł 7,1 punktu (do wielkości 20 punktów). Podczas gdy wskaźnik PIUPEN dla ubezpieczeń na życie notuje czwarty najwyższy wynik w ciągu dwóch ostatnich lat, to wskaźnik dla ubezpieczeń majątkowych jest najniższy od początku prowadzenia badań. Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor 7

8 SALDO PROGNOZY SALDO OCENY LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI -7

Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor 9 SALDO PROGNOZY SALDO OCENY LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI LICZBA SZKÓD WARTOŚĆ ODSZKODOWAŃ LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI LICZBA SZKÓD WARTOŚĆ ODSZKODOWAŃ

Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor 10 SALDO PROGNOZY SALDO OCENY LICZBA SZKÓD WARTOŚĆ ODSZKODOWAŃ LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI LICZBA SZKÓD WARTOŚĆ ODSZKODOWAŃ LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI LICZBA SZKÓD WARTOŚĆ ODSZKODOWAŃ LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI

Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor 11 LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISTOPA SKŁADKI LICZBA SZKÓD WARTOŚĆ ODSZKODOWAŃ LICZBA ZAWARTYCH UMÓWWARTOŚĆ POZYSKANEJ SKŁADKISKŁADKI / TARYFY LICZBA SZKÓD WARTOŚĆ ODSZKODOWAŃ SALDO PROGNOZY SALDO OCENY

Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy liczba prób oszustw ubezpieczeniowych w Państwa firmie? UBEZPIECZENIA NA ŻYCIEUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE 12 OGÓŁEM ŚREDNIE 3,1 3,3 ŚREDNIE 2,7 3,1 ŚREDNIE 3,4 Połowa badanych (51%) w 2000 roku placówek była zdania, że w ciągu ostatnich 6 miesięcy liczba prób oszustw ubezpieczeniowych pozostała bez zmian, natomiast w roku 2003 odsetek odpowiadających w ten sposób placówek zmniejszył się o 7 punktów procentowych, do poziomu 44%. W 2000 roku 5% placówek twierdziło, że liczba oszustw ubezpieczeniowych zmniejszyła się, to w pierwszym kwartale 2003 roku już 15% placówek zanotowało spadek liczby oszustw. Największe zmiany w tym względzie miały miejsce w firmach działających w sektorze ubezpieczeń na życie, gdzie w przeciągu badanego okresu nastąpił wzrost takich odpowiedzi z 2 do 19 procent. Zmniejszeniu uległ równocześnie odsetek tych placówek na życie, które na przestrzeni dwóch ostatnich lat notowały wzrost liczby podejmowanych prób oszustw (z 11 do 8 punktów). Jeśli chodzi o sektor ubezpieczeń majątkowych, to średnia ocen pozostała na niezmienionym poziomie (3,4), co świadczy to o tym, że w ujęciu całościowym placówki działające w tym sektorze w dalszym ciągu rejestrują wzrost liczby prób oszustw ubezpieczeniowych. Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor

Czy w ciągu najbliższych 6 miesięcy liczba prób oszustw ubezpieczeniowych w Państwa firmie? UBEZPIECZENIA NA ŻYCIEUBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE 13 OGÓŁEM ŚREDNIE 3,0 3,1 ŚREDNIE 2,9 ŚREDNIE 3,0 3,3 Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor Prognozy na najbliższe 6 miesięcy odnośnie liczby prób oszustw ubezpieczeniowych są obecnie trochę bardziej optymistyczne niż były w roku Chociaż z jednej strony liczba placówek twierdzących, że sytuacja w przeciągu następnego pół roku się nie zmieni zmniejszyła się o 8 punktów procentowych (z 53 procent w 2000 roku do 45 procent w roku 2003), to z drugiej strony zarówno o 3 punkty procentowe zmniejszeniu uległ odsetek placówek prognozujących wzrost liczby prób oszustw, jak i o 7 punktów procentowych wzrósł udział placówek przewidujących spadek liczby prób oszustw. W roku 2003 bardziej optymistycznie na kwestię oszustw ubezpieczeniowych patrzą firmy działające w sektorze ubezpieczeń majątkowych, gdzie odsetek placówek prognozujących spadek liczby prób oszustw ubezpieczeniowych wzrósł w porównaniu do roku 2000 o 12 punktów procentowych (z 8 do 20 procent). Jednocześnie w sektorze ubezpieczeń majątkowych obserwujemy spadek udziału placówek oczekujących wzrostu liczby prób oszustw ubezpieczeniowych z 30 do 21 procent. Jeśli chodzi o prognozowaną sytuację w sektorze ubezpieczeń na życie, to biorąc pod uwagę zarówno średnią wskazań (2,9), jak i strukturę odpowiedzi, w badanym okresie nie nastąpiły większe zmiany.

