W.8 PODSTAWY TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA

Przedsiębiorstwo To wyodrębniona pod względem ekonomicznym jednostka prowadząca działalność produkcyjną, handlową lub usługową.

Odrębność ekonomiczna – oznacza wydzielenie określonego majątku, pokrywanie wydatków z własnych przychodów, posiadanie rachunku rozliczeniowego w banku; Formalnym wyrazem odrębności ekonomicznej jest zazwyczaj osobowość prawna przedsiębiorstwa, tj. zdolność do zawierania umów i wstępowania w stosunki cywilno-prawne z innymi podmiotami;

Przedsiębiorstwa zróżnicowane są pod względem wielkości, formy własności i struktury organizacyjnej

Podział przedsiębiorstw ze względu na formę własności Przedsiębiorstwa prywatne (spółki prawa handlowego); Spółdzielcze; Państwowe; Komunalne.

Cele działalności przedsiębiorstwa Celem nadrzędnym jest maksymalizacja zysku Cele podrzędne przedsiębiorstwa Cele społeczne Cele związane z jakością Cele bezpieczeństwa ……………………………..

Majątek przedsiębiorstwa Majątek trwały (środki trwałe); maszyny, urządzenia produkcyjne, budynki, środki transportu Majątek obrotowy (środki obrotowe); Materiały, paliwo, wyroby gotowe, produkcja w toku, środki pieniężne.

W księgowości cały majątek trwały i obrotowy będący do dyspozycji przedsiębiorstwa określa się jako AKTYWA, ze względu na to, że trwałe i obrotowe składniki majątku biorą aktywny udział w realizacji zadań gospodarczych przedsiębiorstwa.

Źródła finansowania majątku 1) Fundusze własne będące równowartością wkładu kapitałowego powiększonego o część zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstwa; 2) Fundusze obce – kredyty bankowe, pożyczki i zobowiązania wobec dostawców, budżetu państwa oraz innych instytucji.

Suma wszystkich aktywów musi się równać sumie wszystkich pasywów, czyli źródeł ich finansowania – zasada równowagi bilansowej; Bilans przedsiębiorstwa to zestawienie wszystkich elementów majątku przedsiębiorstwa i źródeł ich pochodzenia, sporządzone na określony dzień.

Uproszczony bilans przedsiębiorstwa AKTYWA ∑ PASYWA Aktywa trwałe 1. Grunty 2. budynki 3. Maszyny i urządzenia 4. Wartości niematerialne i prawne II. Aktywa obrotowe Zapasy Materiały Towary Produkcja w toku Wyroby gotowe 3. Należności 2. Środki pieniężne 10 000 50 000 85 000 5 000 30 000 20 500 60 250 Kapitał własny Kapitały obce Kredyty bankowe Zobowiązania wobec dostawców Zobowiązania wobec budżetu Inne zobowiązania III. Wynik finansowy netto (zyski nie podzielone) 203 000 30 550 20 000 2 000 20 200 Ogółem aktywa 325 750 Ogółem pasywa

Koszty przedsiębiorstwa 1. Rodzajowy układ kosztów: Amortyzacja; Wartość materiałów zużytych w produkcji, Wartość zużytej energii; Wynagrodzenie pracowników Usługi obce; Podróże służbowe; Koszty reprezentacji i reklamy

Koszty przedsiębiorstwa 1. Kalkulacyjny układ kosztów: Koszty bezpośrednie – które ponosi się przy produkcji konkretnych wyrobów Koszty pośrednie (amortyzacja, koszty materiałów, energii, wynagrodzeń), które sa rozliczane na poszczególne wyroby według określonego klucza;

Przychód ze sprzedaży własnej Rachunek wyników Przychód ze sprzedaży własnej Koszty własne produkcji Zysk operacyjny Zyski nadzwyczajne Straty nadzwyczajne Zysk bilansowy brutto Podatek dochodowy Zysk netto

Zysk jest specyficzną formą dochodu nie może być negocjowany lub ustalany wcześniej, lecz jest wartością wynikową; może być dodatki lub ujemny.

Rola zysku w przedsiębiorstwie wielkość zysku decyduje o możliwościach rozwojowych przedsiębiorstwa, o tym ile można przeznaczyć na inwestycje; wielkość zysku przesądza o stopniu samofinansowania działalności; od wielkości zysku zależy wysokość dywidend; zysk pełni funkcję motywacyjną; zysk określając możliwości rozwojowe firmy, wpływa na wielkość zatrudnienia.

Krótkookresowa teoria produkcji PRODUKCJA polega na łączeniu różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości produktów. FUNKCJA PRODUKCJI wyraża relacje pomiędzy wielkością produkcji a nakładami poniesionymi na jej uzyskanie.

