Raport PBS OCENA KAMPANII 1 Ocena efektywności i postrzegania kampanii: Alkohol: Nieletnim dostęp wzbroniony! Marzec 2005 r.

Raport PBS OCENA KAMPANII 2 Podstawowe informacje o badaniu zrealizowanemu po kampanii Nazwa projektu: Ogólnopolskie Badanie Omnibus Wykonawca: PBS w Sopocie Klient: Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego w Polsce Browary Polskie Próba: Reprezentatywna próba dorosłych Polaków Wielkość próby: 1088 Dobór próby: losowy Data badania: marzec 2005 Prace terenowe: przeszkoleni ankieterzy PBS

Raport PBS OCENA KAMPANII 3 Układ prezentacji i uwagi metodologiczne Badanie przeprowadzone zostało na próbie respondentów, którzy ukończyli 15. rok życia. Liczebność próby wyniosła 1088 badanych. Aby zapewnić jak największą porównywalność wyników obecnego badania z danymi pochodzącymi z jego pierwszej edycji (X 2003), dokonano analiz z wyłączeniem respondentów z grupy wiekowej lat. W I edycji bowiem przeprowadzono badanie wyłącznie na pełnoletnich respondentach. Po wyłączeniu niepełnoletnich respondentów liczebność próby wyniosła 1019 badanych. W prezentacji przedstawione zostaną analizy przeprowadzone na próbie pełnoletnich respondentów, a także zostanie dokonane porównanie wyników badań obu edycji kampanii. Oddzielnie będą zaprezentowane wyniki badania dla respondentów z przedziału wiekowego lat.

Raport PBS OCENA KAMPANII 4 Główne wnioski

Raport PBS OCENA KAMPANII 5 Najważniejsze wnioski Z II edycją kampanii zetknęło się 69% badanych. 92% spotkało się z kampanią w telewizji, 21% w punktach sprzedaży detalicznej, 11% w prasie. Wśród osób, które w ciągu ostatnich 3 miesięcy były w sklepie lub lokalu, w którym sprzedawany jest alkohol, 17% było świadkiem sprzedaży alkoholu nieletniemu. Ponad trzy czwarte świadków sprzedaży alkoholu osobie niepełnoletniej nie podjęło żadnej interwencji. Osoby interweniujące najczęściej zwracały uwagę sprzedawcy (13%). Zdecydowana większość badanych potępia lub raczej potępia postępowanie osoby sprzedającej alkohol nieletniemu (od 90% w przypadku piwa po 96% w przypadku wódki). Dostęp młodzieży do alkoholu jest oceniany jako zdecydowanie łatwy lub raczej łatwy przez 50 do 73% badanych, w zależności od rodzaju alkoholu. 80% respondentów popiera włączanie się producentów alkoholu do działań ograniczających dostęp do napojów alkoholowych osobom nieletnim.

Raport PBS OCENA KAMPANII 6 Główne wnioski- wyniki badania Z kampanią Alkohol – Nieletnim dostęp wzbroniony zetknęło się niemal 70% badanych. Można zatem mówić o bardzo wysokim poziomie jej zauważalności. Wysoki odsetek osób, które miały styczność z kampanią, zauważyć można we wszystkich grupach wyodrębnionych ze względu na wiek, wykształcenie i wielkość miejsca zamieszkania, szczególnie wysoki jest on jednak wśród osób młodych (77%), posiadających wyższe wykształcenie (79%), a także mieszkających w dużych miastach (78%). W mniejszym natomiast stopniu zetknęli się z kampanią respondenci w starszym wieku (57%), słabo wykształceni (wykształcenie podstawowe i zawodowe- odpowiednio 60% i 66%) oraz mieszkańcy małych miasteczek i wsi (66% oraz 63%). Ponad 90% respondentów deklarujących znajomość kampanii zetknęło się z nią w telewizji. Drugim pod względem popularności źródłem kontaktu z kampanią były punkty sprzedaży detalicznej (21%). Co dziesiąty badany zauważył kampanię w prasie.