Jakie są Pana(i) zdaniem dwa najważniejsze czynniki wpływające na wzrost przestępczości ubezpieczeniowej? 14 Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor W opinii respondentów najważniejszymi czynnikami wpływającymi na wzrost przestępczości ubezpieczeniowej są: słaba skuteczność organów ścigania i sądownictwa oraz brak wymiany informacji pomiędzy zakładami ubezpieczeń (oba po 51% wskazań). Często wymienianym czynnikiem jest również brak centralnych rejestrów ubezpieczeń obowiązkowych (35% wskazań). O ile w przypadku czynników braku wymiany informacji pomiędzy zakładami ubezpieczeń oraz braku centralnych rejestrów ubezpieczeń obowiązkowych różnice wskazań między badanymi placówkami różnią się nieznacznie, to jeśli chodzi o czynnik słabej skuteczności organów ścigania i sądownictwa prawie dwa razy częściej wskazywały je placówki działające w sektorze ubezpieczeń majątkowych niż działające w sektorze ubezpieczeń na życie (odpowiednio 68 i 35%). Z punktu widzenia placówek z sektora ubezpieczeń na życie istotnymi czynnikami wpływającymi na wzrost przestępczości ubezpieczeniowej są również: niska świadomość ubezpieczeniowa ludności, przeszkody prawne w dostępie do informacji o ubezpieczających się (po 24% wskazań) oraz niska skuteczność procedur i służb wewnętrznej kontroli w zakładach ubezpieczeń (20% wskazań). Dla placówek działających w sektorze ubezpieczeń majątkowych okazały się one już jednak dużo mniej ważne i uzyskały odpowiednio 11, 7 i 1% wskazań.

UWAGI METODYCZNE Pentor - Instytut Badania Opinii i Rynku na zlecenie Polskiej Izby Ubezpieczeń przeprowadza od 1999 roku kwartalne badania koniunktury w sektorze ubezpieczeń. W badaniach tych uczestniczą pracownicy szczebla kierowniczego placówek zakładów ubezpieczeń z całej Polski. Podstawowy zakres pytań dotyczy jakościowych ocen i prognoz zmian w zakresie: liczby zawartych umów ubezpieczeniowych wartości przypisu składki brutto wartości średniej składki przypisanej brutto liczby szkód wartości wypłaconych odszkodowań liczby klientów rezygnujących z ubezpieczeń taryf/składek polis konkurencji na rynku sytuacji ekonomicznej placówek ogółem oraz w podziale na zakłady Działu I (Ubezpieczenia na życie) oraz zakłady Działu II (Ubezpieczenia majątkowe i osobowe). Wszystkie oceny i prognozy są formułowane przez stwierdzenie, że wystąpił (wystąpi) wzrost (poprawa) lub spadek (pogorszenie) bądź też brak zmiany. Różnice między procentem odpowiedzi pozytywnych (wzrost/ poprawa) i negatywnych (spadek/ pogorszenie) są cząstkowymi wskaźnikami oceny/ prognozy netto. Wskaźniki te są potem wykorzystywane do przedstawiania tendencji, obliczania wskaźników oceny i prognozy, jak również ogólnego syntetycznego wskaźnika koniunktury - indeksu PIUPEN. Wskaźniki oceny (prognozy) są średnimi arytmetycznymi różnic odpowiedzi na szczegółowe pytania, dotyczące liczby zawartych umów, wartości pozyskanych składek, liczby szkód, wartości wypłaconych odszkodowań, liczby klientów rezygnujących z ubezpieczeń w części dotyczącej oceny (prognozy). Wskaźnik syntetyczny jest średnią arytmetyczną różnic odpowiedzi na wyżej wymienione pytania, zarówno z części prognozy, jak i oceny. Jego poziom oraz późniejsze zmiany będą obrazować ogólny klimat koniunktury w sektorze ubezpieczeń. Wskaźnik osób rezygnujących z ubezpieczeń brany jest pod uwagę jako ujemny składnik globalnego wskaźnika koniunktury. Ponadto kwestionariusz zawiera pytania dotyczące zmian w zakresie niektórych wskaźników (liczba zawartych umów, wartość pozyskanej składki, liczba szkód, wartość odszkodowań, stopa składki) w ramach następujących grup ubezpieczeń: Zakłady Działu I (Ubezpieczenia na życie): ubezpieczenia grupowe ubezpieczenia indywidualne ubezpieczenia na życie (gr. 1) ubezpieczenia posagowe (gr. 2) ubezpieczenia z funduszem inwestycyjnym (gr. 3) Zakłady Działu II (Ubezpieczenia majątkowe) ubezpieczenia OC motoryzacyjne (gr.10) ubezpieczenia Auto Casco (gr. 3) ubezpieczenia majątkowe (gr ) ubezpieczenia osobowe (gr ) ubezpieczenia OC (gr. 13) ubezpieczenia transportowe (morskie, lotnicze,lądowe) (gr ) ubezpieczenia kredytów, gwarancji, ryzyk finansowych oraz pozostałe (gr ) Poza pytaniami podstawowymi co kwartał zadawane są także pytania dodatkowe. 15 Monitoring Ubezpieczeniowy - PIU/Pentor