Jakość kształcenia – podejście systemowe. Przykład Wydziału Zarządzania UW dr hab. Krzysztof Klincewicz kklinc@gmail.com Wydział Zarządzania Uiniwersytet Warszawski

Jakość kształcenia – podejście systemowe Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW Systemowe postrzeganie jakości Organizacja studiów Prowadzenie zajęć Ocena pracy wykładowców Infrastruktura i otoczenie Podsumowanie www.wz.uw.edu.pl

Kierunki rozwoju Wydziału Zarządzania UW (2005-2008) Badania naukowe awans do 1 kategorii MNiSW (2006) Kształcenie w dziedzinie zarządzania nr 1 w rankingach MBA, rekordowa liczba kandydatów (2007) Relacje z otoczeniem Biuro Karier, Rada Biznesu, edukacja menedżerska Infrastruktura nowe budynki na Służewcu i wyposażenie www.wz.uw.edu.pl

Jakość kształcenia na WZ UW Kluczowy element strategii Wydziału Szczególnie ważna przy zwiększaniu skali działania Punkt wyjścia do akredytacji międzynarodowych Przedmiot zainteresowania partnerów (firm i uczelni zagran.) Sposób zagwarantowania godziwych warunków pracy dla wykładowców oraz przydatności wiedzy w przyszłej pracy dla studentów Projekty akredytacyjne (AACSB, EQUIS, AMBA) Współpraca z uczelniami partnerskimi (USA, UE, Azja) i realizacja projektów EFS

Problemy związane z jakością kształcenia Doświadczenia studentów i wykładowców Skala działania wymaga standaryzacji Intensywna konkurencja ze strony niepublicznych uczelni warunki studiowania, zasady przyznawania dyplomów, formy prowadzenia zajęć, partnerzy zagraniczni, akredytacje, wspieranie aktywności studenckiej kradzież własności intelektualnej, „podkupywanie” studentów, pracowników i programów zajęć

Akredytacja AACSB AACSB (Association to Advance Collegiate Schools of Business) największa i najbardziej znana organizacja zrzeszająca uczelnie ekonomiczne restrykcyjne warunki akredytacji – w naszym regionie członkami są tylko wydziały zarządzania z Lipska i Ankary program MBA z akredytowanym University of Illinois 7-letnia ścieżka akredytacyjna – analogia do procesu wchodzenia do strefy Euro wyzwanie – i potencjalne korzyści

Zespół ds. Jakości Kształcenia Prace przydatne w procesie akredytacji zakres wykracza poza wymogi uchwały Senatu UW (kontrolę i raportowanie) wykorzystanie wcześniejszych propozycji BJK UW, wymogów PAKA i akredytacji AACSB/EQUIS/AMBA benchmarking – porównanie z uczelniami polskimi i zagranicznymi oraz firmami szkoleniowymi Szeroka reprezentacja Wydziału studenci, doktoranci, młodzi pracownicy, pracownicy samodzielni + pomoc pracowników administracyjnych

Jakość kształcenia – podejście systemowe Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW Systemowe postrzeganie jakości Organizacja studiów Prowadzenie zajęć Ocena pracy wykładowców Infrastruktura i otoczenie Podsumowanie www.wz.uw.edu.pl

Rozumienie jakości Kluczowe pojęcie w teorii zarządzania Jakość produktów (co?) i procesów (jak?) Podejście systemowe – myślenie o organizacji jako „naczyniach połączonych”, analiza współzależności Postawy i przekonania uczestników organizacji Kultura, zaangażowanie i system wartości

Systemowy wymiar jakości Przedmiot zainteresowania nauk o zarządzaniu …a szewcom nie wypada chodzić bez butów Efekt motyla (Lorenz), dynamika systemów (Forrester, Senge) i organizacja procesowa (Hammer, Champy) działania uczestników organizacji są współzależne... ...ale pojedynczy uczestnik może tych współzależności nie dostrzegać warto uczyć się z cudzych doświadczeń dążenie do ciągłego doskonalenia procesów

