Substancje niebezpieczne i ocena ryzyka Europejska kampania na rzecz oceny ryzyka zawodowego

Czym są substancje niebezpieczne? To ciecze, gazy lub ciała stałe, które stanowią zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników. Występują prawie we wszystkich miejscach pracy, w tym w MŚP (gospodarstwa rolne, salony fryzjerskie, warsztaty naprawy motocykli, szpitale, szkoły …) Należą do nich czynniki chemiczne, a także biologiczne (bakterie, wirusy, drożdże i pleśń, pasożyty ...) Obejmują zarówno produkty uboczne wytwarzane przy wykonywaniu pracy, jak i surowce (dymy spawalnicze, spaliny silników Diesla, pył drzewny, mąka stosowana w piekarniach ...)

Substancje niebezpieczne i ich szkodliwe oddziaływanie Brak należytego zarządzania ryzykiem towarzyszącym stosowaniu substancji niebezpiecznych może szkodzić zdrowiu pracowników na wiele sposobów: wskutek jednokrotnego krótkotrwałego narażenia wskutek wielokrotnego narażenia wskutek długotrwałego kumulowania się substancji w organizmie.

Skutki zdrowotne Substancje niebezpieczne mogą wywoływać wiele różnych skutków zdrowotnych, w tym: skutki ostre: zatrucie, uduszenie, wybuch i pożar skutki długotrwałe, na przykład: choroby układu oddechowego (zmiany w drogach oddechowych i płucach), takie jak astma, zapalenie błon śluzowych nosa, pylica azbestowa i pylica krzemowa choroby nowotworowe będące chorobami zawodowymi (białaczka, rak płuc, międzybłoniak, rak jamy nosowej) skutki zdrowotne, które mogą mieć charakter zarówno ostry, jak i długotrwały: choroby skóry, problemy z rozrodczością i wady wrodzone, alergie niektóre substancje mogą odkładać się w organizmie niektóre substancje mogą prowadzić do powstania efektu kumulacji niektóre substancje mogą być wchłaniane przez skórę

Substancje niebezpieczne — prawo Ustawodawstwo w tej dziedzinie obejmuje przepisy w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniami powodowanymi przez: czynniki chemiczne czynniki biologiczne substancje rakotwórcze i mutagenne (w tym azbest i pył drzewny) Prezpisy dotyczące klasyfikacji i oznakowania są równie istotne, natomiast nie mają zastosowania w odniesieniu do wszystkich substancji niebezpiecznych (np. produkty chemiczne używane przez fryzjerów, produkty farmaceutyczne) Na niektóre substancje i procedury pracy nakładane są ograniczenia dotyczące stosowania i wprowadzania do obrotu. Należy zapoznać się z odpowiednimi przepisami krajowymi, które mogą dotyczyć stosowania niebezpiecznych substancji w miejscu pracy.

Inne odpowienie przepisy REACH rozporządzenie Wspólnoty Europejskiej WE 1907/2006 tworzy nowy, jednolity system rejestracji, oceny i udzielania zezwoleń w zakresie chemikaliów (Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals):  ma na celu szerszą ochronę środowiska i zdrowia użytkowników zwiększa odpowiedzialność przemysłu za zarządzanie ryzykiem związanym z chemikaliami i za dostarczanie informacji na temat bezpieczeństwa substancji wszystkim tym, którzy produkują lub stosują daną substancję. Więcej informacji na temat REACH: http://echa.europa.eu/ GHS — Globalny Ujednolicony System Klasyfikacji i Znakowania Substancji Chemicznych, opublikowany przez ONZ — będzie również miał wpływ na zdrowie pracowników Więcej informacji na temat GHS: http://ec.europa.eu/enterprise/reach/ghs_en.htm

Krótko mówiąc... Pracodawcy w UE są prawnie zobowiązani do ochrony swoich pracowników przed szkodliwym działaniem substancji niebezpiecznych w miejscu pracy. Aby chronić pracowników przed działaniem substancji niebezpiecznych, pracodawcy są prawnie zobowiązani do dokonywania oceny ryzyka. Pracownicy powinni uczestniczyć w realizacji tego zadania.

