STAROŻYTNOŚĆ

SPIS TREŚCI: INFORMACJE WSTĘPNE RAMY CZASOWE PORZĄDKI ARCHITEKTONICZNE MALARSTWO WAZOWE NAJWAŻNIEJSZE ZABYTKI PAŁAC W KNOSSOS

ANTYK Funkcjonują dwa określenia epoki poprzedzającej w dziejach kultury średniowiecze. Są to terminy: antyk (od łac. słowa antiquus – dawny) i starożytność. W dawniejszej literaturze przedmiotu zwykło się przyjmować, że antyk oznacza historię i kulturę krajów basenu Morza Śródziemnego, a w szczególności Grecji i Rzymu. Starożytność pojmowano natomiast jako pojęcie szersze, obejmujące swym zasięgiem także pozostałe kręgi kulturowe, takie jak cywilizacje Sumerów, Egiptu czy świat, o którym mówią księgi Starego Testamentu. Dzisiaj podziały te już nie obowiązują, zaś terminy antyk i starożytność są równoprawne i można je stosować wymiennie. STAROŻYTNOŚĆ

Przyjmuje się umowne ramy czasowe kultury antycznej od stopniowego tworzenia się greckich miast-państw (ok. 3500 lat p.n.e) do końca Cesarstwa Zachodniorzymskiego i detronizacji (pozbawienie panującego władcy jego tronu) ostatniego cesarza Rzymu (476 r.n.e.). Istnieją cztery wielkie okresy w dziejach kultur starożytnej Grecji i Rzymu: Okres przedklasyczny (archaiczny) XII-V w. p.n.e. Okres klasyczny V-IV w. p.n.e. Okres hellenistyczny IV-I w. p.n.e. Okres rzymski I w. p.n.e.- VI w. n.e.

DORYCKI JOŃSKI KORYNCKI

Porządek dorycki jest najstarszym porządkiem, w którym elementy drewniane zastąpiono kamiennymi. Cechują go ciężkie proporcje, surowość i monumentalność. Kolumny są grube w stosunku do wysokości i odległości między nimi. Często więc określa się go jako męski. Kolumna dorycka nie ma bazy (stoi bezpośrednio na stylobacie - najwyższym stopniu podbudowy świątyni), a jej trzon (zwężający się ku górze) jest lekko wybrzuszony po środku. Głowica (kapitel) składa się z poduszki przykrytej kwadratową płytą - abakusem. Na abakusie kolumny spoczywa dolna, gładka część belkowania - architraw, nad którą znajduje się część środkowa - fryz. Fryz dorycki składa się z naprzemiennie występujących tryglifów (z pionowymi żłobieniami) i metop - często pokrytych płaskorzeźbami. Górną część belkowania stanowi gzyms zakończony często rynną. Porządek dorycki rozpowszechniony był głównie na greckim stałym lądzie i w koloniach Wielkiej Grecji (południowa Italia, Sycylia). Ze względu na trudności w stosowaniu porządku doryckiego we wielkich budowlach od okresu hellenistycznego zaniechano jego stosowania.

1 - STYLOBAT 2 - BRAK BAZY 3 - TRZON 4 - KAPITEL 5 - ARCHITRAW 6 - FRYZ 7 - GZYMS

KOLUMNA DORYCKA

AKROPOL W ATENACH

ŚWIĄTYNIA ARTEMIDY W EFEZIE

ŚWIĄTYNIA ARTEMIDY W EFEZIE

Porządek joński powstał w tym samym okresie co dorycki, na terenie Azji Mniejszej. Cechuje go lekkość, smukłość proporcji i ozdobność. Kolumny jońskie są smuklejsze od doryckich stąd też stosuje się ich więcej. Styl joński określany jest często jako kobiecy. Kolumna stoi na profilowanej bazie, a jej trzon jest również lekko wybrzuszony po środku - ale mniej niż w kolumnie doryckiej. Pionowe żłobkowania trzonu (kanelury) są gęstsze i drobniejsze niż w kolumnie doryckiej. Również zwężenie górnej części trzonu kolumny jest mniej wyraźne. Głowica kolumny posiada charakterystyczne woluty w kształcie zwiniętych liści. Przypomina to trochę rogi baranie. Belkowanie składa się z kilkustopniowego architrawu, rzeźbionego fryzu - biegnącego wokół całego budynku (bez podziału na tryglify i metopy) oraz gzymsu. Styl joński dominował głównie w miejscu swego powstania (Azja Mniejsza). Czasem też budowano świątynie doryckie, które miały joński wystrój wnętrza.

