SOCJOLOGIA ORGANIZACJI Wykład I Podstawowe pojęcia Szkoły i kierunki w nauce o organizacji dr Barbara Przywara

Warunki zaliczenia Zaliczenie w formie pisemnej opisowej – 5 pytań. Podstawą zaliczenia będzie dostateczna odpowiedź na co najmniej 3 pytania. Ocena w zależności od wiedzy. Obecność na wykładach – bezcenna 

Kontakt bprzywara@wsiz.rzeszow.pl Pok. 245 (ul. Sucharskiego) www.wsiz.rzeszow.pl/kadra/bprzywara

Literatura, materiały pomocnicze Na mojej stronie www Sikorski C., Zachowania ludzi w organizacji, PWN, Warszawa , 1999 Masłyk-Musiał E., Społeczeństwo i organizacje. Socjologia organizacji i zarządzania, Wyd. UMCS, Lublin 2001, Kożusznik B., Zachowania człowieka w organizacji, PWE, Warszawa 2007 Griffin R.W., Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa 2007 Morgan G., Obrazy organizacji, PWN, Warszawa 2002

Jesteśmy „ludźmi organizacji” w tym sensie, że bez nich nie potrafilibyśmy już przeżyć, a nawet nie potrafimy bez nich umrzeć. (P. Sztompka)

Co to oznacza? Poranny prysznic Czajnik na wodę Autobus na uczelnię Radio Zakupy w supermarkecie Pizza na telefon Film w telewizji Wypłata z bankomatu Przesyłka z Allegro na poczcie Telefon do mamy po kasę ;)

Socjologia bada zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy w nich zachodzące a wynikające z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i rozbijające te zbiorowości oraz zmiany i przekształcenia w nich zachodzące.

Socjologia – nauka analizująca interakcje i relacje między ludźmi 2017-03-26

PRZEDMIOT BADAŃ SOCJOLOGII ORGANIZACJI Różnego rodzaju organizacje: przedsiębiorstwa przemysłowe, firmy handlowe, stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe, agencje rządowe, szpitale, więzienia, etc. Socjologia organizacji zajmuje się strukturami, procesami i rolami organizacyjnymi

ORGANIZACJA definicje Odnosi się do względnie trwałego, celowego uporządkowania działań i zachowań ludzkich. Uporządkowanie działań polega na wprowadzeniu względnie trwałych zasad postępowania w określonych sytuacjach. Organizacja rozumiana jako uporządkowanie działań związana jest z podziałem pracy i występuje we wszystkich ludzkich zbiorowościach, w których taki podział istnieje A. Kamiński

ORGANIZACJA definicje Organizacja społeczna – zintegrowany, zorganizowany zbiór pozycji społecznych i stosunków społecznych realizujący wspólnie jakieś istotne społecznie funkcje, tworzący swoistą całość odróżnialną od innych podobnych całości. P. Sztompka

ORGANIZACJA definicje 1) grupa celowa, zrzeszenie zmierzające do realizacji pewnych celów w sposób zorganizowany; 2) sposoby zarządzania ludźmi i różnymi środkami działania, sposoby koordynowania czynności, harmonizowania wysiłków, sprawdzania ich wyników dla osiągnięcia określonego celu przez zespół ludzi wykonujących zadania cząstkowe; 3) układ wzorów działania jednostek, podgrup i instytucji, środków kontroli społecznej, ról społecznych i systemów wartości, które zapewniają współżycie członków zbiorowości, harmonizują ich dążenia i działania, ustalają dopuszczalne sposoby zaspokajania potrzeb, rozwiązują problemy i konflikty (..) – zapewniają porządek życia społecznego. J. Szczepański

ORGANIZACJA definicje duży zespół ludzi związanych bezosobowymi zależnościami, stworzony dla realizacji określonych celów A. Giddens

Instytucja - definicja Zespół nakazów kulturowych, zaaprobowanych społecznie norm i zwyczajów, wartości oraz wzorów zachowań, które wiążą się z podstawowymi sferami życia społecznego (rodzina, macierzyństwo, służba wojskowa, religia).