Raport PBS OCENA KAMPANII 7 Główne wnioski- wyniki badania Zasadniczo nie wystąpiły różnice w zauważalności kampanii w poszczególnych mediach w zależności od miejsca zamieszkania, poziomu wykształcenia czy wieku. Spoty telewizyjne, reklama w punktach sprzedaży detalicznej oraz w prasie docierały z taką samą częstością do wszystkich wyodrębnionych grup. Jedynie przekaz internetowy okazał się nieznacznie skuteczniejszą formą dotarcia do ludzi młodych oraz mieszkających w dużych i średnich miastach. Wśród osób, które w ciągu ostatnich 3 miesięcy przebywały w miejscu sprzedaży alkoholu, 15% było świadkiem sprzedaży alkoholu osobie nieletniej w sklepie, a niemal 4% - w lokalu gastronomicznym. Częściej takie zdarzenie, zarówno w sklepie, jak i w lokalu, obserwowały osoby w młodym i średnim wieku. Ponad 75% świadków sprzedaży alkoholu nieletniemu nie podjęło próby interwencji. Działaniem, na które najczęściej zdobywali się badani, było zwrócenie uwagi sprzedawcy (13%) oraz wyrażenie ogólnej dezaprobaty dla sprzedaży alkoholu nieletnim (5%).

Raport PBS OCENA KAMPANII 8 Główne wnioski- wyniki badania Zdecydowana większość badanych potępia sprzedaż alkoholu nieletnim. Sprzedaż nieletnim wódki potępia lub raczej potępia 96%, wina 94%, a piwa 90%. Bardziej surowo sprzedaż nieletnim wszystkich rodzajów alkoholu oceniają kobiety oraz ludzie starsi. Większość badanych uznaje również, że w ich miejscowości nieletni ma zdecydowanie bądź raczej łatwy dostęp do alkoholu. W przypadku piwa tego zdania jest 73% respondentów, w przypadku wina 63%, w przypadku wódki 50%. Opinia o łatwości zakupu alkoholu przez nieletnich jest szczególnie popularna wśród ludzi w młodym i średnim wieku. W zależności od rodzaju alkoholu dostęp jako zdecydowanie łatwy określiło od 30% do 45% osób w wieku lat.

Raport PBS OCENA KAMPANII 9 Główne wnioski- porównanie z I edycją kampanii W porównaniu z poprzednią kampanią Alkohol- nieletnim dostęp wzbroniony badanie wykazało znacznie szerszy zasięg obecnej kampanii. Zetknęło się z nią 69% badanych, w porównaniu z 37% respondentów w przypadku kampanii w 2003 roku. Osoby bywające w punktach sprzedaży alkoholu istotnie rzadziej obserwują sprzedaż alkoholu osobom nieletnim. Dezaprobata wobec sprzedających alkohol nieletnim (łącznie: silna i umiarkowana) utrzymuje się na stałym poziomie, oscylującym powyżej 90%. Zmieniła się jednakże proporcja w rygoryzmie oceny takiego zachowania. W porównaniu z wynikami z badania w 2003 roku większy odsetek respondentów wyraził zdecydowane potępienie dla postępowania sprzedawcy (przykładowo 72% potępiło sprzedaż piwa, podczas gdy w październiku 2003 r. podobną opinie wyraziło 64% badanych). Pomiędzy dwiema edycjami badania nie wystąpiły znaczące różnice w ocenie dostępności dla nieletnich różnych rodzajów alkoholu, jednak w drugiej mniej było świadków sprzedaży alkoholu nieletnim (15% w porównaniu z 22%). Największy spadek nastąpił wśród osób przebywających ostatnio w lokalu, gdzie jedynie co jedenasty respondent był świadkiem podawania alkoholu nieletniemu.

Raport PBS OCENA KAMPANII 10 Główne wnioski Ocena udziału w kampanii producentów alkoholu Poparcie dla włączania się producentów alkoholu do działań ograniczających dostęp nieletnich do alkoholu zadeklarowało 80% badanych. Jedynie co czternasty respondent wyraził negatywną opinię na temat uczestnictwa producentów w kampanii. Działania producentów alkoholu częściej znajdowały uznanie w oczach ludzi o wyższym wykształceniu (89%) niż o wykształceniu podstawowym (75%). W ocenie rolę odgrywał również wiek respondentów. Najczęściej poparcia udzielali ludzie w wieku oraz lat (po 84%). Wśród przyczyn udzielenia poparcia działaniom producentów, uogólniając, można wyróżnić 3 zasadnicze grupy: Pierwsza uzasadnia poparcie dla działań producentów ogólnym poparciem dla idei kampanii jako słusznej i potrzebnej ze względu na zagrożenia niesione przez spożywanie alkoholu przez nieletnich. W ramach tej grupy powoływano się na różne negatywne aspekty picia alkoholu przez młodzież, podkreślano konieczność uświadamiania i wspólnego przeciwdziałania.

