Prowadzenie: Dorota Maciejewska WOM Gorzów Wlkp. MODUŁ Model pracy z uczniem niedostosowanym społecznie lub zagrożonym niedostosowaniem społecznym Prowadzenie: Dorota Maciejewska WOM Gorzów Wlkp.

Za chwilę wyjaśnię dlaczego? CEL ZAJĘĆ Przedstawienie uczestnikom modelu pracy z uczniem zagrożonym niedostosowaniem społecznym zgodnie z zaleceniami MEN. W celu zajęć nieprzypadkowo ograniczam się do ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym. Za chwilę wyjaśnię dlaczego?

UCZEŃ POSIADAJĄCY Uczniowie z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego Ten slajd już jest państwu znany – pokazuje podział uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Jak widzimy uczniowie niedostosowani i zagrożeni niedostosowaniem uzyskują orzeczenie PPP. Zajmiemy się głównie uczniem zagrożonym niedostosowaniem społecznym, ponieważ uczeń już niedostosowany społecznie, to ktoś kto czeka w Pogotowiu Opiekuńczym na miejsce lub skierowanie do Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego lub Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii, lub też leczenie na oddziale psychiatrycznym. A jeśli jeszcze błąka się po szkole, to czym prędzej powinien trafić do placówki specjalistycznej, ponieważ wymaga resocjalizacji – szkoła nie jest placówką resocjalizacyjną. W każdej szkole spotkamy ucznia zagrożonego niedostosowaniem, nie pojawia się on znienacka jak wysypka. 3

UCZEŃ NIEDOSTOSOWANY SPOŁECZNIE NIEPEŁNOSPRAWNY WYKOLEJENY SPOŁECZNIE INTELEKTUALNIE łamiący PRZESTĘPCZO OBYCZAJOWO FIZYCZNIE (normy prawne) (normy moralne i społeczne) nie mogą nie chcą 4

UCZEŃ NIEDOSTOSOWANY SPOŁECZNIE To osoba, przejawiająca trudności w przestrzeganiu uznawanych norm społecznych, zaburzonej równowadze emocjonalnej, wadliwie zintegrowanych postawach społecznych, która nie spełnia oczekiwań związanych z pełnieniem określonych ról społecznych

POZIOM RYZYKA - ZAGROŻENIA uczeń sprawiający zagrożony niedostosowany trudności niedostosowaniem społecznie wychowawcze społecznym

Skala Nieprzystosowania Społecznego SNS Przeznaczona jest do określania wadliwego funkcjonowania społecznego dzieci i młodzieży w wieku 12 -18 lat. Służy do wstępnego pomiaru nieprzystosowania społecznego.

O jakości uzyskanego materiału diagnostycznego decyduje: trafny dobór informatorów, czas na zebranie informacji w ramach każdej skali 12-15 minut, nie powinien przekraczać 25 minut (chodzi o to, by opierać się na pierwszych skojarzeniach rozmówcy).

Skala SNS składa się z sześciu części: Nieprzystosowanie rodzinne Nieprzystosowanie rówieśnicze Nieprzystosowanie szkolne Zachowania antyspołeczne Czynniki biopsychiczne Czynniki socjokulturowe

Skala I – NR NIEPRZYSTOSOWANIE RODZINNE Część praktyczna Skala I – NR NIEPRZYSTOSOWANIE RODZINNE

Co mierzy? Skala I-NR mierzy, w jakim stopniu uczeń związany jest z rodziną oraz jak często reaguje nieprawidłowo na wymagania rodziców (jak funkcjonuje jako dziecko w rodzinie).

Dobór informatorów Informatorami są rodzice lub faktyczni opiekunowie dziecka. Wystarczy jeden informator, jedno z rodziców lub opiekunów dziecka.

ELEMENTY ROZMOWY Z RODZICAMI   Informacja o tym, dlaczego zainteresowałaś/łeś się ich dzieckiem – cel rozmowy. Informacje o zaobserwowanych zmianach w zachowaniu, funkcjonowaniu ucznia. Wymiana informacji o funkcjonowaniu dziecka w szkole i w domu – zebranie informacji do skali

Prawdopodobieństwo nieprzystosowania społecznego jest tym większe, im: słabsza jest kontrola nad czasem spędzanym przez dziecko poza domem (rodzice nie wiedzą gdzie przebywa i co robi), gorzej wywiązuje się z obowiązków domowych i stosuje się do poleceń rodziców oraz unika kontaktów z rodzicami, jest mniej podatne na perswazję, nagrody i kary,

Prawdopodobieństwo nieprzystosowania społecznego jest tym większe, im: przejawia więcej zachowań konfliktowych (kłóci się, sprzecza) z rodzicami i rodzeństwem, słabiej identyfikuje się z pozytywnymi wzorami zachowań proponowanych przez rodziców, chętniej naśladuje negatywne wzory zachowań rodziców lub innych członków rodziny.

