MAŁOPOLSKI PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE 7 KWIETNIA 2003

„NIE MA ZDROWIA BEZ ZDROWIA PSYCHICZNEGO” Prof. Dr hab. Jacek Bomba Dr Andrzej Kowal Dr Elżbieta Skupień Prof. Dr hab. Andrzej Zięba i Inni 7 KWIETNIA 2003

POLITYKA OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO ? Dlaczego w ogóle należy zajmować się polityką ochrony zdrowia psychicznego w powiecie, mieście, gminie ? Czy nie lepiej i bezpieczniej oddać ją w ręce specjalistów w województwie lub skierować na najwyższy poziom ministerialny, państwowy czy nawet światowy ? 7 KWIETNIA 2003

Mężczyźni <> Kobiety Mężczyźni często mają problemy z uzależnieniem od alkoholu; Kobiety często zapadają na depresje, nerwice, zwykle nierozpoznane w porę i niewłaściwie leczone; Dorośli często przeżywają kryzysy z powodu różnych niepowodzeń, biedy, bezrobocia, z którymi nie radzą sobie, ani sami, ani w rodzinie i często nie znajdują zrozumienia i niezbędnej pomocy. 7 KWIETNIA 2003

Dzieci, młodzież, starzy ludzie Dzieci cierpią na wiele różnorodnych zaburzeń rozwojowych w następstwie bezpośrednich zaniedbań, nadużyć i wykorzystywania Młodzież dość często ma problemy z używaniem substancji psychoaktywnych, cierpi z powodu depresji, zaburzeń odżywiania i innych Ludzi w podeszłym wieku dotyka depresja i zaburzenia otępienne. Wiele z tych zaburzeń wymaga pomocy rodzinie i interwencji w bezpośrednim środowisku 7 KWIETNIA 2003

Choroby ‘somatyczne’ Wreszcie większości chorób (tzw. somatycznych) towarzyszą lęki i depresje, które zazwyczaj w naszej kulturze są lekceważone. Traktuje się je jako nieodłączny, ale subiektywny element życia narażonego na stresy, z którymi należy radzić sobie samemu. Tymczasem w większości przypadków jest to zbyt trudne lub niemożliwe do zrealizowania. 7 KWIETNIA 2003

„nie ma zdrowia bez zdrowia psychicznego” Prawdę o rzeczywistości oddaje hasło lansowane przez Światową Organizację Zdrowia i Komisję Europejską z kwietnia i listopada 1999 roku: „nie ma zdrowia bez zdrowia psychicznego”, a także dorobek Europejskiej Komisji Promocji Zdrowia Psychicznego i Społecznego z października 1999 roku podsumowany w jakże ważkich siedmiu punktach: 7 KWIETNIA 2003

Nieodłączna część zdrowie psychiczne jest nieodłączną częścią zdrowia ogólnego, zdrowie psychiczne wpływa znacząco na jakość życia oraz pełne społeczne i ekonomiczne uczestnictwo, problemy i choroby psychiczne są powszechne, powodują cierpienie i niepełnosprawność, zwiększają śmiertelność i mają negatywny wpływ na gospodarkę narodową. 7 KWIETNIA 2003

Problemy społeczne i promocja zdrowia psychicznego problemy w zakresie zdrowia psychicznego są często związane z bezrobociem, społeczną marginalizacją i wykluczeniem, bezdomnością, nadużywaniem narkotyków i alkoholu; istnieją efektywne metody promocji zdrowia psychicznego oraz zapobiegania problemom i chorobom psychicznym; potrzeba promocji zdrowia psychicznego odnosi się przede wszystkim do rodzin, w tym szczególnie do dzieci i młodzieży oraz do osób starszych. 7 KWIETNIA 2003

Współpraca Ważna jest współpraca ze Światową Organizacją Zdrowia, a także krajami kandydującymi do Unii Europejskiej - Dlatego polityka ochrony zdrowia psychicznego powinna stanowić niezbędny element polityki społecznej w samorządowych i rządowych instytucjach. 7 KWIETNIA 2003

Współpraca w gminie i powiecie Z sektorem Oświaty i Wychowania. Konieczność integracji i współpracy w tworzeniu placówek oświatowych i opiekuńczych dla rodzin patologicznych. Z Ośrodkami Pomocy Społecznej. Z Kościołem. Z Policją. Z Stowarzyszeniami, Fundacjami, i in... 7 KWIETNIA 2003

RAŻĄCE DEFICYTY W gminach i powiatach: W województwach: co do możliwości konsultacji i leczenia psychiatrycznego; co do możliwości opiekuńczych W województwach: niedostatecznego i wykazującego tendencję spadkową poziomu finansowania; niewystarczającego realnego wpływu na planowanie utrzymanie i tworzenie instytucji. 7 KWIETNIA 2003