Raport PBS OCENA KAMPANII 11 Główne wnioski Ocena udziału w kampanii producentów alkoholu Druga grupa uzasadnień upatruje w zaangażowaniu producentów w kampanię konsekwencję wytwarzania i sprzedaży przez nich alkoholu, odwołując się do argumentu ponoszenia odpowiedzialności za swoje działania. Trzecia grupa uzasadnień koncentruje się na pozytywnej ocenie możliwości i motywacji producentów. Respondenci z aprobatą wyrażali się o podejmowaniu przez producentów działalności pozabiznesowej oraz przedstawiali producentów alkoholu jako wartościowego partnera akcji ze względu na posiadane zasoby finansowe, podnoszenie wiarygodności kampanii itp. Przyczyny niepopierania udziału producentów skupiają się na negatywnym postrzeganiu ich wkładu w kampanię ( brak wiarygodności działań, ukryte reklamowanie swoich produktów) oraz braku identyfikacji respondenta z celami kampanii i braku wiary w jej powodzenie.

Raport PBS OCENA KAMPANII 12 Główne wnioski Wyniki badania dla niepełnoletnich respondentów Wśród niepełnoletnich respondentów 85% spotkało się kampanią Alkohol- nieletnim dostęp wzbroniony. Z podobną częstotliwością co osoby dorosłe stykali się z poszczególnymi formami przekazu. Wyjątek stanowi tutaj Internet, za pośrednictwem którego z kampanią zetknęło się aż 20% niepełnoletnich respondentów. Młodych ludzi zdecydowanie natomiast odróżnia ocena postępowania sprzedawców – rzadziej niż dorośli potępiają sprzedaż poszczególnych alkoholi osobom nieletnim. Nieletni badani ocenili dostępność różnych rodzajów alkoholu dla młodzieży podobnie jak dorośli respondenci. Niepełnoletni respondenci byli jednak częściej świadkami sprzedaży alkoholu osobie nieletniej (47%). Nie zauważono także istotnych różnic w ocenie udziału producentów alkoholu w kampanii między dorosłymi i niepełnoletnimi uczestnikami badania.

Raport PBS OCENA KAMPANII 13 Prezentacja wyników

Raport PBS OCENA KAMPANII 14 Zetknięcie z kampanią Czy zetknął(ęła) się Pan(i) z kampanią Alkohol - nieletnim dostęp wzbroniony? Podstawa Procentowania: ogół pełnoletnich badanych, n=1019

Raport PBS OCENA KAMPANII 15 Zetknięcie z kampanią Ze względu na wiek, wykształcenie, wielkość miejscowości WiekWykształcenie Wielkość miejscowości

Raport PBS OCENA KAMPANII 16 (% odpowiedzi nie sumuje się do 100, gdyż badany mógł podać więcej niż jedną odpowiedź) Zasięg kampanii Gdzie zetknął(ęła) się Pan(i) z kampanią? Podstawa Procentowania: osoby, które zetknęły się z kampanią, n=709

Raport PBS OCENA KAMPANII 17 Czy obserwujemy sprzedaż alkoholu nieletnim? Czy był(a) Pan(/i) świadkiem sprzedaży lub podawania alkoholu - piwa, wina lub wódki - osobie niepełnoletniej? Podstawa procentowania: osoby, które w ostatnim czasie były w sklepie lub lokalu gastronomicznym, gdzie sprzedaje się alkohol (n=917)

Raport PBS OCENA KAMPANII 18 Czy podejmujemy interwencje, gdy alkohol sprzedawany jest nieletnim? Rodzaje podejmowanych interwencji Podstawa Procentowania: świadkowie sprzedaży alkoholu nieletnim (n=158) (% odpowiedzi nie sumuje się do 100, gdyż badany mógł podać więcej niż jedną odpowiedź)

Raport PBS OCENA KAMPANII 19 Jak oceniamy postępowanie osoby sprzedającej alkohol nieletnim? Podstawa Procentowania: pełna próba pełnoletnich respondentów (n=1019)

Raport PBS OCENA KAMPANII 20 Jak oceniamy dostępność alkoholu dla osób nieletnich w swoim miejscu zamieszkania? Podstawa Procentowania: pełna próba pełnoletnich respondentów (n=1019)

