Ocenianie i jego wpływ na efekty kształcenia SZKOLENIOWE ZEBRANIE SEKCJI PRZEDMIOTÓW ŚCISŁYCH Ocenianie i jego wpływ na efekty kształcenia

Ocenianie – podstawy prawne, funkcja oceny, sposoby oceniania uczniów Jedną z wielu bardzo ważnych relacji zachodzących w szkole miedzy uczniem a nauczycielem jest relacja oceniania. Relacja ta zachodzi w każdej szkole, niezależnie od typu i rodzaju. W szkole z punktu widzenia formalnego to nauczyciel zwykle ocenia ucznia, ale też i uczeń ocenia nauczyciela. Mądry nauczyciel zawsze umie z informacji zwrotnej od ucznia wyciągnąć wnioski co do swojej pracy, skuteczności stosowanych metod i form działania. Ocenianie postępów w nauce ucznia jest jedną z form działania nauczyciela. Realizację pracy nauczyciela w tym zakresie regulują różne przepisy prawa oświatowego.

I. Podstawy prawne oceniania. Ocenianie uczniów w szkole regulują niżej wymienione przepisy prawa. Rozporządzenia te są często nowelizowane a więc podajemy tylko tytuły tych rozporządzeń bez dat ich publikacji: Ustawa o systemie oświaty - art. 22 ust. 1 pkt4 mówi o tym, że właściwy minister określa w drodze rozporządzenia zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów. Rozporządzenie MEN w sprawie nauki religii w szkołach publicznych mówi o stopniu z religii - gdzie i w jaki sposób się go odnotowuje na świadectwie szkolnym na co nie ma wpływu ocena z religii Rozporządzenia w sprawie ramowych statutów szkół (osobne dotyczą szkół podstawowych i gimnazjów, osobne ponadgimnazjalnych i policealnych)

mówią o tym, że w statucie danej szkoły musi się znajdować zapis szczegółowy dotyczący zasad oceniania w danej szkole i trybu odwoławczego od oceny Rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego w różnych typach szkół wskazuje, jakie umiejętności i jaki zasób treści powinny podlegać ocenianiu u ucznia w poszczególnych dziedzinach edukacji na danym etapie i poziomie nauczania. Rozporządzenie w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki, dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji wskazuje miejsce i sposób odnotowywania ocen i stopni szkolnych wystawianych uczniom określa zasady nanoszenia poprawek w tych dokumentach, także w kwestii wpisanych ocen

Rozporządzenie w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych podaje skalę stopni szkolnych w zakresie nauczania i zachowania podaje czym jest i na czym polega ocenianie zewnętrzne i wewnętrzne reguluje sposób przeprowadzania i oceniania sprawdzianów i egzaminów Rozporządzenie w sprawie standardów wymagań będących podstawą do przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów wskazuje, jakie umiejętności uczniów podlegają ocenianiu

II. Funkcje oceniania Informacyjna, informuje ucznia, nauczyciela i rodzica między innymi o tym: w jakim stopniu zostały przez ucznia opanowane dane umiejętności i wiadomości czy nastąpił postęp czy regres w stosunku do stanu poprzedniego czy i jakie występują u ucznia specjalne trudności w nauce lub specjalne uzdolnienia Motywacyjna, funkcja ta dotyczy osoby ocenianej uwzględnia wysiłek włożony przez ucznia w uzyskanie możliwie najwyższej oceny stymuluje do podejmowania wysiłku i osiągania coraz wyższych ocen pomaga uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju

Która z wyżej wymienionych funkcji przeważa w danej ocenie to zależy między innymi od: osoby oceniającej i ocenianej (jeżeli np. ucznia ocenia osoba dużo znacząca dla niego, to może w ocenie przeważać funkcja motywacyjna) miejsca oceniania czasu oceniania tego, co jest oceniane Ocenianie i oceny dokonywane w szkole można różnie sklasyfikować zależnie od przyjętego kryterium: Ze względu na miejsce dokonywania oceny ocenianie dzielimy na: ocenianie zewnątrzszkolne ocenianie wewnątrzszkolne Ze względu na czas dokonywania oceny ocenianie dzielimy na: ocenianie bieżące ocenianie śródroczne/semestralne ocenianie roczne

Ocenianie wewnątrzszkolne osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na: Ze względu na to, co podlega ocenie ocenianie dzielimy na: ocenianie poziomu wiadomości ucznia (co wie i ile?) ocenianie poziomu umiejętności ucznia (jak stosuje wiadomości w praktyce?) Ocenianie wewnątrzszkolne osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na: rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i programów nauczania postępów w ich opanowaniu formułowaniu oceny