1 - STYLOBAT 2 - BAZA 3 - TRZON 4 - GŁOWICA 5 - ARCHITRAW 6 - FRYZ 7 - GZYMS

GŁOWICA PORZĄDKU JOŃSKIEGO

ŚWIĄTYNIA NIKE W ATENACH

Porządek koryncki wykształcił się na przełomie V i IVw. p. n. e Porządek koryncki wykształcił się na przełomie V i IVw. p.n.e., a rozwinął się w okresie panowania rzymskiego. Trzon i podstawa kolumny korynckiej są podobne do jońskich, zupełnie inna jest jednak głowica. Ma ona kształt kosza okrążonego rzędami liści akantu, z małymi wolutami przypominającymi jońskie. Być może taki wyraźny element roślinny jest nawiązaniem do drzewa i gaju, związanych z genezą świątyni greckiej. Kilkuwarstwowe belkowanie świątyni korynckiej niekiedy pozbawione jest rzeźbienia. Porządek koryncki określany jest czasem jako dziewczęcy.

1 - STYLOBAT 2 - BAZA 3 - TRZON 4 - GŁOWICA 5 - BELKOWANIE 6 - BELKOWANIE 7 - BELKOWANIE

GŁOWICA PORZĄDKU KORYNCKIEGO

ŚWIĄTYNIA ZEUSA OLIMPIJSKIEGO W ATENACH

Jest to jeden z rodzajów malarstwa, służący do ozdabiania (najczęściej firnisem-rodzaj pokostu do wytwarzania wyrobów) naczyń wykonanych z ceramiki, przede wszystkim greckiej. Dlatego też często używa się obocznego terminu ceramika malowana lub po prostu ceramika. Malarstwo wazowe jest najlepiej znanym nam rodzajem malarstwa antycznego. Wynika to z wielkiej, idącej w miliony, liczby zachowanych naczyń (lub ich fragmentów) ozdobionych malowidłami. Ze względu na jego historyczny rozwój wyróżniamy malarstwo wazowe: minojskie, mykeńskie i greckie. Stosuje się także podział ze względu na warsztaty, w jakich powstawały naczynia. Szczególnym przypadkiem jest tutaj ceramika attycka. Dzięki posiadanej wiedzy potrafimy obecnie określić nie tylko attyckie pochodzenie naczynia, ale często także warsztat, z jakiego pochodzi, oraz autora malowidła. Ceramika malowana jest dla nas dobrym źródłem informacji na temat kultury, rzemiosła, obyczajów i najróżniejszych dziedzin życia starożytnych Greków, w tym także zaginionych obrazów malarstwa ściennego i sztalugowego, którego wzory powielała. Malarstwo wazowe zanika pod koniec IV w. p.n.e.

Bardzo rzadka scena porwania Orejtyi przez Boreasza; hellenistyczna hydria - czyli dzban do noszenia wody - z kręgu Malarza Iksjona.

Tondo czerwonofigurowego kyliksu sygnowanej przez malarza Onesimosa, jednego z najwybitniejszych twórców późnoarchaicznego malarstwa wazowego, specjalizującego się w ozdabianiu kyliksów.

Orszak dionizyjski ze czarnofigurowej sceny powrotu Hefajstosa na Olimp (bóg jedzie na ośle pośrodku przedstawienia) na kyliksie sygnowanym przez Amasisa, prawdopodobnie zarówno garncarza jak i malarza, który być może - sądząc po imieniu, będącym zhellenizowaną wersją imienia Ahmosis - był egipskim Grekiem, tworzącym w Atenach, specjalizującym sie w kyliksach.

