ROZRÓŻNIENIE MIĘDZY EKONOMIĄ POZYTYWNĄ A EKONOMIĄ NORMATYWNĄ MAREK BLAUG (1995), METODOLOGIA EKONOMII, PWN; ROZDZ.5. MAŁGORZATA TORUSZEWSKA

GILOTYNA HUMEA EKONOMIA POZYTYWNA -zajmuje się faktami. EKONOMIA NORMATYWNA –zajmuje się wartościami. EKONOMIA DOBROBYTU –której celem było stworzenie wolnej od ocen wartościujących ekonomii normatywnej.

GILOTYNA HUMEA: pary równoważnych antonimów Pozytywna Jest Fakty Obiektywne Opisowe Nauka Prawdziwe/fałszywe Normatywne Powinno Wartości Subiektywne Zalecające Sztuka Dobre/złe

GILOTYNA HUMEA David Hume w Traktacie o naturze ludzkiej sformułował twierdzenie, że nie da się wyprowadzić logicznie NALEŻY z JEST, że często faktycznie, opisywane zdania same w sobie umożliwiają jedynie wnioskowanie innych zdań faktycznych, opisowych, nigdy zaś norm, opinii etycznych lub zaleceń czynienia czegokolwiek. Opinia typu JEST, to opinia, która w sensie materialnym może być albo prawdziwa, albo fałszywa: jej autor stwierdza coś o stanie świata-jest on taki, a nie inny. Opinia typu NALEŻY wyraża ocenę stanu świata –akceptację lub brak akceptacji, pochwałę lub naganę, i jedyne co możemy zrobić, to przekonać do jaj zaakceptowania.

SĄDY METODOLOGICZNE versus SĄDY WARTOŚCIUJĄCE/ NAGEL Sądy metodologiczne Inaczej charakteryzujące sądy wartościujące oznaczają wybór przedmiotu badań, metody badawczej oraz kryteriów oceny istotności poczynionych ustaleń Sądy wartościujące Inaczej oceniające sądy wartościujące to wartościujące twierdzenia o stanach świata, w tym oceny pewnych rodzajów ludzkiego zachowania i pewnych stanów społeczeństwa, będących wynikiem tych zachowań.

SĄDY WARTOŚCIUJĄCE Pomimo udowodnienia twierdzenia Humea, nie da się zaprzeczyć że sądy typu POWINNO SIĘ powstają pod wpływem sądów typu JEST, i że nasze wartości zawsze zależą od całych grup przekonań o charakterze rzeczowym. Przykłady: mierzony przy pomocy realnego dochodu narodowego wzrost gospodarczy jest zawsze zjawiskiem pożądanym. Kara śmierci jest zawsze złem Doszło do rozróżnienia pomiędzy bazowymi i niebazowymi sądami wartościującymi. W przypadku danej osoby sąd wartościujący może być nazwany bazowym jeśli zakłada się o nim, że obowiązuje we wszystkich możliwych do wyobrażenia warunkach; niebazowy w sytuacji odwrotnej. Sen,1870

CZY NAUKI SPOŁECZNE MOGĄ UNIKNĄĆ SĄDÓW WARTOŚCIUJĄCYCH? Argumenty: Wszystkie twierdzenia o zjawiskach społecznych są przesycone wartościami, a zatem brakuje im obiektywności. Wertfreiheit –wolność od wartości, Weber – głosił możliwość wolnych od wartości nauk społecznych. Twierdził że można racjonalnie analizować akty wartościowania i wykorzystywać.

PRZYKŁADY ATAKU NA ZASADĘ WERTFREIHEIT Robert Heilbroner (1973) - nauki społeczne i przyrodnicze różnią się tym że ludzkie działania odznaczają się zarówno ukrytą intencją, jak i świadomą celowością, i bez wprowadzenia założeń o ich sensie z faktów społecznych nie sposób wyciągnąć żadnego wniosku. - ekonomiści nie potrafią zmienić tego że są emocjonalnie zaangażowani w sprawy społeczeństwa, nie mogą pozostać bezstronni. Istnieje tendencja do definiowania sądów wartościujących jako wypowiedzi, które mają charakter perswazyjny, wyrażone w emocjonalnym języku. Np. ideologia.

