Działania Kuratorium Oświaty w Gorzowie Wielkopolskim XVIII Ogólnopolska Konferencja Szkoleniowa Współpraca i jakość w poradnictwie zawodowym Działania Kuratorium Oświaty w Gorzowie Wielkopolskim na rzecz poradnictwa zawodowego - stan aktualny i projekty na przyszłość Lubuski Kurator Oświaty Roman Sondej W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, propagowana jest idea uczenia się przez całe życie i budowania społeczeństwa opartego na wiedzy. Wyraźnie wzrasta więc znaczenie profesjonalnej pomocy doradczej i konieczne jest zapewnienie powszechnego dostępu do rzetelnej informacji i porad na temat możliwości kształcenia na każdym etapie życia człowieka. Reforma polskiego systemu edukacji, dokonująca się w okresie szybkich przemian społecznych i gospodarczych oraz nowych zadań wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej, wymogła tworzenie w naszym kraju modelu poradnictwa zawodowego, umożliwiającego profesjonalne wsparcie młodych ludzi w wyborze kariery edukacyjno – zawodowej. Szkoły i placówki oświatowe zostały zobowiązane do budowania wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego (WSDZ), stanowiącego ogół działań podejmowanych przez szkołę w celu przygotowania uczniów do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształcenia. System ten określa: role i zadania nauczycieli w ramach rocznego planu działań, czas i miejsce realizacji zadań, metody pracy, oczekiwane efekty oraz współdziałanie szkoły z poradniami psychologiczno – pedagogicznymi i innymi instytucjami świadczącymi poradnictwo i specjalistyczną pomoc uczniom i rodzicom.

Doradztwo zawodowe w szkołach wprowadzenie przedmiotu przedsiębiorczość, wprowadzenie elementów informacji i poradnictwa zawodowego w pracy pedagogów i psychologów szkolnych. uruchamianie w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych Szkolnych Ośrodków Kariery zatrudnianie doradców zawodowych z odpowiednimi kwalifikacjami. Szkoły rozpoczęły swoje działania w zakresie doradztwa zawodowego od wprowadzenia przedmiotu przedsiębiorczość, elementów informacji i poradnictwa zawodowego w pracy pedagogów i psychologów szkolnych. Kontynuacją było uruchamianie w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych Szkolnych Ośrodków Kariery oraz zatrudnianie doradców zawodowych z odpowiednimi kwalifikacjami. Realizacja koncepcji szkolnego doradcy zawodowego wymogła zweryfikowanie programów nauczania przedmiotów: przedsiębiorczość oraz wiedza o społeczeństwie, które zostały uzupełnione o treści dotyczące planowania przez uczniów kariery edukacyjno – zawodowej. Szkolny doradca zawodowy, obok psychologa, pedagoga szkolnego i logopedy, stał się kolejnym specjalistą wchodzącym w system pomocy psychologiczno – pedagogicznej oferowanej przez szkołę. We współpracy z Radą Pedagogiczną stał się on koordynatorem działań orientacyjno – informacyjnych szkoły w pełni je integrując, a poprzez własne działania dostarcza uczniom okazje do wzięcia odpowiedzialności za własne, świadome inicjatywy w tym zakresie.

Doradztwo zawodowe w szkołach planowanie ścieżki edukacyjno-zawodowej zajęcia indywidualne zapoznawanie z wymaganiami zawodowymi i warunkami pracy zajęcia grupowe Doradca zawodowy w ramach swoich obowiązków prowadzi grupowe i indywidualne poradnictwo zawodowe, stwarza uczniom możliwość zapoznania się z wymaganiami zawodowymi i warunkami pracy, prowadzi treningi umiejętności podejmowania decyzji oraz udziela młodzieży pomocy w tworzeniu wizji swojej przyszłości edukacyjnej i zawodowej. W tym celu wykorzystuje wiedzę o zawodach, znajomość psychologicznych i pedagogicznych technik, diagnozę rynku pracy oraz techniczne środki przekazywania informacji zawodowej. Ma on również ogromny wpływ na przebudowę świadomości społecznej polegającej na przyjęciu założenia, że kwalifikacje zawodowe są towarem na rynku pracy, a kształcenie ustawiczne warunkiem koniecznym do prawidłowego funkcjonowania w dzisiejszej rzeczywistości społeczno – gospodarczej. treningi umiejętności podejmowania decyzji