WNIOSKI Jeżeli uczeń uzyskuje wysokie wyniki w skali NR-I oraz jednocześnie wysokie wyniki w skal SK- VI (Kumulacja niekorzystnych czynników socjokulturowych) zachodzi podejrzenie, że środowisko rodzinne, a zwłaszcza rodzice są przyczyną nieprawidłowych zachowań dziecka.

W jaki sposób można wykorzystać uzyskane informacje? do określenia czy źródłem negatywnych zachowań ucznia jest jego rodzina, do określenia poziomu nieprzystosowania ucznia do wymogów życia rodzinnego, na pomoc kogo z rodziny można liczyć, czy zaprosić rodziców/rodzica do współpracy.

Uwagi! Szkoła (nauczyciele) mają mały wpływ na funkcjonowanie rodziny, nie mają narzędzi umożliwiających interwencje na poziomie struktury rodzinnej. Mogą pomóc kierując rodzinę do instytucji pomocowych. Mogą rozmawiać, radzić i współpracować oraz ich wspierać.

SKALA II-NK NIEPRZYSTOSOWANIE RÓWIEŚNICZE (KOLEŻENSKIE)

Funkcjonowanie ucznia w roli rówieśnika – w ocenie kolegów szkolnych. Co mierzy? Funkcjonowanie ucznia w roli rówieśnika – w ocenie kolegów szkolnych.

Informatorami są rówieśnicy, szkolni koledzy, uczniowie spełniający Dobór informatorów Informatorami są rówieśnicy, szkolni koledzy, uczniowie spełniający określone warunki.

Pamiętajmy, że: rozmawiamy w dogodnych warunkach, indywidualnie, podkreślamy intencje rozmowy, nie plotkujemy.

Prawdopodobieństwo nieprzystosowania społecznego z względu na rozpad lub niedorozwój więzi z grupą jest tym większy, im: większe trudności ma dziecko w nawiązywaniu i utrzymywaniu trwałych więzi z kolegami i koleżankami, częściej postrzegane jest jako nielubiane, niepopularne i nieakceptowane, częściej postrzegane jest jako samolubne, egoistyczne, nieumiejące współpracować z rówieśnikami, więcej ma konfliktów, sprzeczek i awantur z rówieśnikami.

W jaki sposób można wykorzystać uzyskane informacje? do określenia czy trzeba będzie podjąć działania poprawiające pozycję ucznia w klasie czy możemy planować działania z wykorzystaniem klasy

W jaki sposób można wykorzystać uzyskane informacje? czy trzeba pokierować grupą klasową tak, aby umożliwić uczniowi podniesienie samooceny, czy mają, to być działania indywidualne, czy możliwa jest praca z wykorzystaniem grupy klasowej.

Formy i metody pomocy: zajęcia socjoterapeutyczne, trening umiejętności społecznych i psychologicznych, cykl lekcji wychowawczych nakierowanych na poprawę relacji w klasie, oddziaływania sytuacyjne korygujące zachowania ucznia.

NIEPRZYSTOSOWANIE SZKOLNE Skala III-PS NIEPRZYSTOSOWANIE SZKOLNE

Co mierzy? Funkcjonowanie dziecka w roli ucznia w szkole w ocenie wychowawcy – mierzy nieprzystosowanie ucznia do wymogów szkolnych.

niedostosowanie społeczne demoralizacja trudności wychowawcze POWIĄZANIE ZACHOWAŃ ASPOŁECZNYCH JEDNOSTKI Z JEJ NIEPOWODZENIAMI SZKOLNYMI dwie drogi niepowodzenia szkolne uchylanie się od obowiązków szkolnych trudności wychowawcze demoralizacja niedostosowanie społeczne niedostosowanie społeczne demoralizacja trudności wychowawcze uchylanie się od obowiązków szkolnych niepowodzenia szkolne

Dobór informatorów Informatorami są wychowawcy klas i nauczyciele poszczególnych przedmiotów, mający codzienny kontakt z uczniem badanym.

WSKAŹNIKI - ĆWICZENIE konflikty z rodzicami, brak zaangażowania w zajęcia pozalekcyjne, oceny niższe niż możliwości, brak osiągnięć sportowych, małe zaangażowanie w życie szkolne, unikanie pełnienia funkcji społecznych (np. w samorządzie), zmienność poziomu aktywności.

