Temat: O zbędności podziału ekonomii na pozytywną i normatywną na podstawie książki B. Czarnego pt. „ Pozytywizm i falsyfikacjonizm a sądy wartościujące w ekonomii”

Pierwsze kryterium podziału na ekonomię pozytywną i normatywną Sądy o faktach (czy dana część ekonomii dotyczy tylko faktów) Sądy o wartościach (czy dana część ekonomii dotyczy również wartości)

Drugie kryterium podziału na ekonomię pozytywną i normatywną Czy wchodzące w skład danej części ekonomii twierdzenia: są rozstrzygalne empirycznie nie są rozstrzygalne empirycznie

1 Wariant Ekonomia pozytywna zajmuje się rozstrzygalnymi (empirycznie lub logicznie) faktami Ekonomia normatywna dotyczy nierozstrzygalnych sądów wartościujących

2 Wariant Ekonomia pozytywna zajmuje się rozstrzygalnymi faktami +instrumentalne sądy wartościujące uznane jako rozstrzygalne (zasadnicza różnica od wariantu 1) Ekonomia normatywna zajmuje się nierozstrzygalnymi faktami

3 Wariant Ekonomia pozytywna – rozstrzygalne fakty Ekonomia normatywna – nierozstrzygalne sądy wartościujące + instrumentalne sądy wartościujące ( w wariancie 2 stanowiły część ekonomii pozytywnej)

4 Wariant Ekonomia pozytywna - wypowiedzi, które można ocenić jako prawdę lub fałsz + instrumentalne sądy wartościujące (uznane jako rozstrzygalne) Ekonomia normatywna – wypowiedzi niestandardowe + twierdzenia , których nie można ocenić jako prawda lub fałsz

Opinie ( Wariant 1) Zwolennicy: Begg, Dornbusch i Fischer Stwierdzenia: Po pierwsze: Uznają, że ekonomia normatywna w odróżnieniu od ekonomii pozytywnej dotyczy sądów wartościujących. Po drugie: W odróżnieniu od wypowiedzi z zakresu ekonomii pozytywnej wypowiedzi z zakresu ekonomii normatywnej są niesprawdzalne (nie można ocenić czy prawda czy fałsz)

Wzajemne wykluczanie się powyższych opinii I opinia skłania do uznania wypowiedzi o: środkach osiągania celu związkach różnych celów aktach wartościowania dokonywanych przez ludzi jako część ekonomii normatywnej. II opinia jednak daje możliwość oceny prawdziwości lub fałszywości powyższych wypowiedzi więc należy uznać ją jako część ekonomii pozytywnej.

Sprzeczności w opiniach szczegółowych Begga, Dornbuscha i Fischera Uznanie ekonomii dobrobytu za ekonomię normatywną (ocenia jak dobrze działa gospodarka a nie jak działa) Uznanie tw. Coase’a, tw. o stanowieniu cenna rynku zmonopolizowanym naturalnie w oparciu o koszty krańcowe (przeciętne) lub tw. o „handlu głosami” za część ekonomii normatywnej Ekonomia dobrobytu bada skuteczność środków służących osiągnięciu wybranego przez jej twórców celu w postaci optimum Pareta zatem jej twierdzenia są sprawdzalne (ekonomia pozytywna) Tw. Coase’a, tw. o stanowieniu cenna rynku zmonopolizowanym naturalnie w oparciu o koszty krańcowe (przeciętne) lub tw. o „handlu głosami” są sprawdzalne (ekonomia pozytywna)

Podsumowanie Klasyfikacja rodzajów ekonomii nie pozwala jednoznacznie sklasyfikować ekonomii dobrobytu. Przyczyna: Begg, Dornbusch i Fischer stosują jednocześnie dwa kryteria klasyfikacji (raz zwracają uwagę czy analizowane są fakty czy wartości innym razem za decydujące uznają czy opinie są obiektywne rozstrzygalne).

Opinie (Wariant 2) Zwolennicy: Woll Nawiązuje do tradycji Hame’a, że „do kompetencji rozumu należy analiza adekwatności zarówno celów, jak i środków”. Skutek stanowiska Wolla: Skrajne ograniczenie zakresu ekonomii normatywnej (ekonomia normatywna to same nieinstrumentalne sądy wartościujące, które nie wiadomo czy istnieją).