Doradcy w szkołach lubuskich W roku szkolnym 2007/2008 zatrudnionych było: 16 doradców zawodowych w większości w niepełnym wymiarze etatu. Niestety w lubuskich szkołach w roku szkolnym 2007/2008 zatrudnionych było jedynie 16 doradców zawodowych, w większości w niepełnym wymiarze etatu

Doradcy w szkołach lubuskich W roku szkolnym 2008/2009 sytuacja uległa nieznacznej poprawie: 26 doradców zawodowych w tym 9 zatrudnionych na całym etacie, pozostali w niepełnym wymiarze. W roku szkolnym 2008/2009 sytuacja uległa niewielkiej poprawie, gdyż zatrudnionych zostało 26 doradców, lecz w tym tylko 9-miu w pełnym wymiarze. Często są to etaty łączone z etatami pedagoga szkolnego lub nauczyciela podstaw przedsiębiorczości. Niewielka liczba zatrudnianych w szkołach specjalistów wynika z fakultatywności zapisów rozporządzenia: „doradca zawodowy w szkole może być zatrudniony”. Może jest często interpretowane przez jednostki samorządu terytorialnego prowadzące szkoły jako nie musi. W konsekwencji zadania doradców zawodowych realizują najczęściej pedagodzy szkolni, nauczyciele podstaw przedsiębiorczości i nauczyciele wychowawcy szukając wsparcia w tym obszarze działań w poradniach psychologiczno-pedagogicznych oraz mobilnych centrach informacji zawodowej działających w ramach OHP, a także w instytucjach wspierających rynek pracy. Wymiar etatu doradcy jest różny w różnych powiatach – od 18 do 26 godzin. Nadal niestety są dwa powiaty (żagański i świebodziński), w których doradcy zawodowi nie są zatrudnieni.

Poradnie psychologiczno-pedagogiczne W roku szkolnym 2007/2008 w ramach realizacji zadania „udzielanie pomocy uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia, zawodu i planowania kariery zawodowej” zajęciami grupowymi aktywizującymi dokonywanie wyboru kierunku kształcenia i zawodu objęły 7806 uczniów lubuskich gimnazjów i szkól ponadgimnazjalnych. Część poradni nie wykazuje aktywności w realizacji zadań związanych z doradztwem zawodowym, co wynika między innymi z niedostatków kadrowych oraz z obciążenia poradni innymi zadaniami. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne województwa lubuskiego w roku szkolnym 2006/2007 w ramach realizacji zadania statutowego: „udzielanie pomocy uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia, zawodu i planowania kariery zawodowej” zajęciami grupowymi aktywizującymi dokonywanie wyboru kierunku kształcenia i zawodu objęły 7806 uczniów lubuskich gimnazjów i szkól ponadgimnazjalnych. Należy przy tym zaznaczyć, że część poradni nie wykazuje aktywności w realizacji zadań związanych z doradztwem zawodowym, co wynika między innymi z niedostatków kadrowych oraz z obciążenia poradni innymi zadaniami (problematyka edukacyjna i wychowawcza).

Doradcy w szkołach lubuskich Efektem zbyt małej liczby zatrudnionych doradców zawodowych w szkołach jest pełnienie zadań doradcy przez pedagogów szkolnych i nauczycieli wychowawców szukając wsparcia w: poradniach psychologiczno-pedagogicznych mobilnych centrach informacji zawodowej działających w ramach OHP instytucjach wspierających rynek pracy.