Od strategii do procesów Strategia i cele Wydziału punktem wyjścia Zespół ds. Strategii, Rada Biznesu Formalizacja procesów Zespół ds. Zapewnienia Jakości Kształcenia nie tylko funkcje kontrolne i raportujące sprzężenie zwrotne: identyfikacja problemów i przyczyn, uczenie się i doskonalenie organizacji

Potrzeba formalizacji Doprecyzowanie nieformalnych reguł np. praca kierownika studiów, zasady przekazywania sylabusów i przygotowywania rozkładów zajęć, praca osób odpowiedzialnych za USOS, rezerwacja rzutników multimedialnych... Wprowadzenie udoskonalonych rozwiązań np. ankiety, hospitacje, modyfikacja oceny okresowej Problem nadmiernej formalizacji? ale wymogi akredytacji międzynarodowych

Zasady zapewnienia jakości na Wydziale Zarządzania UW 25 stron, 50 paragrafów dokument obszerny i dostosowany do specyfiki WZ UW wynik wielomiesięcznej pracy kilku osób element sprzężenia zwrotnego szeroka reprezentacja Wydziału w Zespole ds. Jakości Kształcenia oraz upublicznienie dokumentu regularne przeglądy „Zasad...” oraz procedura zgłaszania i rozpatrywania propozycji zmian mogą je zgłosić m.in. studenci, absolwenci i pracodawcy Zespół musi rozpatrzyć każdą propozycję i udokumentować decyzję

Jakość kształcenia – podejście systemowe Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW Systemowe postrzeganie jakości Organizacja studiów Prowadzenie zajęć Ocena pracy wykładowców Infrastruktura i otoczenie Podsumowanie www.wz.uw.edu.pl

Programy nauczania Znaczenie: dynamiczne zmiany nauk o zarządzaniu wobec przemian globalnej gospodarki Coroczne przeglądy programów Źródła propozycji zmian Kierownik Studiów – analiza konkurencyjnych programów Kierownicy Katedr – analiza kompetencji pracowników Samorząd Studencki – gromadzenie sugestii studentów Komisja Dydaktyczna – analiza minimów programowych, protokołów pokontrolnych, badań ankietowych Absolwenci, pracodawcy, partnerzy zagraniczni...

Programy nauczania Propozycje zmian programu może złożyć każdy zainteresowany musi spełniać wymogi formalne (w tym zawierać uzasadnienie) Obowiązek rozpatrzenia każdej propozycji przez Komisję Dydaktyczną coroczne pisemne wnioski z przeglądu programów nauczania – w tym uzasadnienia każdego odrzucenia wniosków Bez recenzji zewnętrznej programów nauczania ze względu na konkurencję z innymi szkołami

Obsada zajęć Wyzwanie przy dużej skali działania rozwiązania korzystne dla studentów - na WZ tradycyjnie nie ma „okienek”, zajęcia są kumulowane Warunki instytucjonalne przypisanie odpowiedzialności za przedmioty procedura uzgodnień obsady i rozkładów zajęć regularne analizy obciążeń pracowników Niezbędne doprecyzowanie regulaminu studiów np. nie tylko termin ogłoszenia rozkładu zajęć, ale też szczegółowe metody jego przygotowania

Organizacja studiów Zakres odpowiedzialności Kierowników Studiów i Opiekunów Specjalności kontrola sylabusów – możliwość przekazania do recenzji zewnętrznej i wpłynięcia na zmiany zawartości środki nacisku Kierowników Studiów na wykładowców obowiązek raportowania (sprawność i terminowość) niedostatki USOS-a a potrzeby zarządcze wskaźniki ilościowe takie jak: zdawalność egzaminów, liczba zaliczeń warunkowych, przyczyny występowania o egzaminy komisyjne, liczebność grup seminaryjnych, odstępy czasowe między absolutorium a obroną pracy