Pc = f(Nz, Nk, Np.) Funkcja produkcji gdzie: Pc – produkt całkowity Nz – nakład ziemi Nk– nakład kapitału Np– nakład pracy

Czynniki produkcji Stałe czynniki produkcji – nakładów tych czynników nie można zwiększyć w danym okresie (np. grunty i budynki); Zmienne czynniki produkcji, których podaż może być zwiększona w danym okresie bez dodatkowych inwestycji (np. surowce, paliwa, praca).

Czas a produkcja Okres krótki – przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały, produkcja może wzrastać wyłącznie przy użyciu większej ilości zmiennych czynników; Okres długi – wszystkie czynniki produkcji są traktowane jako zmienne.

Prawo malejących przychodów Polega na tym, że zwiększenie nakładów czynnika zmiennego (przy założeniu, że pozostałe czynniki są stałe) zaczyna od pewnego momentu dawać coraz mniejsze przyrosty produkcji. Produkcyjność kolejnych jednostek czynnika zmiennego zmniejsza się. Nie jest racjonalne dodawanie kolejnych jednostek czynnika zmiennego w celu zwiększenia produktu całkowitego. „Co za dużo to niezdrowo”

Zbiory pszenicy w ciągu roku Nakłady pracy (liczba pracowników) N2 Produkt całkowity Pc (w tonach) Produkt przeciętny Pc/Np. (w tonach) Produkt krańcowy ΔPc/ΔNp (w tonach) 1 2 3 4 5 6 7 8 12 21 32 40 42 - 9 11 -2

Początkowo zatrudnienie każdego nowego pracownika powoduje wzrost produktu całkowitego (Pc), produktu przeciętnego, czyli produktu przypadającego na jednostkę czynnika zmiennego Pc/Np. oraz produktu krańcowego. Dzieje się tak ponieważ dzięki wzrastającym nakładom czynnika pracy czynnik stały (czyli ziemia) jest coraz lepiej wykorzystywany.

Pc Produkt całkowity 5 12 21 32 40 42 1 2 3 4 5 6 7 8 Nakłady pracy

Krzywa produktu przeciętnego i krańcowego ΔPc/ΔNp Produkt przeciętny i krańcowy 5 12 21 32 40 42 Pc/Np 1 2 3 4 5 6 7 8 Nakłady pracy

Długookresowa teoria produkcji W długim okresie wszystkie czynniki produkcji są zmienne, ponieważ istnieje możliwość zwiększania ich nakładów w przedsiębiorstwie; Zwiększenie nakładów czynnika produkcji prowadzi do wzrostu rozmiarów produkcji.

Efekty skali Stałe efekty skali – rozmiary produkcji powiększają się w takim samym tempie jak nakłady czynnika produkcji; Rosnące efekty skali – procentowy wzrost rozmiarów produkcji jest większy od wzrostu nakładów czynnika produkcji; Malejące efekty skali – rozmiary produkcji rosną wolniej niż nakłady czynnika produkcji.

W długim okresie przedsiębiorstwo może podjąć decyzje: Dotyczące zmiany lokalizacji; Dotyczące metod (technik) wytwarzania.

Firma wykorzystuje tylko dwa czynniki produkcji Optymalna kombinacja czynników: KPp/cp = KPk/ck gdzie: KPp – krańcowy produkt pracy; Cp – cena pracy; KPk – krańcowy produkt kapitału; Ck – cena kapitału.

KPp/cp > KPk/ck Firma wybiera metody bardziej pracochłonne, ponieważ przynoszą one większy produkt krańcowy KPP. Zgodnie z prawem malejących przychodów, powiększenie nakładów pracy przy stałym udziale kapitału będzie stopniowo dawało coraz mniejsze przyrosty produktu. Ostatecznie krańcowy produkt pracy będzie malał, aż do momentu ustalenia się równowagi.

KPa/ca = KPb/cb= KPc/cc= … = KPn/cn a, b, c,… n – różne czynniki produkcji; KPa, KPb, KPc, ,,,, KPn – krańcowe produkty tych czynników ca, cb, cc, …, cn – ceny tych czynników produkcji

Krzywa jednakowego produktu Izokwanta Nakłady kapitału Q3 Q2 Q1 Nakłady pracy

Krzywa jednakowego produktu - Izokwanta Jest zbiorem technicznie wydajnych kombinacji czynników produkcji, które pozwalają wytworzyć określoną ilość danego produktu; Poziomy Q1, Q2, Q3 – odpowiadają różnym poziomom produkcji.