Trzy poziomy Poziom jednostek i małych grup Poziom pojedynczych organizacji Poziom makrospołeczny

Poziom jednostek i małych grup Układy i grupy nieformalne w ramach struktur organizacyjnych

Poziom pojedynczych organizacji decyzje i proces podejmowania decyzji, decyzje personalne, określenie celów organizacji oraz wdrażanie innowacji, także formy działań zbiorowych

Poziom makrospołeczny problemy porządku, problemy kontroli problemy regulacji

Cechy (atrybuty) organizacji Są powoływane do realizacji określonych celów w sposób zaplanowany i za pomocą procedur określonych przez przepisy. Mają sformalizowaną strukturę. Występuje w nich przejrzysty podział pracy. Mają wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy. Istnieje w nich wymiana personelu. Dominują stosunki rzeczowe (zbiory ról, nie zaś osób).

Socjologia organizacji a inne subdyscypliny socjologiczne socjologia pracy, socjologia przemysłu, socjologia zarządzania,

SOCJOLOGIA PRACY zajmująca się opisem i wyjaśnianiem form zachowań ludzi w procesie pracy, produkcji dóbr i ich dystrybucji (społeczne uwarunkowania pracy, system grup i stosunków społecznych w firmie, konflikty społeczne związane z pracą, etc.)

SOCJOLOGIA PRZEMYSŁU obejmuje takie zagadnienia, jak: wpływ uprzemysłowienia na strukturę zawodową i poziom życia społeczeństwa, zmiana aspiracji zawodowych młodzieży, zjawiska patologii społecznej w regionach uprzemysłowionych, czy urbanizacja;

SOCJOLOGIA ZARZĄDZANIA zajmuje się między innymi kwestiami związanymi z przywództwem i efektywnością zarządzania, koncepcjami motywacji, rolą konfliktów w zmianach w organizacjach i zarządzaniu.

Funkcje socjologii organizacji diagnostyczna prognostyczna socjotechniczna humanistyczna

Etapy rozwoju struktur organizacji Społeczeństwa pierwotne Społeczeństwa rolnicze (niewolnicze i feudalne) Społeczeństwa przemysłowe

Historyczne źródła socjologii organizacji Początkowy obiekt badań: poszczególne organizacje Dwa źródła historyczne: teorie państwa (biurokracji) i teorie zarządzania

Pytania kontrolne Co to znaczy, że świat współczesny jest światem organizacji? Co jest przedmiotem badań socjologii organizacji? Jakie są atrybuty organizacji? Jak można socjologicznie zdefiniować organizację? Z jakimi jeszcze dyscyplinami naukowymi jest spokrewniona socjologia organizacji? Jakie są zakresy przedmiotowe tych dyscyplin?

Szkoły i kierunki w nauce o organizacji.

Źródła inspiracji W TEORII ORGANIZACJI 1900- 1950- 1980- 1990- KLASYCZNA A. Smith K. Marks E. Durkheim F. W. Taylor H. Fayol M. Weber NOWOCZESNA H. Simon T. Parsons A. Gouldner J. March M. Dalton SYMBOLICZNO- INTERPRETUJĄCA A. Schutz P. Berger Th. Luckmann E. Goffman W. F. Whyte K. Burke POSTMODERNIS- TYCZNA M. Foucault Ch. Jencks J. Derrida J. Baudrillard Ekonomia, inżynieria, socjologia, nauki polityczne, biologia, antropologia społeczna, socjologia gospodarki, semiotyka, lingwistyka, teoria literatury, badania kultury….

KLASYCZNE WPŁYWY W TEORII ORGANIZACJI nurt socjologiczny: E. Durkheim M. Weber K. Marks klasyczna teoria zarządzania: F. Taylor H. Fayol Ch. Barnard

Max Weber narodziny i rozwój kapitalizmu (rola religii, państwa, biurokracji) => teoria racjonalnego działania społecznego Cechą społeczeństw uprzemysłowionych jest biurokracja

Cechy biurokracji wg Maxa Webera urzędnicy na każdym poziomie organizacji działają wg skodyfikowanych reguł postępowania - wszystkie sposoby postępowania są określane przez normy prawne i przepisy; biurokracje mają strukturę hierarchiczną – przypominają piramidę, na której szczycie znajdują się stanowiska najwyższej władzy; przepisy regulują sposób zwierzchnictwa i zakres podporządkowania; wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy (są stosunkami między stanowiskami, a nie osobami); urzędnicy są profesjonalistami – zajmują stanowiska adekwatnie do swoich kwalifikacji i awansują zgodnie z ustalonymi regułami;

Cechy biurokracji wg Maxa Webera urzędnicy pracują w pełnym wymiarze godzin i otrzymują stałe wynagrodzenie; urzędnicy są pracownikami najemnymi – nie są właścicielami żadnej części organizacji; sfera zawodowa jest ściśle oddzielona od sfery prywatnej; komunikacja odbywa się w formie pisemnej, poprzez przepływ dokumentów określoną przepisami drogą służbową; gromadzona dokumentacja ma charakter pisemny

Typy władzy według Maxa Webera: władza charyzmatyczna, wynikając a z wiary w nadzwyczajne cechy przywódcy; władza tradycjonalna, której podstawą jest ciągłość tradycji; władza legalna, biurokratyczna – charakterystyczna dla świata współczesnego, opiera się na wierze w legalność ustanowionych porządków i prawa wydawania poleceń przez osoby powołane przez nie do sprawowania panowania.