Wskaźniki nieprzystosowania szkolnego niesystematyczne uczęszczanie ucznia do szkoły, zmiany szkół tego samego typu, gorsze wyniki szkolne w ocenie nauczycieli, konflikty ucznia z nauczycielami i kolegami szkolnymi,

Wskaźniki nieprzystosowania szkolnego negatywny stosunek emocjonalny ucznia do szkoły lub poszczególnych nauczycieli, słabszy związek zainteresowań ucznia z problematyką nauczania w szkole, szkoła nie zaspokaja istotnych potrzeb intelektualnych i emocjonalnych ucznia.

WNIOSKI Badania wskazują, że czynnikiem zmniejszającym prawdopodobieństwo wykolejenia społecznego – nawet przy dużej kumulacji czynników kryminogennych – jest sukces szkolny dziecka.

WNIOSKI Wysokie wyniki w skali NS –III (nieprzystosowanie szkolne) oraz w skali ZA-IV (zachowania antyspołeczne) świadczą o poważnych kłopotach we wszystkich relacjach, nie tylko z rówieśnikami.

W jaki sposób można wykorzystać uzyskane informacje? określić poziom nieprzystosowania ucznia do funkcjonowania w roli ucznia, określić obszary wymagające interwencji, uzupełnić informacje umieszczone w orzeczeniu, dotyczące diagnozy pedagogicznej (poziomu rozwoju sprawności poznawczej, wiedzy i umiejętności ucznia).

Wskazówki metodyczne Treści nauczania W pracy z uczniem niedostosowanym lub zagrożonym niedostosowaniem społecznym realizuje się podstawę programową kształcenia ogólnego dla poszczególnych typów szkół. Nauczyciele są zobowiązani dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych.

Ocenianie Obowiązują zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów opisane w rozporządzeniu MEN z dnia 30 kwietnia 2007 r. , które nakłada na nauczycieli obowiązek uwzględniania podczas oceniania ucznia niedostosowanego społecznie i zagrożonego niedostosowaniem wpływu zaburzeń rozwojowych na jego naukę i zachowanie.

Egzaminy zewnętrzne Standardy wymagań oraz procedury organizowania i przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, maturalnego, potwierdzającego kwalifikacje zawodowe stosowane wobec młodzieży niedostosowanej i zagrożonej niedostosowaniem przewidują możliwość dostosowania warunków.

Formy i metody pomocy: dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych ucznia (orzeczenie – każdy nauczyciel zapoznaje się i uwzględnia zalecenia), zajęcia wyrównawcze (indywidualne i grupowe), zajęcia korekcyjne, kompensacyjne.

ZACHOWANIA ANTYSPOŁECZNE SKALA IV-ZA ZACHOWANIA ANTYSPOŁECZNE

Co mierzy? Skala IV–ZA mierzy nasilenie zachowań antyspołecznych nazywanych także antagonistyczno - destrukcyjnymi zaobserwowanych przez nauczycieli i rodziców.

OBJAWY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO Obserwowalne zdarzenia lub zachowania sprzeczne z uznanymi przez społeczeństwo wzorami zachowań.

Informatorami są nauczyciele, pedagog szkolny i rodzice ucznia. Dobór informatorów Informatorami są nauczyciele, pedagog szkolny i rodzice ucznia.

Aby dane zachowanie zakwalifikować do kategorii niedostosowanych społecznie musi ono: stanowić reakcję jednostki na społeczne oczekiwania ( łamać obowiązujące normy), odznaczać się antagonizmem destruktywnym wobec ogólnie uznanych norm i wartości.

Zachowania antagonistyczno – destrukcyjne dzielimy na: ZACHOWANIA ANTOGONISTYCZNO - DESTRUKTYWNE OPORNE ZACZEPNE ZAGROŻENI ASOCJALNE DYSOCJALNE ANTYSOCJALNE NIEDOSTOSOWANI

ZACHOWANIA ANTOGONISTYCZNO - DESTRUKTYWNE 1. oporne - nie robi czegoś, mimo próśb i gróźb - kontynuuje, mimo zakazu 2. zaczepne asocjalne - ignoruje normy społeczne dysocjalne - przyjmuje normy od grup przestępczych antysocjalne – zwalcza normy społeczne

ZACHOWANIA ANTYSPOŁECZNE notoryczne, egoistyczne kłamstwa, ucieczki ze szkoły lub domu (wielokrotne), alkoholizowanie się, kradzieże mienia prywatnego i społecznego oraz inne przestępstwa, [ agresywne zachowania werbalne i fizyczne przeciwko otoczeniu, zachowania autoagresywne, łącznie z próbami samobójczymi.

WNIOSKI Im częstsze i bardziej nasilone są zachowania antyspołeczne prezentowane przez ucznia tym większe prawdopodobieństwo, że będzie on postrzegany jako nieprzystosowany społecznie.