Rekrutacja Dostosowanie do wymogów prawa, możliwości lokalowych i kadrowych różnica w stosunku do uczelni prywatnych ograniczenia regulaminowe – wskaźniki wpływające na uchwały Rady Wydziału o rekrutacji uzależnienie od liczby dostępnych promotorów (x maksymalna liczebność grup seminaryjnych) uzależnienie od przewidywanej dostępności pomieszczeń

Jakość kształcenia – podejście systemowe Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW Systemowe postrzeganie jakości Organizacja studiów Prowadzenie zajęć Ocena pracy wykładowców Infrastruktura i otoczenie Podsumowanie www.wz.uw.edu.pl

Zasady etyczne pracy wykładowcy Standard na uczelniach zachodnich – ale „nienormatywny charakter”, wyznaczanie trudnych do zmierzenia celów i ideałów Przykładowe normy i wartości wpływ na rozwój wiedzy, umiejętności i postaw studentów poszanowanie godności studentów doskonalenie własnej wiedzy i umiejętności nie podważanie autorytetu innych wykładowców i władz unikanie roli sędziego we własnych sprawach dokumentowanie udziału studentów w badaniach nie nakładanie na studentów obowiązków, nie związanych z przepisami i potrzebami procesów kształcenia

Prowadzenie zajęć Zasady udostępniania opisów wymagań zaliczeniowych i materiałów Przypomnienie o ochronie praw autorskich Wymóg kultury osobistej obu stron procesu kształcenia formalne zasady współpracy okazują się niezbędne Zasady komunikacji dyżury, poczta elektroniczna, strony internetowe

Ocena studentów Ogólne zasady oceny Proces oceniania przejrzyste kryteria, bezstronność, unikanie konfliktu interesów samodzielność wykładowcy przy określaniu zasad i kryteriów oceny oraz respektowanie podobnych praw innych wykładowców sposoby radzenia sobie z nieformalnymi naciskami Proces oceniania wcześniejsze określanie kryteriów zaliczenia terminy wprowadzania ocen do USOS-a zasady udostępniania ocenionych prac zalecenia wprowadzania oceny punktowej

Jakość kształcenia – podejście systemowe Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW Systemowe postrzeganie jakości Organizacja studiów Prowadzenie zajęć Ocena pracy wykładowców Infrastruktura i otoczenie Podsumowanie www.wz.uw.edu.pl

Gromadzenie opinii studentów Informacja zwrotna dla wykładowców i podstawa doskonalenia dydaktyki dopiero w dłuższym okresie element oceny okresowej wyniki ankiet dla pojedynczego przedmiotu nie mogą być podstawą nagradzania lub karania interpretacja wyników uwzględnia wpływ czynników zewnętrznych (liczebność grupy, godziny zajęć, ewentualne konflikty, odsetek wypełnionych ankiet) Próba rozwiązania dotychczasowych problemów ankiet, prowadzonych przez Samorząd Studencki

Gromadzenie opinii studentów Standardowy formularz Pytania obejmują samoocenę zaangażowania studenta w zajęcia Dystrybucja za pośrednictwem USOS-a (odpowiedniki papierowe dla studiów podyplomowych i doktoranckich) Dodatkowe ankiety oceniające współpracę z promotorem wypełniane przy obronie prac licencjackich i magisterskich

Gromadzenie opinii studentów Przetwarzanie i analiza wyników współpraca z Samorządem Studenckim dane pobierane z USOS-a duże nakłady pracy... ...ale korzyści dla Samorządu: upublicznienie wyników Zasady publikacji wyników nie wolno agregować (oceny są niewspółmierne) wyniki uzupełnione o odsetek odpowiedzi w grupie (reprezentatywność)

Gromadzenie opinii studentów Sprzężenie zwrotne wykorzystanie opinii do doskonalenia dydaktyki wyniki ocen własnych zajęć dostarczane wykładowcom niska ocena – dyskusja z przełożonym ponowna niska ocena dla tego samego przedmiotu i w oparciu o te same kryteria – rozmowa z Dziekanem, pisemny plan działań wykorzystanie wyników w ocenie okresowej dołączanie do teczek personalnych przegląd wyników z ostatnich kilku lat brak bezpośredniej zależności między wynikami ankiet a oceną okresową (zapobieganie traktowaniu studenta jako ”klienta” i obniżaniu poziomu wymagań)