Patologie biurokracji dehumanizacja stosunków międzyludzkich trudności z reagowaniem na sytuacje nietypowe oporne wdrażanie innowacji brak elastyczności w działaniu (działanie tylko zgodnie z przepisami) środki stają się celem działania powstawanie nieformalnych klik nadużywanie władzy przez urzędnika. prawo Parkinsona zasada Petera

Koncepcja naukowego kierownictwa i zarządzania administracyjnego: Frederik W. Taylor (1856-1915), Henri Fayol (1841-1925) Podstawowe zasady „naukowego zarządzania”: 1. rozczłonkowanie pracy na czynności proste i specjalizacja robotników; 2. zasada „jednego najlepszego sposobu” wykonania pracy (one the best way)- chronometraż, 3. oddzielenie funkcji zarządzania od funkcji wykonawczych - (pomysłowość robotników zakłóca pracę), 4. psychofizyczny dobór ludzi do pracy – odpowiedni człowiek do odpowiednich zadań, 5. materialne motywowanie ludzi do pracy – chronometraż i akord, 6. dokładne przeszkolenie robotnika w zakresie zadań i sposobu ich wykonania 7. zapewnienie dobrych organizacyjnych, fizycznych i socjalnych warunków pracy,

Henri Fayol Funkcje kierownicze: planowanie organizowanie przewodzenie kontrolowanie

Szkoła Human Relation Elton Mayo Abraham Maslow Douglas McGregor

Teoria X i teoria Y D. McGregora Założenia teorii X Założenia teorii Y 1. Ludzie nie lubią pracować i starają się unikać pracy. 2. Ponieważ ludzie nie lubią pracować, menedżerowie, by skłonić ich do pracy na rzecz realizacji celów organizacji, muszą ich kontrolować, zmuszać, kierować nimi i grozić im karami. 3. Ludzie wolą, by nimi kierowano, pragną unikać odpowiedzialności, pragną też bezpieczeństwa. Ich ambicje są niewielkie. 1. Ludzie nie wykazują przyrodzonej awersji do pracy; praca jest naturalną częścią ich życia. 2. Ludzie są wewnętrznie motywowani do osiągania celów, do których są przywiązani. 3. Ludzie są przywiązani do celów w stopniu odpowiadającym osobistym nagrodom, jakie otrzymują za osiągnięcie tych celów. 4. We właściwych warunkach ludzie dążą do odpowiedzialności oraz ją podejmują. 5. Ludzie zdolni są do nowatorskiego podejścia do rozwiązywania problemów organizacji. 6. Ludzie nie są głupi, ale w najczęstszych warunkach organizacyjnych ich możliwości intelektualne są wykorzystywane tylko częściowo.

Typ koncepcji Klasyczna teoria organizacji Human relations Nowoczesna Koncepcja Człowieka „X” „Y” „człowiek złożony” Koncepcja członka „oddana śrubka” „podmiot działania” „zasoby ludzkie” Postulowana rola kierownika „kapitan przemysłu” „lider” „decydent” Sposób postrzegania „maszyna” „system społeczny (zamknięty)” „system społeczny (otwarty)” Autorzy M. Weber, F. Taylor, H. Fayol E. Mayo A. Etzioni, P. Blau

Instytucje totalne: Erving Goffman

Sieci organizacji: Manuel Castells „sieci przedsiębiorstw” są najwłaściwszym rozwiązaniem w warunkach gospodarki światowej i nowej ekonomii organizacjom –coraz trudniej przetrwać jeżeli nie są częścią sieci rozwój sieci organizacji możliwy jest dzięki technologiom informacyjnym

Pytania kontrolne Jaka jest geneza badań organizacji? Jakie są główne teorie dotyczące organizacji? Jakie są cechy biurokracji według M. Webera? Jakie są dysfunkcje biurokracji? Jakie są podstawowe zasady naukowego zarządzania? Co to są instytucje totalne?