Raport PBS OCENA KAMPANII 21 Porównanie wyników I i II edycji kampanii: Zetknięcie z kampanią Czy zetknął(ęła) się Pan(i) z kampanią Alkohol - nieletnim wstęp wzbroniony? Podstawa Procentowania: ogół badanych, n=1034 Podstawa Procentowania: ogół badanych, n=1019

Raport PBS OCENA KAMPANII 22 Porównanie wyników I i II edycji kampanii: Obecność w miejscu sprzedaży alkoholu Obecność w ciągu 3 ostatnich miesięcy w miejscach sprzedaży alkoholu (sklep, lokal gastronomiczny) Podstawa Procentowania: ogół badanych osoby odwiedzające miejsca sprzedaży alkoholu osoby nie odwiedzające miejsc sprzedaży alkoholu osoby odwiedzające miejsca sprzedaży alkoholu osoby nie odwiedzające miejsc sprzedaży alkoholu październik 2003marzec 2005 n=1034 n=1019

Raport PBS OCENA KAMPANII 23 Porównanie wyników I i II edycji kampanii: Obserwowanie sprzedaży alkoholu nieletnim październik 2003marzec 2005 Styczność ze sprzedażą alkoholu nieletnim Podstawa Procentowania: deklarujący obecność w poszczególnych miejscach sprzedaży alkoholu n=917n=913n=384n=916n=908n=373

Raport PBS OCENA KAMPANII 24 Porównanie wyników I i II edycji kampanii: Podejmowanie interwencji Rodzaje podejmowanych interwencji Podstawa Procentowania: świadkowie sprzedaży alkoholu nieletnim

Raport PBS OCENA KAMPANII 25 Porównanie wyników I i II edycji kampanii: Ocena sprzedającego alkohol nieletniemu [1] potępiam [2] raczej potępiam [3] raczej nie potępiam [4] nie potępiam [5] trudno powiedzieć

Raport PBS OCENA KAMPANII 26 Porównanie wyników I i II edycji kampanii: Ocena dostępności alkoholu [1] zdecydowanie łatwo [2] raczej łatwo [3] raczej trudno [4] zdecydowanie trudno [5] trudno powiedzieć PiwoWino Wódka

Raport PBS OCENA KAMPANII 27 Ocena włączania się producentów alkoholu w kampanię Co Pan(/i) sądzi o włączaniu się producentów alkoholu np. Browarów Polskich do działań ograniczających dostęp napojów alkoholowych osobom nieletnim ? Podstawa procentowania: ogół pełnoletnich badanych (n=1019)

Raport PBS OCENA KAMPANII 28 Przyczyny poparcia dla włączania się producentów w kampanię [1] popieram ograniczanie spożycia alkoholu przez nieletnich [2] taka akcja jest słuszna i potrzebna [3] należy zapobiegać uzależnieniu i pijaństwu [4] alkohol jest przyczyną problemów społecznych [5] alkohol szkodzi [6] producenci ponoszą współodpowiedzialność [7] pozytywnie oceniam zaangażowanie i rolę producentów [8] producenci posiadają środki finansowe [96] inne [97] nie wiem Podstawa procentowania: osoby popierające udział producentów w kampanii (n=813) poparcie dla idei akcji odpowiedzialność producentów korzyści z udziału producentów w kampanii

Raport PBS OCENA KAMPANII 29 Przyczyny braku poparcia dla włączania się producentów w kampanię [1] Produkowanie alkoholu i utrudnianie do niego dostępu to działania sprzeczne [2] Ta kampania to ukryta reklama alkoholu [3] Nie wierzę w sens i słuszność tej kampanii [96] inne [97] nie wiem Podstawa procentowania: osoby niepopierające udziału producentów w kampanii (n=69)

Raport PBS OCENA KAMPANII 30 Wyniki badania dla grupy lat Czy zetknął(ęła) się Pan(i) z kampanią Alkohol - nieletnim dostęp wzbroniony? Podstawa Procentowania: niepełnoletni badani, n=69

Raport PBS OCENA KAMPANII 31 Wyniki badania dla grupy lat Podstawa Procentowania: próba niepełnoletnich respondentów (n=69)