Opinie (Wariant 3) - stanowisko najliczniej reprezentowane w literaturze. Zwolennicy: Hausmann, McPherson (standardowym poglądem nazywają podział ekonomii na pozytywną i normatywną) Ekonomia pozytywna – zajmuje się faktami Ekonomia normatywna – zajmuje się sądami wartościującymi

Inne przykłady ilustrujące Wariant 3 Podręcznik „Ekonomics” Mc Connellai Brue’a (ekonomia pozytywna-koncentracja na faktach unika sądów wartościujących; ekonomia normatywna-sądy wartościujące, odpowiedź na pytanie „jaka powinna być gospodarka?”) N.C. Mankiw „Principles of Ekonomics” (ekonomia pozytywna odp. na pytanie „jak jest?”; ekonomia normatywna odp. na pytanie „jak powinno być?”) Parkin – piąte wydanie kolejnego podręcznika podstaw ekonomii rozpowszechnionym w Kanadzie i USA (dwa rodzaje wypowiedzi „co jest?” - ekonomia pozytywna i o tym „co powinno być?”- ekonomia normatywna)

Opinie (Wariant 4) Zwolennicy: Heilbroner, Robins, Blaug Heilbroner i Robins reprezentowali podobne do siebie poglądy, które charakteryzowały się pewną nieprecyzyjność. Heilbroner swobodnie posługiwał się terminem sądy wartościujące nazywając nim wszelkie niemożliwe do sprawdzenia metafizycznie twierdzenia, które wywierają wpływ na ekonomię. Robins interpersonalne porównania uważał za sądy wartościujące ponieważ są one niemożliwe do sprawdzenia.

Nowa ekonomia dobrobytu (zwana ordynalną, paretiańską) Założenia: Chodziło o analizę środków osiągnięcia danego celu w postaci maksymalizacji społecznego dobrobytu. Cel: Wchłonięcie przez tradycyjną, pozytywną ekonomię całej ekonomii dobrobytu i pozostawienie w polu kompetencji ekonomii normatywnej jedynie nieinstrumentalnych sadów wartościujących.

 Od tej pory: ekonomia pozytywna a ekonomia normatywna niesporne fakty i niesporne sądy wartościujące a pozostające przedmiotem kontrowersji sądy wartościujące 

Zasada Pareta Poziom dobrobytu w społeczeństwie zwiększa się pod warunkiem, że czyjekolwiek położenie polepsza się, a jednocześnie niczyje położenie się nie pogarsza.

Optimum Pareta Sytuacja, w której nie sposób powiększyć czyjegokolwiek zadowolenia inaczej niż za cenę jednoczesnego zmniejszenia się poziomu zadowolenia innej osoby. Optimum Pareta to po prostu definicja maksimum zbiorowego zadowolenia ekonomicznego.

Kryterium Pareta umożliwia uporządkowanie stanów gospodarki na optymalne w sensie Pareta i nieoptymalne w sensie Pareta, nie wiadomo jednak, które z nieskończenie wielu optimów Pareta, za sprawą wolnego rynku powstających przy danym wyjściowym podziale zasobów, jest lepsze, a które gorsze. WNIOSEK: Pareto nie miał nic do powiedzenia na temat zmian, które mogłyby zmniejszyć lub zwiększyć zbiorowe zadowolenie po osiągnięciu optimum Pareta

EFEKT Zakres stosowalności optimum Pareta jako kryterium efektywności gospodarowania nie ulega istotnemu poszerzeniu.

Argumenty Blauge’a Optimum Pareta jest „obciążone wartościowaniem” i stanowi mniej lub bardziej jawny-sąd wartościujący Uznaje, że koncepcji optimum Pareta i powiązanej z nią koncepcji Potencjalnego Zysku w Sensie Pareta nie należy mylić z twierdzeniami ekonomii pozytywnej Opieranie się nowej ekonomii dobrobytu na 3 szczegółowych założeniach (stanowiących sądy wartościujące) Każda jednostka jest najbardziej kompetentna, aby wypowiadać się na temat własnego dobrobytu Dobrobyt społeczny zależy wyłącznie od dobrobytu jednostek Spadek użyteczności jednej osoby w żaden sposób nie może zostać zrekompensowany wzrostem użyteczności kogoś innego

Wniosek Blaug i inni ekonomiści (m.in. Acocelli, Walsh) uznają nową ekonomię dobrobytu za część ekonomii normatywnej. Uznają wręcz, że usunięcie z ekonomii dobrobytu sądów wartościujących oznaczałoby jej zupełne zniszczenie i w efekcie zubożenie nauk ekonomicznych.

Skutki podziału na ekonomii na normatywną i pozytywną Terminy ekonomia pozytywna i ekonomia normatywna są wieloznaczne. Współcześni ekonomiści posługują się ich różnymi definicjami. – powód wielu rozbieżności Występowanie terminologicznego chaosu (dowolność terminologii) utrudniający racjonalną wymianę poglądów na temat ekonomii pozytywnej i normatywnej.

Rezygnacja z terminologii Uświadomienie czytelnikowi zasadniczą różnicę logicznego statusu sądów wartościujących i sądów opisowych. Przejęcie funkcji podziału ekonomii na pozytywną i normatywną, tych które są ważne i cenne przez skuteczną krytykę naukową, praktykowaną przez ekonomistów świadomych wieloznaczności sądów wartościujących.

WNIOSEK Podział ekonomii na pozytywną i normatywną nie jest potrzebny. Wystarczy świadomość specjalnego statusu logicznegosądów wartościujących i powstrzymanie się przed pochopnym utożsamianiem ich z sądami opisowymi.