Rzecznik Praw Studenta Powoływany przez Dziekana w porozumieniu z Samorządem Studenckim Rozwiązywanie problemów studentów dyżury anonimowy formularz zgłoszeń śledzenie dyskusji internetowych reakcja „w rażących przypadkach naruszenia jakości procesów dydaktycznych” i ścieżka rozpatrywania spraw przygotowywanie corocznych sprawozdań

Wsparcie koleżeńskie wykładowców Eufemistyczne określenie hospitacji Celem doskonalenie dydaktyki a nie ocena pracownika Obejmuje wszystkich wykładowców (nie tylko młodszych) Techniki dydaktyczne w zarządzaniu ewoluują nowe formy kształcenia, wykorzystywanie studiów przypadków, uczenie analizy i podejmowania decyzji, prowadzenie projektów doradczych

Wsparcie koleżeńskie wykładowców Zasady hospitacji Termin ustalony wcześniej Udział przełożonego i innej osoby prowadzącej ten sam lub podobny przedmiot Dyskusja po hospitacji oraz wypełnianie formularza sprawozdania z hospitacji Hospitowany podpisuje formularz lub zgłasza zastrzeżenia – wtedy przewidziano dodatkową hospitację z udziałem Dziekana

Jakość kształcenia – podejście systemowe Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW Systemowe postrzeganie jakości Organizacja studiów Prowadzenie zajęć Ocena pracy wykładowców Infrastruktura i otoczenie Podsumowanie www.wz.uw.edu.pl

Wspieranie aktywności studentów Wydział Zarządzania wspiera finansowo różnorodne formy aktywności – powinien więc rozliczać działalność (accountability) kola naukowe i organizacje studenckie Zarząd Samorządu Studentów Biuro Karier Inkubator Przedsiębiorczości seminaria naukowe

Współpraca międzynarodowa Znacząca aktywność międzynarodowa Global MBA oraz International Business Program wymiana studentów i wykładowców w ramach programów UE i umów bilateralnych Potrzeba wyznaczania celów i kontroli realizacji wymiana nie jest celem samym w sobie określony rodzaj partnerów (renoma uczelni, kraj docelowy, wspólne inicjatywy) przegląd umów i rzeczywistych warunków wymiany

Wsparcie administracyjne Formalne określenie obowiązków w procesie kształcenia Dyrektor Administracyjny Kierownik Ośrodka Komputerowego Kierownik Działu Promocji Koordynator ds. USOS Kierownik Biblioteki

Wyposażenie wspierające proces kształcenia Sale zajęciowe, sprzęt multimedialny, stanowiska komputerowe, oprogramowanie, kserokopiarki, ułatwienia dla niepełnosprawnych... Przykład Biblioteki: skłonienie do inicjatywy Kierownik Biblioteki gromadzi sylabusy przedmiotów i sporządza zestawienia lektur obowiązkowych i uzupełniających (szacunkowa liczba studentów przypadających na 1 książkę w Bibliotece, cena egzemplarza) jako punkt wyjścia do dyskusji z wykładowcami i planowania budżetu

Jakość kształcenia – podejście systemowe Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW Systemowe postrzeganie jakości Organizacja studiów Prowadzenie zajęć Ocena pracy wykładowców Infrastruktura i otoczenie Podsumowanie www.wz.uw.edu.pl

Podsumowanie Powiązanie z celami strategicznymi Wydziału Wykorzystanie dobrych praktyk innych uczelni i firm szkoleniowych oraz wymogów akredytacyjnych Rozwiązanie wypracowane przez Zespół, reprezentujący różne grupy interesów Kompleksowe zależności i brak łatwych rozwiązań Uwzględnienie możliwości modyfikacji zasad