Raport PBS OCENA KAMPANII 32 Charakterystyka respondentów

Raport PBS OCENA KAMPANII 33 Charakterystyka respondentów Płeć

Raport PBS OCENA KAMPANII 34 Charakterystyka respondentów Wiek

Raport PBS OCENA KAMPANII 35 Charakterystyka respondentów Wykształcenie

Raport PBS OCENA KAMPANII 36 Charakterystyka respondentów Dochód

Raport PBS OCENA KAMPANII 37 Charakterystyka respondentów Miejsce zamieszkania

Raport PBS OCENA KAMPANII 38 Informacje o badaniu Tajny Klient Nazwa projektu: Tajny Klient Wykonawca: PBS w Sopocie Klient: Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego w Polsce Browary Polskie Próba: Wybrane punkty sprzedaży alkoholu Wielkość próby: 105 Dobór próby: celowy Data badania: marzec 2005 Prace terenowe: audytorzy PBS Realizacja tej części badania miała na celu zweryfikowanie na ile skuteczne są działania, związane z przydzielaniem żółtych kartek i certyfikatów rzetelnego sprzedawcy dla sklepów prowadzących sprzedaż alkoholu. Aby ocenić skuteczność tych działań, zaproponowano porównanie miast / gmin, w których na podstawie informacji Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, kampania była realizowana bardzo sprawnie (odwiedzono znaczną liczbę punktów sprzedaży, których efektem było przyznanie certyfikatów bądź żółtych kartek), do miast / gmin, w których podejmowano działania na niewielką skalę, bądź w ogóle ich nie podejmowano. Miasta, w których akcja była prowadzona: Kościerzyna, Warszawa, Białystok. Miasta, w których akcja nie byłą prowadzona: Gdańsk, Sochaczew, Sokółka.

Raport PBS OCENA KAMPANII 39 Podsumowanie wyników badania Tajny Klient Badanie potwierdza skuteczność akcji wręczania żółtych kartek i certyfikatów rzetelnego sprzedawcy. W miejscowościach, w których prowadzona była akcja (Warszawa-Wola, Białystok, Kościerzyna) procent sklepów, w których osobie nieletniej sprzedano alkohol, jest znacząco niższy niż w miejscowościach, w których akcja nie była prowadzona. Największe efekty akcji widać w przypadku Kościerzyny, gdzie na 17 zbadanych sklepów w 15 odmówiono sprzedaży alkoholu osobie nieletniej. Nieco mniejszą skuteczność akcji widać na podstawie w Warszawie i Białegostoku. W Warszawie na 20 odwiedzonych sklepów alkohol sprzedano w 6, w Białymstoku w 6 z 17 wizytowanych sklepów. Punktem odniesienia do miejscowości gdzie akcja była prowadzona były miejscowości, w których nie było działań prowadzonych na szeroką skalę. Wśród tych miejscowości najlepiej wypadł Sochaczew – alkohol sprzedano w 11 na 17 wizytowanych punktów, w Gdańsku 13/17 i Sokółka 16/17.

Raport PBS OCENA KAMPANII 40 Podsumowanie wyników badania Tajny Klient Wśród badanych sklepów znalazły się 54 punkty, które w akcji prowadzonej przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych otrzymały żółte kartki bądź certyfikaty rzetelnego sprzedawcy. Badanie w dużym stopniu potwierdza prawidłowość przyznawania certyfikatów rzetelnego sprzedawcy – wśród 24 sklepów, które taki certyfikat otrzymały, 22 nie sprzedały alkoholu osobie nieletniej. Inna sytuacja ma miejsce w przypadku sklepów, które otrzymały żółtą kartkę. Wśród 30 takich punktów 18 odmówiło sprzedaży alkoholu osobie nieletniej, z czego wynika, że nie wszyscy sprzedawcy zareagowali na ostrzeżenie otrzymane od PARPAy. 82% sprzedawców w sklepach, które były wizytowane potwierdziło zetknięcie się reklamą telewizyjną kampanii Alkohol: Nieletnim dostęp wzbroniony!. Odsetek ten dotyczy punków sprzedaży, w których w trakcie wizyty udało się uzyskać odpowiedź na pytanie dotyczące zetknięcia z kampanią.

Raport PBS OCENA KAMPANII 41 Podsumowanie wyników badania Tajny Klient Miasta, w których akcja była prowadzona Miasta, w których akcja nie była prowadzona

Raport PBS OCENA KAMPANII 42 Podsumowanie wyników badania Tajny Klient