Ocenianie wewnątrzszkolne niezależnie od tego, czy jest ocenianiem bieżącym, semestralnym czy rocznym, powinno informować ucznia o: poziomie jego osiągnięć w danej dziedzinie w stosunku do wymagań programowych postępach lub ich braku w tym zakresie pomagać uczniowi w samodzielnym planowaniu jego rozwoju motywować ucznia do dalszej pracy dostarczać uczniowi, rodzicom i nauczycielom informacji między innymi o postępach czynionych przez ucznia w danej dziedzinie, trudnościach napotykanych przez ucznia, specjalnych uzdolnieniach ucznia oraz spowodować doskonalenie organizacji i metod pracy nauczycieli

III. Ocenianie a WSO Ocenianie w szkole oparte jest na kilku podstawowych dokumentach. Należą do nich między innymi WSO i PSO. Przepisy prawa pozwalają każdej szkole na tworzenie własnego WSO który: ma spełniać wobec uczniów głównie rolę motywującą być integralną częścią statutu szkoły nie może być sprzeczny z aktami prawnymi wyższego rzędu (tu: rozporządzeniem w sprawie oceniania) Osobne znaczenie dla ucznia i nauczyciela ma skala oceniania przedmiotowego ustalana przez nauczyciela w odniesieniu do: realizowanego programu nauczania podstawy programowej i danego zespołu klasowego

Ocenianie przedmiotowe ma pomóc nauczycielowi i uczniowi w: orientowaniu się na bieżąco w postępach ucznia może dotyczyć sposobu oceny prac pisemnych i ustnych, zadań dodatkowych wykonywanych przez uczniów uwzględniać specyfikę pracy ucznia na danym przedmiocie i etapie nauczania Szczegółowe zasady współpracy między nauczycielem a uczniem zawarte są w kontrakcie nauczyciel- uczeń. Kontrakt może obowiązywać przez cały cykl edukacyjny, rok szkolny lub czas wykonywania określonego zadania. Zaletą takiej formy pracy jest to że uczeń sam tworzy lub współtworzy zasady których będzie przestrzegał. Stwarza również okazję do otwartej komunikacji dotyczącej oczekiwań w relacji uczeń – nauczyciel.

Najwygodniej kontrakt zapisać w postaci krótkich i prostych punktów Najwygodniej kontrakt zapisać w postaci krótkich i prostych punktów. Powinien nie być zbyt obszerny i zrozumiały dla wszystkich. Może wyglądać tak: Mówi jedna osoba na raz Jesteśmy wolni od oceny i krytyki Mówimy wyłącznie w swoim imieniu i o sobie Mówimy do innych nie o innych Każdy ma prawo do własnego zdania Każdy sam decyduje o swojej aktywności Robimy to co dla nas korzystne i bezpieczne Zachowujemy dyskrecję

Aby opracować skuteczne WSO lub własny skuteczny przedmiotowy system oceniania, każdy nauczyciel musi sobie najpierw odpowiedzieć na kilka podstawowych pytań, takich jak: Kto ocenia? (nauczyciel czy uczeń) Kto jest oceniany? (uczeń, czy nauczyciel) Co jest oceniane? (wiadomości, umiejętności, wyniki pracy ucznia) Kiedy jest oceniane? (na bieżąco, śródrocznie, na koniec roku szkolnego) W odniesieniu do czego jest oceniane? (podstawa programowa, treści programowe zawarte w programie nauczania)

IV. Błędy w ocenianiu Każda wystawiana ocena obarczona jest błędem tak jak pomiar. Do najczęściej popełnianych błędów w ocenianiu należą: nie należy stawiać więcej niż jednej oceny za jeden sprawdzian lub odpowiedz nie należy przyjmować stałych współczynników procentowych dla skali stopni szkolnych nie zaleca się odejmowania punktów za błędy w testach i sprawdzianach nie wskazane jest sumowanie punktów za różne umiejętności nie powinno się porównywać ocen wystawionych przez różnych nauczycieli i z różnych przedmiotów zbyt często stawia się oceny za wiadomości a nie za umiejętności uczniów ocenianie powinno być równomierne przez cały rok

Każde ocenianie tylko wtedy będzie skuteczne i przyniesie oczekiwane efekty, jeżeli: jego zasady będą jasne i realne znane uczniom i rodzicom sformułowane prostym językiem, w sposób jasny i czytelny respektowane przez uczniów i nauczycieli zgodne z obowiązującym prawem

Opracował: Radosław Dąbrowski Aneta Dąbrowska