WNIOSKI! Skala IV-ZA umożliwia rejestrację zachowań antyspołecznych, nie określa ich przyczyn. Uczniowie uzyskujący w skali IV-ZA wyniki powyżej 8 stena i wysokie wyniki w skali V-BP, powinni być objęci specjalistycznymi badaniami psychologicznymi lub psychiatrycznymi.

Ta skala jest najbardziej przydatna w procesie diagnozowania zagrożenia niedostosowaniem społecznym dzieci i młodzieży! Wypełnij skalę IV-ZA zgodnie z oceną zachowań ucznia z ćwiczenia Objawy

Metody i formy pracy: psychoterapia socjoterapia specjaliści trening zastępowania agresji terapia uzależnień trening umiejętności społecznych sytuacyjne działania korygujące nauczyciele, pedagodzy szkolni

Korygowanie zachowań uczniów - ćwiczenie SYTUACYJNE DZIAŁANIA KORYGUJĄCE

PODZIAŁ NA SEKWENCJE A - wydarzenia poprzedzające dane zachowanie, czyli to co działo się bezpośrednio przed zachowaniem ucznia (wyzwalacz) B - zachowanie, czyli to co uczeń rzeczywiście robi i mówi (reakcja) C - konsekwencje zachowania dziecka, czyli tego co dzieje się bezpośrednio po wystąpieniu danego zachowania (konsekwencje)

Konsekwencje – czyli sekwencja C Wyróżniamy 3 rodzaje wydarzeń następujących bezpośrednio po danym zachowaniu: Nagradzające zachowanie ucznia. Wygaszające jego zachowanie. Karzące to zachowanie.

Oddziaływanie korygujące zachowania opiera się na prostym behawioralnym mechanizmie „kijów i marchewek”. Jeśli uczeń zachowa się aspołecznie, powinien spotkać się z reakcją karzącą. Jeśli zachowa się w sposób pożądany, powinien spotkać się z reakcją nagradzającą.

Problem polega na tym, że trzeba znaleźć kije i marchewki, które będą działały na danego ucznia. Po to spotkacie się w zespole, by wspólnie znaleźć „kije i marchewki”, które będą działały na Filipa i te, które zadziałają na Damiana. Umówicie się wszyscy na konsekwentne ich stosowanie.

KUMULACJA NIEKORZYSTNYCH CZYNNIKÓW BIOPSYCHICZNYCH SKALA V-BP KUMULACJA NIEKORZYSTNYCH CZYNNIKÓW BIOPSYCHICZNYCH

Co mierzy? Nie mierzy bezpośrednio nieprzystosowania społecznego, ale nagromadzenie niekorzystnych czynników biopsychicznych, które mogą go warunkować.

Dobór informatorów Informatorami mogą być: pedagog, psycholog szkolny, wychowawca klasy, nauczyciele poszczególnych przedmiotów, którzy mają częsty kontakt lub rodzice ucznia.

Nieprzystosowanie społeczne jest tym bardziej prawdopodobne, im częściej i w większym nasileniu występują określone dysfunkcje. Ćwiczenie - Dysfunkcje

WNIOSEKI Uczeń posiadający wysokie wyniki w tej skali powinien być poddany badaniom psychologicznym, a w przypadku wyników bardzo wysokich (powyżej 8 stenów) przejść badania neurologiczne i psychiatryczne, które pozwolą rozpoznać funkcjonowanie układu nerwowego i podjąć leczenie lub terapię.

KUMULACJA NIEKORZYSTNYCH CZYNNIKÓW SOCJOKULTUROWYCH SKALA VI-SK KUMULACJA NIEKORZYSTNYCH CZYNNIKÓW SOCJOKULTUROWYCH

Pozwala określić niekorzystne parametry sytuacji życiowej ucznia. Co mierzy? Pozwala określić niekorzystne parametry sytuacji życiowej ucznia.

Dobór informatorów Informacje czerpie się z wywiadu środowiskowego, dostępnej dokumentacji pedagogicznej, psychologicznej czy lekarskiej, od wychowawcy klasy, psychologa czy pedagoga szkolnego, pracowników PPP.

Chroniczne sytuacje urazowe wpływające na funkcjonowanie dziecka: kontakt z demoralizującym otoczeniem, bardzo złe warunki materialne rodziny, przewlekłe choroby rodziców, uzależnienie alkoholowe rodziców.

Czynniki socjokulturowe Niski status społeczno-ekonomiczny rodziny, w której wychowuje się uczeń. Patologia w rodzinie (alkoholizm, choroby rodziców, rodzina rozbita). Częste i intensywne kontakty ucznia z podkulturą przestępczą. Duża liczba nieskutecznych zabiegów profilaktyczno-resocjalizacyjnych zastosowanych wobec niego przez różne instytucje. Identyfikowanie się z rolą dewianta społecznego (chuligana, bandyty, przestępcy).