Tata ekonomii: Adam Smith                   

Plan wykładu: Adam Smith i główne obiekty jego badań Zawartość dzieła „Badania nad natura i przyczynami bogactwa narodów” Przyczyny bogactwa narodów wg A. Smitha Poglądy na świat i społeczeństwo Leseferyzm Sposób oceny bogactwa kraju Teoria wartości Metody badań A. Smitha Podsumowanie – współczesna ocena teorii A. Smitha

Adam Smith (1723-1790) Szkot, studiował w Glasgow i Oxfordzie, wykładał literaturę i retorykę w Edynburgu oraz logikę i filozofię moralna w Glasgow. Bywał we Francji na spotkaniach encyklopedystów i fizjokratów. W latach 1766-1776 napisał fundamentalne dzieło ekonomii klasycznej „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów.”

Pierwszy nowoczesny ekonomista

GŁÓWNE OBIEKTY BADAŃ ADAMA SMITHA: 1. Analiza rynków konkurencyjnych i kwestia alokacji zasobów 2. Natura i przyczyny bogactwa narodów 3. Teoria wartości

„BADANIA NAD NATURĄ I PRZYCZYNAMI BOGACTWA NARODÓW„ Pierwszy zwarty system ekonomiczny, obejmujący całość problematyki, czyli zagadnienia produkcji, wymiany i podziału. Nawiązuje do dorobku pisarzy ekonomistów, którzy tworzyli wcześniej, tj. merkantylistów i fizjokratów. Podsumowuje dorobek tych pisarzy. Rozwija ekonomię w system zwartych i spójnych badań o określonym przedmiocie i charakterze.

„BADANIA NAD NATURĄ I PRZYCZYNAMI BOGACTWA NARODÓW„ Księga I - teoria wartości, podział pracy, podział dochodów Księga II - kapitał jako przyczyna bogactwa narodów Księga III - badania historii gospodarczej kilku narodów w celu zilustrowania wcześniej postawionych tez Księga IV - historia myśli i praktyki ekonomicznej; merkantylizm i fizjokratyzm Księga V - finanse publiczne

Przedmiot badań ekonomii wg Smitha Analiza czynnika wzrostu - analiza czynników wzrostu bogactwa społecznego, czyli czynników pomnażających lub hamujących wzrost.

Teoria bogactwa narodów Źródłem bogactwa jest praca, zaangażowana w wytworzenie dóbr materialnych. Nie jest to tak jak merkantylistów złoto, czy u fizjokratów – ziemia. Duża część dzieła jest poświęcona analizie pracy i podziałowi pracy.

Akumulacja rozumiana jako ciągłe inwestowanie podstawa zwiększania skuteczności pracy Źródło bogactwa narodów w długim okresie czasu

Praca ludzka Obok akumulacji główny czynnik wzrostu bogactwa O jej znaczeniu w gospodarce decyduje: Ilość osób, która jest zatrudniona przy produkcji Wydajność pracy

Sposoby na poprawę wydajności pracy Podział i specjalizacja pracy Postęp techniczny

Podział i specjalizacja pracy Skutecznie zwiększają wydajność Wymaga wcześniejszego zgromadzenia odpowiedniej ilości kapitału Każdy kraj powinien zakumulować odpowiednią ilość kapitału po to, żeby wprowadzić podział pracy. Negatywne skutki specjalizacji pracy : rutyna i znużenie pracownika

Postęp techniczny Związany jest z akumulacją kapitału czyli jego powiększeniem (część zysku przekazana na powiększenie kapitału) Tempo akumulacji zależy od wysokości stopy zysku i siły konkurencji. Im wyższa stopa zysku, tym wyższa jest skłonność przedsiębiorstwa do akumulacji. Pod presją konkurencji przedsiębiorcy inwestują i wprowadzają nowości techniczne, aby utrzymać

Podział pracy Praca produkcyjna – wytwarzanie dóbr materialnych Praca nieprodukcyjna – świadczenie usług

„Akumulujcie a świat na tym skorzysta!”

Poglądy na świat i społeczeństwo Istnieje Bóg, który rządzi światem poprzez prawa naturalne

Poglądy na świat i społeczeństwo Homo economicus – człowiek ekonomiczny Człowiek jest z natury próżny, dumny, leniwy, chciwy, samolubny, niemoralny, kieruje się własnym interesem i chce osiągnąć maksimum zysku przy minimum wysiłku Każdy człowiek w sposób wrodzony dąży do bogactwa, co jest korzystne dla społeczeństwa

Interes jednostki Interes jednostki jest siłą napędzającą, kierującą do takiej pracy, za którą społeczeństwo jest skłonne zapłacić

„Nie od przychylności rzeźnika, piwowara czy piekarza oczekujemy naszego obiadu lecz od ich dbałości o własny interes. Zwracamy się nie do ich humanitarności, lecz do egoizmu. I nie mówimy im o naszych potrzebach, lecz o ich korzyściach”

konkurencja Oznacza sprzeczność interesów podmiotów występujących na rynku. Jest regulatorem życia gospodarczego i społecznego Każdy podmiot ma do czynienia z grupą podobnie motywowanych osobników, którzy dążą do tego samego. Człowiek nie może więc kierować się tylko własną chciwością, bo konkurenci szybko wyeliminują go z rynku

Wniosek Działanie we własnym interesie, ale w otoczeniu innych jednostek o podobnej motywacji, prowadzi do konkurencji, a dzięki niej społeczeństwo otrzymuje dobra jakich poszukuje, w pożądanej ilości i po cenie, którą skłonne jest zapłacić.

