Rolnictwo w zmieniającej się gospodarce Wykład 1 Wspólna Polityka Rolna i Polityka Rozwoju Obszarów Wiejskich Dominika Milczarek

Szczególne cechy sektora rolno-żywnościowego: struktura jednostek produkcyjnych; przykład konkurencji doskonałej. wpływ warunków naturalnych; znaczne wahania produkcji rolnej, nieprzewidywalność wielkości produkcji. elastyczność cenowa popytu na żywność niska a nawet ujemna; ujemna na chleb, cukier, ziemniaki, mleko; powoduje to duże wahania cen na rynku rolnym.

Szczególne cechy sektora rolno-żywnościowego: spadek udziału wydatków na żywność w ogólnych wydatkach na konsumpcję w miarę wzrostu dochodów ludności; Prawo Engla (elastyczność dochodowa poniżej jedności i nawet ujemna dla dóbr niższego rzędu); prawdziwe dla gospodarstw domowych jak i w skali całej gospodarki (udział rolnictwa w strukturze dochodu narodowego spada). relatywna niemobilność rolniczej siły roboczej Gospodarstwo rolne jest zarówno miejscem zamieszkania jak i pracy .

W krótkim okresie: niestabilność cen i dochodów; nieelastyczny charakter popytu na żywność; fluktuacje produkcji; fluktuacje popytu; niestabilność popytu światowego.

Wpływ zmian wielkości produkcji na ceny i dochód gospodarstw Pp Małe zmiany w wielkości produkcji powodują znaczne zmiany w cenach produktów Pn Dochód rol. D Pb Qp Qn Qb Wykresy na podstawie McGraw-Hill/Irwin, 2004

Wpływ zmian wielkości produkcji na ceny i dochód gospodarstw Małe zmiany popytu powodują znaczne zmiany cen produktów rolnych P1 P2 D1 D2 Qn

W długim okresie: zanikający przemysł; rozwój technologiczny i wzrost podaży produktów rolniczych; niska elastyczność dochodowa popytu; niewielki wzrost populacji; konieczność powiększania gospodarstw i odpływ pracowników do innych sektorów.

podaży powodując spadek Wzrost popytu w długim okresie jest zniwelowany przez większy wzrost podaży S1 S2 Poprawa technologii powoduje relatywnie większy wzrost podaży powodując spadek cen produktów rolnych P1 P2 D2 D1 Q1 Q2

Specyfika rolnictwa W krajach znajdujących się na wczesnym etapie rozwoju: większość ludności zajmuje się rolnictwem i utrzymuje z dochodów rolniczych; rolnictwo stanowi znaczną część dochodu narodowego; niska jest produktywność rolnictwa. W rozwiniętych gospodarkach rynkowych: rolnictwo stanowi niewielką część dochodu narodowego; produktywność rolnictwa jest wysoka; występuje tendencja do nadprodukcji żywności.

Udział zatrudnionych w rolnictwie 0 25 50 75 100 Etiopia Mozambik Chiny Indie Brazylia Rosja Japonia Francja USA Niemcy Źródło: International Labour Office za McGraw-Hill/Irwin, Inc.2004

Zmiana znaczenia rolnictwa w krajach Europy Środkowej i Wschodniej: Udział rolnictwa w PKB Udział rolnictwa w zatrudnieniu 1989 1996 Albania 32,0 55,4 49,0 64,5 Estonia 17,8 5,2 12,0 8,1 Rumunia 13,7 18,7 27,5 37,3 Rosja 15,4 6,7 13,0 14,0 Czechy 6,3 3,0 9,9 4,3 Węgry 15,6 7,0 17,9 7,9 Polska 11,8 6,0 26,4 25,7 UE 3,1 1,9 6,8 5,0 Źródło: OECD

Udział zatrudnionych w rolnictwie Liczba zatrudnionych w rolnictwie, przemyśle i usługach w 2001 r. Źródło: GUS

Argumenty za wspieraniem rolnictwa Parytet dochodów rolniczych, Gospodarstwa rodzinne, Ryzyko związane z produkcją rolną, Konkurencyjna struktura produkcji rolnej.

Instrumenty polityki rolnej Narzędzia polityki handlowej i wsparcie cenowe np. subsydia eksportowe, ceny gwarantowane, Instrumenty budżetowe np. płatności bezpośrednie, subsydia, Regulacje bezpośrednie np. programy kredytowe.

Subsydia dla rolnictwa (% produkcji rolnej) w 2001r. 0 20 40 60 80 Szwajcaria Norwegia Korea Płd. Japonia UE-15 USA Meksyk Kanada Turcja Australia Źródło: OECD za McGraw-Hill/Irwin, Inc.2004

Skutki wsparcia cenowego nadwyżka Poziom wsparcia Ps Pe D Q Qc Qs Qe

Skutki wsparcia cenowego: nadwyżka produkcji; korzyści dla rolników; koszt dla konsumentów; realokacja zasobów; inne koszty społeczne (obciążenie podatkowe, rent-seeking); koszty dla środowiska; koszty międzynarodowe.

Krytyka: Symptomy a nie przyczyny Źle skierowane subsydia Sprzeczności polityki Upolitycznienie polityki rolnej Teoria wyboru publicznego

Obszary badań sektora rolnego Teoria handlu międzynarodowego Proces transformacji w sektorze rolnym w krajach post-socjalistycznych (np. prace J. Swinnena)