Co to jest ocena ryzyka zawodowego? Ocena ryzyka zawodowego jest to proces szacowania ryzyka, jakie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynika z zagrożeń w miejscu pracy. Polega na systematycznym badaniu wszelkich aspektów pracy, w którym analizuje się: co może spowodować uraz lub uszkodzenie ciała czy można zlikwidować zagrożenia, a jeżeli nie jest to możliwe - jakie środki zapobiegawcze lub ochronne powinny zostać wprowadzone w celu kontrolowania ryzyka. Ocena ryzyka zawodowego jest podstawą skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, a także sposobem na ograniczenie wypadków związanych z pracą i zapadalności na choroby zawodowe.

Ocena ryzyka w przypadku substancji niebezpiecznych Ocena ryzyka w przypadku substancji niebezpiecznych odbywa się na tych samych zasadach i w oparciu o te same procesy, co w przypadku innych rodzajów ryzyka zawodowego Niezależnie od tego, kto dokonuje oceny ryzyka, istotne jest, aby zasięgać opinii pracowników i włączać ich w ten proces. Oni: znają swoje miejsce pracy są osobami, które będą musiały wdrożyć zmiany w zakresie warunków pracy/stosowanych praktyk. Istnieją różne metody. Jednak w przypadku większości przedsiębiorstw sprawdza się proste podejście pięcioetapowe.

Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych (1) Zidentyfikowanie substancji o potencjalnie szkodliwym oddziaływaniu oraz wskazanie pracowników, którzy mogą być narażeni na działanie tych substancji Szczególną uwagę należy zwrócić na grupy pracowników, którzy mogą być narażeni na podwyższone ryzyko, np.: młodzi pracownicy kobiety ciężarne i matki karmiące pracownicy migrujący pracownicy nieprzeszkoleni lub niedoświadczeni osoby sprzątające, wykonawcy zewnętrzni i osoby postronne. Pamiętaj: zagrożeniem może być wszystko — materiały, urządzenia, metody pracy lub stosowane praktyki — wszystko, co może spowodować wypadek lub chorobę.

Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych (2) Przy ustalaniu zagrożeń pomocne będzie: sporządzenie wykazu substancji stosowanych i wytwarzanych w miejscu pracy zebranie informacji na temat tych substancji np. dotyczących ich szkodliwego oddziaływania i wskazujących, jak do tego może dojść Ważnym źródłem informacji są znormalizowane etykiety bezpieczeństwa, symbole oznaczenia ryzyka oraz karty charakterystyki (SDS), które dostawca danego produktu chemicznego jest zobowiązany zapewnić sprawdzenie dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego (OEL) tych substancji w miejscu pracy OEL pomagają kontrolować poziom narażenia na substancje niebezpieczne w miejscu pracy poprzez wyznaczenie maksymalnej wysokości stężenia danej substancji (w powietrzu) stwierdzenie, czy masz do czynienia z substancjami rakotwórczymi lub mutagennymi, w przypadku których obowiązują bardziej rygorystyczne przepisy Więcej informacji znajduje się w biuletynie Facts 33 i Facts 35

Etap 2: Ocena rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich według ważności Ocena narażenia pracowników na działanie ustalonych substancji niebezpiecznych, zwrócenie uwagi na rodzaj, intensywność, okres trwania, częstotliwość narażenia pracowników Analiza stosowanych procedur pracy Analiza narażenia na działanie czynników mieszanych Analiza skutków wynikających z połączenia z innymi rodzajami ryzyka, na przykład: zagrożeniami pożarowymi występującymi w pobliżu substancji palnych ciężką pracą fizyczną, która może przyczynić się do zwiększonego wchłaniania produktów chemicznych, pracą w środowisku wilgotnym, która może przyczynić się do wzmożonego oddziaływania produktów chemicznych na skórę Wykaz można następnie wykorzystać do sporządzenia planu działania. Pamiętaj: ryzyko to małe lub duże prawdopodobieństwo, że ktoś może zostać poszkodowany w wyniku narażenia.

Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania zapobiegawczego (1) Przestrzeganie hierarchii ważności środków, które zapobiegają narażeniu pracowników na działanie substancji niebezpiecznych lub które obniżają poziom tego narażenia: wyeliminowanie — najlepszy sposób zmniejszenia ryzyka związanego z substancjami niebezpiecznymi wykluczenie potrzeby stosowania substancji niebezpiecznej poprzez zmianę procesu lub produktu, w którym dana substancja jest stosowana zastępowanie — w przypadku gdy wyeliminowanie nie jest możliwe zastępowanie/zamiana substancji niebezpiecznej innymi substancjami/na inne substancje, które są bezpieczne lub mniej szkodliwe

Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania zapobiegawczego (2) Kontrolowanie — jeżeli danej substancji lub procesu nie da się wyeliminować lub zastąpić zapobieganie narażeniu lub obniżanie jego poziomu poprzez podjęcie takich działań, jak: hermetyzacja procesu technologicznego będącego źródłem emisji substancji niebezpiecznej kontrolowanie emisji u źródła lepsze zarządzanie procesami technologicznymi rozwiązania techniczne służące ograniczeniu narażenia do minimum ograniczenie liczby pracowników narażonych na działanie substancji niebezpiecznych oraz skrócenie czasu i zmniejszenie intensywności tego narażenia w przypadku gdy narażeniu nie można zapobiec przy pomocy innych metod, należy zapewnić pracownikom odpowiednie środki ochrony osobistej oraz przeszkolenie w zakresie ich stosowania.

Zastępowanie — procesy robocze Należy zacząć od substancji i procesów roboczych, które już spowodowały problemy w Twoim przedsiębiorstwie (problemy zdrowotne, wypadki lub inne zdarzenia) powodują konieczność stałego nadzoru zdrowia (np. badań medycznych pracowników) objęte są odpowiednimi przepisami krajowymi nakładającymi ograniczenia na ich używanie w miejscu pracy powodują znaczne narażenie pracowników lub skutkują narażeniem wielu pracowników. Procesy robocze wymagające przeanalizowania to: procesy „otwarte”, np. malowanie dużych powierzchni, mieszanie/łączenie w otwartych pojemnikach/naczyniach procesy powodujące powstawanie pyłów, oparów lub dymów bądź doprowadzające do rozpraszania się cieczy w powietrzu np. spawanie, malowanie natryskowe.

Zastępowanie — substancje Przeanalizowania wymagają substancje, które: zwiększają ryzyko pożaru lub wybuchu są lotne, np. lotne związki organiczne, lub rozpraszają się w powietrzu (aerozole, pyły) powodują poważne zagrożenie dla zdrowia, np. trucizny, czynniki korozyjne i środki drażniące; są źródłem stałego zagrożenia dla zdrowia, np. alergeny, substancje mające wpływ na rozrodczość wywołują choroby zawodowe mogą być wchłaniane przez skórę powodują konieczność stosowania środków ochrony osobistej (np. ochrony dróg oddechowych). Więcej informacji znajduje się w biuletynie Facts 34

Substancje rakotwórcze i mutagenne Przepisy dotyczące substancji rakotwórczych i mutagennych przewidują bardziej rygorystyczne wymagania: substancje rakotwórcze i mutagenne muszą zostać zastąpione w takim stopniu, w jakim jest to technicznie możliwe hermetyzacja procesu technologicznego emitującego takie substancje jest obowiązkowa, o ile jest technicznie wykonalna dostęp pracowników musi być ograniczony dokumentacja dotycząca narażenia pracowników musi być bardziej szczegółowa i musi być przechowywana przez okres dłuższy pracownicy muszą otrzymywać więcej informacji na temat zagrożenia i monitorowania stanu zdrowia. Należy zapoznać się z odpowiednimi przepisami krajowymi, które mogą dotyczyć stosowania niebezpiecznych substancji w miejscu pracy

Etap 4: Podjęcie działania Wprowadzenie środków zapobiegawczych i środków ochrony Elementem skutecznej realizacji przedsięwzięć jest opracowanie planu, w którym należy określić: zakresy odpowiedzialności przewidywany termin zakończenia zadania zasoby przydzielone w celu wdrożenia środków termin przeglądu oceny i podmiot dokonujący tego przeglądu Działania na rzecz wyeliminowania ryzyka, jego substytucji lub kontrolowania należy traktować priorytetowo.