Niewidzialna ręka rynku Gra popytu i podaży na rynku powoduje, że cena ustala się na poziomie równowagi.

Cena (P) S P2 P0 P3 E0 D S1 D1 D0=S0 S2 D1 Popyt (D) Podaż (S)

Leseferyzm A. Smitha Rynek należy pozostawić w spokoju, a wtedy tak pokieruje systemem, że osiągnie on najwyższe efekty. Im mniej państwa, tym lepiej: rządy są rozrzutne, nieodpowiedzialne i bezproduktywna. Powinno się znieść wszelkie przeszkody i pozwolić na to, aby rynek sam doszedł do naturalnych poziomów cen, płac, zysków i produkcji. Ograniczenia importu i subwencje ekonomiczne powinny zostać zniesione. Wydatki państwa na cele nieproduktywne powinny zostać ograniczone.

Dochody Rynek reguluje nie tylko ceny i ilości towarów stosownie do popytu, ale też wyznacza dochody producentów. Wyrównanie się poziomu zysków w gospodarce

Wnioski dotyczące funkcjonowania gospodarki rynkowej Mechanizm rynkowy to samoregulujący się system uporządkowanego zaopatrywania się społeczeństwa Rynek jest anonimowy i bezwzględny jest swoim własnym strażnikiem Rynek jest szczytem indywidualnej swobody ekonomicznej. Wolność ekonomiczna jest złudzeniem; postępowanie wbrew prawom rynku prowadzi do ruiny gospodarczej.

Sposób mierzenia bogactwa kraju Bogactwo składa się z dóbr konsumowanych przez wszystkich ludzi w społeczeństwie Jest to roczny strumień dóbr i usług wytwarzanych różnych działalnościach gospodarczych człowieka i przeznaczonych do konsumpcji jednostek i całego społeczeństwa.

Prawo populacji Liczbę robotników,- jak każdego towaru – można regulować do popytu Jeśli płace będą wysokie to liczba robotników wzrośnie i odwrotnie. Warunki wysokiej śmiertelności i umieralności

Teoria wartości Brak jednolitej teorii wartości Można mówić o przynajmniej dwóch różnych teoriach wartości: Oparta na nakładach pracy, które są potrzebne do wytworzenia danego dobra Oparta na kosztach produkcji, które trzeba ponieść, aby wytworzyć jednostkę dobra.

Wartość oparta na pracy Odnosi się do społeczeństwa prymitywnego, takiego, w którym jedynie praca ludzka decyduje o wartości produkcji, inne czynniki nie grają roli.

Wartość oparta na pracy W społeczeństwie brak jest zróżnicowania pod względem kwalifikacji

Wartość oparta na pracy Wartość użytkowa – dla zaspokajania własnych potrzeb Wartośc wymienna – towar za towar

Wartość oparta na pracy O wartości towaru decyduje ilość pracy, za którą można go nabyć i to ona decyduje o kształtowaniu się poziomu cen

Wartość oparta na kosztach Do wytworzenia dobra potrzebne są trzy rodzaje czynników produkcji : praca, kapitał i ziemia. Ich ceny to: płaca, zysk, renta. Wspólnie decydują o wartości towaru

Metody badań A. Smitha Metoda ilościowa – egzoteryczna – opisująca zbieranie danych empirycznych Metoda jakościowa – klauzualna – poszukiwanie istotnych rozwiązań przyczynowo-skutkowych pomiędzy zjawiskami ekonomicznymi.

Metody badań A. Smitha Podobnie jak fizjokraci dostrzegł istnienie obiektywnych praw ekonomicznych. U fizjokratów miały one charakter abstrakcyjny – prawa dane były przez naturę. U Smitha tracą abstrakcyjny charakter i stają się prawami poprzez masowe działanie podmiotów ekonomicznych. – prawa splotu działań ludzkich. Indywidualizm metodologiczny – punktem wyjścia jest jednostka gospodarujące. Społeczeństwo jest suma jednostek gospodarujących, a interes społeczny sumą interesów indywidualnych. Bogacenie się jednostki oznacza bogacenie się społeczeństwa. Dlatego należy stworzyć warunki nieograniczonego rozwoju działalności prywatnej.

Ocena teorii systemu gospodarczego Teoria ewolucyjnego rozwoju gospodarki nie przetrwała System stacjonarny, mało dynamiczny – nie uwzględnił przemian związanych z rewolucją przemysłową Pierwszy, w pełni naukowy system objaśniający działanie me

Współczesna ocena systemu rynkowego A. Smitha Opis rynku trafny dla kapitalizmu wolnokonkurencyjnego Taki system obecnie nie istnieje, bo rynek zdominowały korporacje i związki zawodowe. Wzrosła ingerencja państwa w gospodarkę.

Dziękuję za uwagę!