Krańcowa stopa substytucji Jest to stosunek przyrostu nakładów pierwszego czynnika do jednostkowego przyrostu nakładów drugiego czynnika Kss = ΔNk/ΔNP Krzywa jest malejąca

Malejąca krańcowa stopa substytucji Nakłady kapitału ∆NK ∆NK O ∆NP ∆NP Nakłady pracy

Stałe efekty skali O Nakłady kapitału Q = 300 1 2 3 Q = 250 Q = 200 1 2 3 Q = 200 Q = 150 Q = 100 O 1 2 3 Nakłady pracy

Rosnące efekty skali O Nakłady kapitału Q = 350 1 2 3 Q = 300 Q = 250 1 2 3 Q = 250 Q = 200 Q = 150 Q = 100 O 1 2 3 Nakłady pracy

Malejące efekty skali O Nakłady kapitału Q = 250 1 2 3 Q = 200 Q = 150 1 2 3 Q = 200 Q = 150 Q = 100 O 1 2 3 Nakłady pracy

Geometryczne wyznaczenie krańcowej stopy substytucji Nakłady kapitału Kss = ∆NK /∆NP = tg α A ∆NK B α O Nakłady pracy ∆NP

Linia jednakowego kosztu - izokoszta Pokazuje różne kombinacje czynników produkcji, które przy danych cenach producent może kupić za posiadana wielkość środków finansowych (nakładów) (porównaj z linia ograniczenia budżetowego).

Linia jednakowego kosztu - izokoszta Nakłady kapitału A IC1 IC2 IC3 α O B Nakłady pracy

Optymalna kombinacja czynników produkcji zapewniająca dany poziom produkcji przy najniższym koszcie Nakłady kapitału W punkcie C następuje zrównanie krańcowej stopy substytucji czynników produkcji ze stosunkiem ich cen ∆NK C β NK1 ∆NP IC1 IC2 IC3 O NP1 Nakłady pracy

O D Q3 Q2 Q1 NK2 IC NP2 Nakłady kapitału Optymalna kombinacja czynników produkcji zapewniająca najwyższy poziom produkcji przy danych nakładach finansowych D NK2 Q3 Q2 IC Q1 O NP2 Nakłady pracy

Podział spółek handlowych Spółki handlowe Spółki osobowe Spółki kapitałowe Spółka jawna Spółka z o.o. Spółka partnerska Spółka akcyjna Spółka komandytowa Spółka kom. akcyjna

Podstawa prawna Ustawa z dnia 15 września 2000 Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94,poz. 1037, z póź., zm.)

Spółka osobowa jest własnością co najmniej dwóch partnerów, którzy wnoszą odpowiedni kapitał, wspólnie prowadzą działalność gospodarczą, ponoszą ryzyko związane z tą działalnością, dzielą się zyskami i odpowiadają za powstałe zobowiązania. Spółka osobowa nie ma osobowości prawnej; umożliwiają łączenie się pojedynczych kapitałów w większa organizację gospodarczą;

Spółka osobowa jawna Jest umownym zrzeszeniem dwu lub więcej osób mających na celu prowadzenie przedsiębiorstwa zarobkowego we wspólnym imieniu wspólników, na zasadzie pełnej i solidarnej odpowiedzialności wszystkich wspólników. Zazwyczaj składa się z niewielkiej liczby wspólników.

Spółka osobowa komandytowa Występują dwa rodzaje wspólników: Komplementariusze – odpowiadają za zobowiązania prawne i finansowe spółki całym majątkiem; Komandytariusze – odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionych udziałów kapitałowych

Spółka komandytowo-akcyjna

Spółki kapitałowe Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; Spółki akcyjne.

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Wszyscy wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionych przez nich udziałów kapitałowych (pieniężnych lub rzeczowych); Do powstania spółki wymagane jest zawarcie umowy w formie aktu notarialnego, wniesienie kapitału zakładowego ustanowienie władz spółki, wpis do rejestru handlowego. Spółka z o.o. ma osobowość prawną. Władzami spółki są: zgromadzenie wspólników, rada nadzorcza oraz zarząd.

Spółka akcyjna Jest spółka kapitałową, której podstawą finansową jest kapitał wniesiony przez wspólników w formie akcji, Spółka akcyjna ma zazwyczaj dużą liczbę akcjonariuszy, którzy traktują udział w spółce jako lokatę kapitału; Spółka akcyjna jest również spółka z o.o. w tym sensie, że udziałowcy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości zakupionych akcji.

Przedsiębiorstwa państwowe ZROBIĆ Spółdzielnie Przedsiębiorstwa komunalne