Wspomaganie ucznia w planowaniu kariery edukacyjno-zawodowej Działania wspierające poradnictwo zawodowe: kursy realizowane w ramach grantów LKO 2000/2001 Kształcenie ogólne i zawodowe w szkołach ponadgimnazjalnych – szkolenie rad pedagogicznych Projektowanie procesu kształcenia zawodowego w szkołach ponadgimnazjalnych. 2001/2002 Wspomaganie ucznia w planowaniu kariery edukacyjno-zawodowej Lubuski Kurator Oświaty od lat wspiera działania szkół na rzecz poradnictwa zawodowego między innymi poprzez ogłaszanie konkursów na kursy grantowe uwzględniające tematykę informacji, preorientacji i doradztwa zawodowego. Począwszy od 2000 roku zrealizowanych zostało łącznie dziesięć kursów grantowych uwzględniających projektowanie procesu kształcenia ukierunkowanego na działania związane pośrednio lub bezpośrednio z poradnictwem zawodowym oraz przygotowaniem młodzieży do funkcjonowania na rynku pracy. W roku szkolnym 2000/2001 uruchomiono dwa takie kursy grantowe: Kształcenie ogólne i zawodowe w szkołach ponadgimnazjalnych – szkolenie rad pedagogicznych oraz Projektowanie procesu kształcenia zawodowego w szkołach ponadgimnazjalnych. w 2001/2002 –Wspomaganie ucznia w planowaniu kariery edukacyjno-zawodowej,

Wprowadzanie ucznia szkoły ponadgimnazjalnej do świata pracy Działania wspierające poradnictwo zawodowe: kursy realizowane w ramach grantów LKO 2002/2003 Wprowadzanie ucznia szkoły ponadgimnazjalnej do świata pracy Przygotowanie uczniów szkół gimnazjalnych do planowania i kariery edukacyjno-zawodowej dla rynku pracy 2003/2004 SZOK, czyli Szkolny Ośrodek Kariery – pierwszy krok do sukcesu w społeczeństwie europejskim, w 2002/2003 – dwa kursy: Wprowadzanie ucznia szkoły ponadgimnazjalnej do świata pracy oraz Przygotowanie uczniów szkół gimnazjalnych do planowania i kariery edukacyjno-zawodowej dla rynku pracy. w 2003/2004: SZOK, czyli Szkolny Ośrodek Kariery – pierwszy krok do sukcesu w społeczeństwie europejskim, w 2004/2005 - Poradnictwo zawodowe w warunkach dynamicznych zmian na rynku pracy,

Poradnictwo zawodowe w warunkach dynamicznych zmian na rynku pracy, Działania wspierające poradnictwo zawodowe: kursy realizowane w ramach grantów LKO 2004/2005 Poradnictwo zawodowe w warunkach dynamicznych zmian na rynku pracy, 2005/2006 Kreowanie aktywności edukacyjno-zawodowej ucznia szkoły gimnazjalnej i ponadgimnazjalne w 2005/2006 - Kreowanie aktywności edukacyjno-zawodowej ucznia szkoły gimnazjalnej i ponadgimnazjalne W 2006/2007 dwa kursy: Wspomaganie ucznia szkoły gimnazjalnej w planowaniu kolejnego etapu kształcenia i Dostosowywanie kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy w systemie szkolnym.

Działania wspierające poradnictwo zawodowe: kursy realizowane w ramach grantów LKO 2006/2007 Wspomaganie ucznia szkoły gimnazjalnej w planowaniu kolejnego etapu kształcenia Dostosowywanie kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy w systemie szkolnym.

