w Polsce i w wybranych krajach UE Finanse publiczne (4) System podatkowy w Polsce i w wybranych krajach UE Finanse publiczne (4)

„Finanse – zarys wykładu” Na wstępie rekomendacja nowego podręcznika: Wiesław Szczęsny „Finanse – zarys wykładu” Wyd. DIFIN 2009

Czy Polacy mieli świadomość podatników? Zmiany systemu podatkowego po 1989 roku miały bez wątpienia cechy rewolucji podatkowej. Czy Polacy mieli świadomość podatników? Jakie podatki płaciła ludność do tego czasu? Podatek od płac płacony w pierwszym miejscu pracy (był też okres systemu „bezpodatkowego”), Podatek od wynagrodzeń – w kolejnych miejscach pracy oraz od prac zleconych i umów o dzieło, dalej

Podatek wyrównawczy (od osiągających „zbyt wysokie” dochody) Podatek rolny w części dotyczącej działów specjalnych produkcji (np. szklarnie, plantacje , pasieki), Podatek dochodowy z tytułu działalności gospodarczej

Podatek obrotowy- w konstrukcji nieco podobny do obecnego VAT. Funkcjonowało wówczas ok. 100 stawek. Podatek od wzrostu ponadnormatywnego wynagrodzeń – płacony przez przedsiębiorstwa państwowe (nazywany popiwkiem)

Główne zasady i etapy budowania nowego systemu podatkowego

Przyjęto, że zachowana zostanie zasada centralnego władztwa podatkowego Przyjęto zasadę koncentracji dochodów władz publicznych za pomocą kilku wiodących podatków (VAT, akcyza, PIT, CIT a przejściowo także cła) Uznano, że zmiana systemu podatkowego powinna być oparta na zasadzie przekazywania części podatków i opłat w gestię władz samorządowych (warto podkreślić, że niektóre podatki tzw. centralne trafiają w całości do samorządu) W większym stopniu niż przed reformą oparto system podatkowy na podatkach pośrednich (jakie to są) – bardziej pewnych i w gruncie łatwiejszych do ewentualnych zmian. VAT jednak rodzi wciąż problemy- tu najwięcej nadużyć i koniecznych nowelizacji.

5. Uznano za konieczne wprowadzenie jednolitego pod względem konstrukcji podatku od dochodów osób fizycznych (PIT) - odegrał on szczególną rolę w budzeniu świadomości podatkowej społeczeństwa i w powszechnej edukacji ekonomicznej. Przyjęto zasadę, że w podatkach władz centralnych, tworzonych z mocy ustawy, będą trwale partycypować gminy, a później (od 1999 roku) –powiaty i województwa. Nie wykluczono możliwości używania podatków dla realizacji celów pozafiskalnych (np. wspomniany uprzednio popiwek) Zastosowano rozwiązania podatkowe obowiązujące (występujące) w krajach Unii Europejskiej. Po latach ułatwiło to proces integracji z UE i spójność polskich finansów publicznych z finansami we Wspólnocie.

Etapy budowania polskiego systemu finansowego w ramach procesu dokonującej się transformacji po roku 1989 Etap 1 – związany z reformą samorządową. Wprowadzono wówczas (1990-91) – podatki i opłaty lokalne (kto ustala ich listę? – jak regulowana jest ich wysokość ?). Szczególnie istotne to: podatek od nieruchomości, podatek rolny, podatek od spadków i darowizn, podatek od środków transportu. Etap 2 - polegał na opodatkowaniu dochodów. Od 1 stycznia 1992 wprowadzono podatek od dochodów osób fizycznych (PIT) oraz w tym samym roku dokonana została istotna reforma podatku dochodowego od osób prawnych (CIT)

Etap 3 –Polegał na wprowadzaniu w lipcu 1993 roku podatku od towarów i usług (VAT) oraz podatku akcyzowego Etap 4 – związany był z wprowadzeniem ordynacji podatkowej- zebranie wszystkich przepisów dotyczących ustalania i poboru podatków w jednym dokumencie rangi ustawy. Ordynacja obowiązuje od stycznia 1998 roku. Zastąpiła szereg rozproszonych dokumentów. Etap 5 polegał na dostosowaniu polskiego systemu podatkowego do standardów UE. Proces ten stał się szczególnie intensywny po 2000 roku- gdy Polska miała status kraju stowarzyszonego – „w przedsionku” do Unii

Skutki łagodnej rewolucji podatkowej Wprowadzenie obydwu podatków od dochodów zakończyło się sukcesem władz publicznych. Podkreśla się tło tego „spokoju” – niska wówczas świadomość podatkowa społeczeństwa. W rozwiniętych demokracjach wprowadzanie każdego podatku napotyka najczęściej na wielki opór i protesty społeczeństwa Obawiano się wówczas, że w wyniku relatywnie wysokich stawek podatku VAT uruchomiony zostanie silny proces inflacyjny. W rzeczywistości na ogólny wskaźnik inflacji w 1993 roku (rok wprowadzenia VAT) – przy inflacji na poziomie ok. 35% - VAT miał swój „udział” w ok. 6 pkt. procentowych.

W wyniku swoistej „edukacji podatkowej” świadomość podatników wzrosła – co ograniczało zakres samowoli podatkowej władz publicznych. Wciąż jednak –mimo istnienia ordynacji podatkowej- istnieje wiele negatywnych zjawisk w naszym systemie podatkowym – manipulowanie podatkami, niestabilność przepisów podatkowych, istnienie tzw. prawa powielaczowego. Wciąż pojawiają się przykłady błędnych decyzji służb skarbowych, opieszałość w postępowaniu odwoławczym i w sądach. Prawdą jest, że także podatnicy nie są w tej podatkowej grze bez winy… Dwoista rola mediów w tej grze…

Na polski system podatkowy składa się dwanaście tytułów podatkowych –dziewięć podatków bezpośrednich i trzy pośrednie Podatki bezpośrednie: Podatek dochodowy od osób fizycznych Podatek dochodowy od osób prawnych Podatek od spadków i darowizn Podatek od czynności cywilnoprawnych Podatek rolny Podatek leśny Podatek od nieruchomości Podatek od środków transportu Podatek od posiadania psów

Podatki pośrednie Podatek od towarów i usług Podatek akcyzowy Podatek od gier

Pytania do opracowania w formie referatu (do wyboru): Jak oceniasz polski system podatkowy na tle znanych ci systemów w wybranych krajach UE? Czy twoim zdaniem województwa, powiaty i gminy powinny otrzymywać część podatku VAT? Co wiesz na temat zmian systemu celnego w Polsce po wejściu naszego kraju do UE?.