Etap 5: Monitorowanie i przegląd Należy monitorować skuteczność środków zapobiegawczych Ocena ryzyka musi być poddawana przeglądowi zawsze, gdy w organizacji zachodzą istotne zmiany: w przypadku zmian w procedurze pracy w przypadku wprowadzenia nowych chemikaliów lub procedur pracy w razie wypadków lub pojawienia się problemów zdrowotnych okresowo w celu zagwarantowania, że ustalenia zawarte w ocenie ryzyka są nadal aktualne.

Dokumentacja oceny ryzyka Dokumentacja oceny ryzyka, którą należy prowadzić, stanowi podstawę: przekazywania informacji osobom zainteresowanym ustalenia, czy niezbędne środki zostały wprowadzone przygotowania materiału dowodowego dla organów nadzoru modyfikacji środków, w razie zaistnienia zmian.

Porady dla pracowników Zachowanie środków ostrożności dotyczących substancji niebezpiecznych wymaga, aby pracownicy otrzymywali na bieżąco informacje dotyczące takich kwestii, jak: ustalenia wynikające z oceny ryzyka zagrożenia, na jakie są narażeni ewentualne skutki tych zagrożeń działania, jakie muszą podjąć w celu zapewnienia bezpieczeństwa sobie i innym działania, jakie należy podjąć w razie wypadku lub niekorzystnego rozwoju sytuacji sposób rozpoznania niekorzystnego rozwoju sytuacji dane dotyczące osoby, do której należy zgłaszać wszelkie problemy sposób postępowania podczas wykonywania prac konserwacyjnych wyniki monitorowania każdego narażenia lub kontroli stanu zdrowia.

Porady dla pracodawców: przekazywanie informacji Prawidłowy sposób przekazywania informacji między pracodawcą i pracownikiem wymaga: dysponowania wykazem substancji niebezpiecznych stosowanych i wytwarzanych w procesie roboczym dysponowania kartami charakterystyki (SDS) i podobnymi dostępnymi dokumentami w odniesieniu do każdej substancji niebezpiecznej przygotowania instrukcji roboczych opartych na informacjach dotyczących substancji niebezpiecznych upewnienia się, że pojemniki przeznaczone na substancje niebezpieczne są wyraźnie oznakowane przekazywania wyników oceny ryzyka systematycznego pytania pracowników o potencjalne problemy związane ze stanem zdrowia i bezpieczeństwa zapewniania pracownikom wszelkich istotnych informacji, instrukcji i szkoleń dotyczących substancji niebezpiecznej występującej w miejscu pracy.

Gdzie szukać pomocy Wiele pomocnych informacji i wskazówek znajduje się w witrynie internetowej Agencji: sekcja dotycząca substancji niebezpiecznych i zawierająca przykłady dobrych praktyk z całej UE oraz biuletyn Facts 33, 34 i 35: http://osha.europa.eu/topics/ds sekcja dotycząca oceny ryzyka i zawierająca narzędzia oceny ryzyka oraz listy kontrolne: http://osha.europa.eu/topics/riskassessment informacje na temat substancji niebezpiecznych przeznaczone przede wszystkim dla MŚP: http://sme.osha.europa.eu/products/dangerous_substances/ informacje dotyczące kampanii na rzecz oceny ryzyka zawodowego: http://hw.osha.europa.eu

Dobre dla Ciebie. Dobre dla firmy. na rzecz oceny ryzyka zawodowego http://hw.osha.europa.eu Dobre dla Ciebie. Dobre dla firmy. Europejska kampania na rzecz oceny ryzyka zawodowego