Działania wspierające poradnictwo zawodowe wizytacje – weryfikacja działań osób odpowiedzialnych za funkcjonowanie WSDZ propagowanie idei poradnictwa zawodowego poprzez udział pracowników kuratorium z głosem doradczym na konferencjach, szkoleniach i seminariach program Lubuskiego Kuratora Oświaty "Dostosowywanie struktur szkół ponadgimnazjalnych województwa lubuskiego do możliwości edukacyjnych uczniów i potrzeb rynku pracy na lata 2007-2011”. Ponadto w trakcie wizytacji szkół i placówek weryfikowane są działania osób odpowiedzialnych w szkołach za funkcjonowanie wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego (WSDZ). Szeroko propagowana jest również idea poradnictwa zawodowego poprzez udział pracowników kuratorium z głosem doradczym na konferencjach, szkoleniach i seminariach. W ubiegłym roku szkolnym uruchomiony został program Lubuskiego Kuratora Oświaty "Dostosowywanie struktur szkół ponadgimnazjalnych województwa lubuskiego do możliwości edukacyjnych uczniów i potrzeb rynku pracy na lata 2007-2011”. W ramach tego programu odbywają się spotkania w Powiatowych Zespołach Roboczych, w skład których wchodzą między innymi przedstawiciele Kuratorium Oświaty, organów prowadzących, Powiatowych Urzędów Pracy, organizacji pracodawców, Ochotniczych Hufców Pracy oraz dyrektorzy szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Podczas tych spotkań jednym z elementów opracowywania strategii zmierzającej do modyfikacji sieci funkcjonujących szkół jest wymiana informacji dotyczących możliwości edukacji zawodowej, kierunków kształcenia, zawodów deficytowych i nadwyżkowych oraz potrzeb rynku pracy. Informacje te są znaczące dla osób zajmujących się poradnictwem zawodowym. Ponadto korzystając z obecności przedstawicieli organów prowadzących szkoły i placówki, odpowiedzialnych również za finansowanie działalności doradców zawodowych w szkołach, promowana jest idea poradnictwa i doradztwa zawodowego oraz wskazywana konieczność zatrudniania doradców nie tylko w szkołach ponadgimnazjalnych lecz przede wszystkim w gimnazjalnych.

Wnioski zbyt mała liczba szkolnych doradców zawodowych zatrudnionych do chwili obecnej w lubuskich szkołach: - wskazane jest, aby w każdej szkole ponadgimnazjalnej a przede wszystkim w gimnazjum zatrudniony był doradca zawodowy z odpowiednimi kwalifikacjami (ukończone studia podyplomowe z zakresu doradztwa zawodowego). Omówione powyżej problemy dotyczące poradnictwa zawodowego w systemie szkolnym są tym bardziej istotne, iż obecnie jednym z zadań priorytetowych systemu oświaty staje się dokładne analizowanie sytuacji na rynku pracy i elastyczne reagowanie na jego potrzeby poprzez modelowanie sieci szkół oraz intensyfikowanie działań zmierzających do jak najlepszego przygotowania przyszłych absolwentów szkół ponadgimnazjalnych do podjęcia pracy. Wiadomo, że elastyczny rynek pracy oczekiwać będzie od pracowników nie tylko dobrego przygotowania do zawodu, ale również umiejętności i chęci ustawicznego doskonalenia się w zawodzie, a nawet gotowości do wielokrotnej jego zmiany. Jednakże, aby przyszli uczestnicy rynku pracy mogli osiągnąć sukces niezbędne jest położenie ogromnego nacisku podczas planowania ścieżki kariery edukacyjno-zawodowej, na poradnictwo zawodowe uwzględniające potrzeby indywidualne uczniów, ich możliwości, zdolności i ograniczenia oraz indywidualne potrzeby, zainteresowania, a także dotychczasowe osiągnięcia. Pomimo podejmowania szeregu działań nadal istnieje problem zbyt małej liczby szkolnych doradców zawodowych zatrudnionych w lubuskich szkołach - wskazane jest, aby w każdej szkole ponadgimnazjalne, a przede wszystkim w szkołach gimnazjalnych zatrudnieni byli doradcy zawodowi z odpowiednimi kwalifikacjami (ukończone studia podyplomowe z zakresu doradztwa zawodowego).

Wnioski w każdej szkole powinna funkcjonować odpowiednio wyposażona pracownia doradztwa zawodowego (jeżeli nie ma SzOK); należy zintegrować działania placówek i instytucji zajmujących się poradnictwem zawodowym oraz wspierających pracę szkolnego doradcy zawodowego, aby zwiększyć skuteczność zadań w tym zakresie realizowanych na rzecz uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. W każdej szkole powinna również funkcjonować odpowiednio wyposażona pracownia doradztwa zawodowego lub SzOK (Szkolny Ośrodek Kariery). Aby wspierać działania szkół w zakresie świadczenia grupowych i indywidualnych usług doradztwa zawodowego należy przede wszystkim zintegrować działania placówek i instytucji zajmujących się poradnictwem zawodowym oraz wspierających pracę szkolnego doradcy zawodowego, aby zwiększyć skuteczność zadań w tym zakresie realizowanych na rzecz uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.

Dziękuję za uwagę!