Hydrie Hadra były naczyniami związanymi z pogrzebowym obrządkiem.

Krater z Derveni odkryto kilkadziesiąt lat temu

Wazy dipylońskie znalezione w Atenach.

Malarstwo wazowe.

RZEŹBA MALARSTWO

RELIEFY W ŚWIĄTYNI HORUSA W EGIPCIE

HARAKLES FARNESE, marmurowy posąg Heraklesa odpoczywającego po zdobyciu złotych jabłek.

POJEDYNEK APOLLA Z MARSJASZEM

GRUPA LAOKOONA, jedna z najsławniejszych rzeźb greckich przedstawiająca agonię Laokoona i jego 2 synów w uściskach wężów morskich.

MYRON, DYSKOBOL

GRECCY FILOZOFOWIE W MUZEUM ARCHEOLOGICZNYM W DIONIE

FIDIASZ

KALCHU, POSĄG LAMASSU

OZYRYS I HORUS Z GROBOWCA W DOLINIE KRÓLÓW

GĘSI Z MEIDUM-FRAGMENT

Obraz namalowany na podstawie historii Apellesa przez Sandro Botticelli (Oszczerstwo Apellesa)

PORTRET MUMIOWY

W wyniku prac wykopaliskowych prowadzonych przez Arthura Evansa w latach 1899-1905, zostały odsłonięte ruiny pałacu o powierzchni około 17,5 tysiąca m². Ustalono, że sam pałac był wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany. Przypuszcza się też, że uległ częściowym zniszczeniom podczas trzęsień ziemi. Mimo około 600 lat historii budowla zachowała jedność funkcjonalną. Nie odnaleziono śladów fortyfikacji (umocnienia do działań obronnych) , zatem przyjęto, że pałac ich nie posiadał. Do wnętrza prowadziły dwa wejścia: od strony południowej – przez monumentalne schody, portyk (poprzedza wejście) i salę kolumnową, oraz od strony północnej (starsze wejście) – przez labirynt korytarzy. Piętrowe zabudowania zostały dostosowane do ukształtowania terenu. Dolny poziom składał się z licznych małych pomieszczeń oddzielonych wąskimi korytarzami. Odkrywcom mocno zagęszczony układ ścian nasunął skojarzenia z labiryntem. Te liczne pomieszczenia pełniły funkcje magazynowe, gospodarcze i produkcyjne. Odnaleziono w nich pozostałości warsztatów kamieniarskich i garncarskich z zapasami materiałów. W magazynach, umieszczonych w najniższej części, odkryto zapasy zboża, oliwy, wina, umieszczone w glinianych beczkach (zwanych pitos). Kondygnacje rozdzielały płaskie stropy oparte na ścianach i kolumnach. Przypuszcza się, że niezachowane pomieszczenia umieszczone na wyższych poziomach były bardziej przestronne. O wielopiętrowej zabudowie świadczą częściowo zachowane klatki schodowe. W centrum tej budowli umieszczono dziedziniec. Przy nim zgrupowano pomieszczenia reprezentacyjne i kultowe, z salą tronową i sanktuarium po stronie zachodniej. Po jego wschodniej stronie umieszczono megaron królowej i tzw. Salę Toporów Podwójnych Posadzki w pomieszczeniach reprezentacyjnych wyłożone były płytami z kamienia. Ściany pokryto freskami, a kolumny pomalowano na kolor czerwony. W pałacu umieszczono też łazienki, wodociągi i kanalizację. Wnętrza oświetlały studnie świetlne. W ruinach pałacu odkryto również liczne zabytki, m.in. ceramiczne figurki, naczynia, gliptykę (rzeźby w kamieniach szlachetnych lub półszlachetnych) oraz tabliczki pokryte pismem linearnym.

KONIEC