ROZWIĄZANIE PROBLEMU NIEMOŻLIWOŚCI URZECZYWISTNIENIA ZASADY WERTFREIHEIT Gunnar Myrdal: Jedyny sposób, dzięki któremu możemy walczyć o obiektywność analizy teoretycznej, to pokazanie aktów wartościowań w pełnym świetle, uczynienie ich świadomymi, jasnymi i jawnymi, i dopuszczenie, aby wpływały na przebieg badania teoretycznego(...) Uznaje że prawie wszystko, co nie jest danymi statystycznymi, jest sądem wartościującym. Według niego niemożliwe jest rozróżnienie ekonomii pozytywnej od ekonomii normatywnej.

KRÓTKI ZARYS HISTORYCZNY Senior i Mill – ekonomista jako ekonomista nie może nikomu udzielać rad, nawet jeśli nauka ekonomii uzupełniona zostaje odpowiednimi sądami wartościującymi J.N. Keynes dokonał podziału na: * naukę pozytywną – cel – ustalenie współwystępowania, * naukę normatywną lub regulującą – cel – określenie ideałów, * sztukę – cel – formułowanie zaleceń. Walras i Pareto –podział na: * ekonomię czystą, która obejmowała ekonomię pozytywną (optimum Pareta) * ekonomię stosowaną

POZYTYWNA PARETOWSAK EKONOMIA DOBROBYTU Archibald – bronił poglądu że paretowsak ekonomia dobrobytu nie opiera się na sądach wartościujących. Twierdzenia ekonomii dobrobytu są twierdzeniami ekonomii pozytywnej; odnoszą się one do realizacji pomiędzy danymi celami i pozostającymi do dyspozycji środkami (...) Hennipmann – popiera techniczną, obiektywną interpretację optimum Pareta Optimum Pareta opiera się na trzech podstawowych zasadach: * suwewnności konsumenta * braku paternalizmu * jednomyślności

TWIERDZENIE O NIEWIDZIALNEJ RĘCE Wystarczy, że narzucimy jeszcze odpowiednie warunki na technologię (wykluczając w ten sposób rosnące przychody skali) i dodamy kilka warunków dotyczących informacji i kosztów transakcyjnych (eliminując możliwość pojawienia się efektów zewnętrznych i dóbr publicznych), aby pojawiła się równowaga wolnokonkurencyjna, optymalna w sensie Pareta. Dlatego twierdzenie to ma charakter ekonomii pozytywnej. Nie da się go sfalsyfikować. (Dobro Giffena). Daltego też można zaprzeczyć twierdzeniu o niewidzialnej ręce. Wobec tego nie należy ono do ekonomii pozytywnej a do ekonomii normatywnej! ???

EKONOMISTA JAKO TECHNOKRATA Ujęcie roli ekonomisty jako technokratycznego doradcy w sprawach polityki gospodarczej: Rządy określają swą wielokryteriową funkcję celów, którym podporządkowana powinna zostać działalność gospodarcza; zadaniem ekonomistów jest wskazanie funkcji możliwości, czyli kosztów i korzyści związanych z alternatywnymi alokacjami rzadkich środków. Braybrooke i Lindblom (1963) – lużny inkrementalizm (decyzja zostaje wypracowana po kawałku dzięki wielu ponawianym próbom, a nie za jednym zamachem)

UPRZEDZENIA PRZY OCENIE FAKTÓW EMPIRYCZNYCH Przyczyny ograniczenia ekonomii jako nauki empirycznej: Twierdzenia ekonomii dobrobytu są nieustannie przenoszone z ekonomii normatywnej i stosowane do oceniania faktów z zakresu ekonomii pozytywnej, Ekonomiści dzielą się chętnie na planistów i wolnorynkowców i zdradzają skłonności do interpretowania faktów empirycznych przemawiających za lub przeciw konkretnej hipotezie.

. Do postępu w nauce dochodzi tylko wtedy, kiedy dążymy do maksymalizowania znaczenia faktów i minimalizowania znaczenia wartości. Jeśli ekonomia ma posuwać się do przodu, absolutnym priorytetem ekonomistów musi stać się tworzenie i testowanie flasyfikowalnych teorii ekonomicznych. Mekką ekonomistów jest sama metoda naukowa. KONIEC