Spadek wartości o 5mil.645tys.zł w odniesieniu do 2002 roku 7 KWIETNIA 2003

Spadek wartości o 6mil.210tys.zł w odniesieniu do 2002 roku 7 KWIETNIA 2003

Spadek wartości o 938 325 zł w 2002 r., a następnie niewielki wzrost o 65 340 zł w roku 2003 7 KWIETNIA 2003

STAROSTWO, MIASTO, GMINA, OSIEDLE W tym celu starosta powiatu, burmistrz / prezydent miasta może powołać zespół koordynacyjny do spraw wsparcia społecznego i profilaktyki zdrowia psychicznego, w skład którego wchodzą nie tylko kierownicy placówek zapewniających psychiatryczną opiekę zdrowotną i pomoc społeczną osobom z zaburzeniami psychicznymi, zamieszkałymi na określonym obszarze, ale również przedstawiciele podstawowej opieki zdrowotnej, innych instytucji zdrowotnych, szkół, policji, wymiaru sprawiedliwości, kościoła, a także stowarzyszeń, fundacji i innych organizacji skłonnych zapewnić wsparcie społeczne osobom zagrożonych ryzykiem zaburzeń psychicznych. 7 KWIETNIA 2003

Program Zespół ten może być również zobowiązany do opracowania programu na wypadek zagrożenia katastrofą (np. w przypadku powodzi, pożaru, ataku terrorystycznego, współczesnej wojny). 7 KWIETNIA 2003

Model Środowiskowy W odniesieniu do placówek zdrowia psychicznego zaleca się realizację środowiskowego modelu opieki psychiatrycznej, którego główne zadania przedstawiają się następująco:   1.     Opiekę psychiatryczną i odwykową zapewnia się populacji zamieszkałej na określonym terytorium. 7 KWIETNIA 2003

FORMY OPIEKI PSYCHIATRYCZNEJ 2.     Podstawowymi formami opieki psychiatrycznej i odwykowej są: Poradnie: dla dorosłych, dla dzieci, młodzieży i ich rodzin (w tym indywidualne i specjalistyczne praktyki lekarskie) Formy pośrednie: oddziały dzienne, zespoły opieki środowiskowej, ośrodki interwencji kryzysowych Różnego typu placówki rehabilitacyjne i formy zakwaterowania chronionego (mieszkania chronione i hostele) Opieka szpitalna w oddziałach psychiatrycznych całodobowych szpitali ogólnych. 7 KWIETNIA 2003

SYSTEM OPIEKI PSYCHIATRYCZNEJ    3. Opiekę psychiatryczną sprawuje wieloprofesjonalny zespół terapeutyczny prowadzący pacjenta we wszystkich formach opieki. 4.   Poszczególne placówki opieki psychiatrycznej są funkcjonalnie zintegrowane w jeden system. Działalność tego systemu jest skoordynowana z działalnością innych placówek sprawujących opiekę zdrowotną oraz udzielających pomocy społecznej osobom z zaburzeniami psychicznymi na danym terenie. 7 KWIETNIA 2003

NORMY W załączeniu przedstawiamy normy dotyczące organizacji i zatrudnienia oddzielnie dla każdego powiatu opracowane na podstawie wskaźników opracowanych przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Normy te mają służyć jako informacja pomocna przy planowaniu rozwoju opieki psychiatrycznej w powiecie. Nie powinna ona być realizowana literalnie. Powiaty mogą wspólnie łączyć swe wysiłki dla realizacji programu. Wskazówkami do planowania programu mogą być rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i strategie działania dla krajów, przy czym w naszym zastosowaniu będzie to: powiat, gmina, wioska, miasto, osiedle. 7 KWIETNIA 2003

METODA REALIZACJI Jak stworzyć i realizować program ochrony zdrowia psychicznego ? Należy: po pierwsze, określić system psychiatrycznej opieki zdrowotnej zastany i oczekiwany; po drugie, wybrać strategię działania; po trzecie, sformułować kryteria opisu i oceny systemu. 7 KWIETNIA 2003

KRYTERIA OCENY I OPISU SYSTEMU Kryterium prowadzenia wyodrębnionej polityki zdrowia psychicznego. Czy na terenie powiatu / miasta władze prowadzą politykę zdrowotna w zakresie zdrowia psychicznego? Kryterium nakładów finansowych. Jaki procent wydatków na ochronę zdrowia stanowią nakłady na psychiatryczną opiekę zdrowotną? 7 KWIETNIA 2003

KRYTERIÓW ZASOBÓW Kryterium zasobów. Czy na terenie powiatu istnieją określone w modelu formy organizacyjne psychiatrycznej opieki zdrowotnej? Które z form określonych w modelu można zrealizować? Jeżeli nie, to czy władze powiatu zawarły w tej sprawie porozumienie z innymi powiatami / miastami? Ile osób zatrudniają placówki i jakich zawodów: lekarzy, pielęgniarek, psychologów, pedagogów, pracowników socjalnych, terapeutów zajęciowych, instruktorów lub specjalistów terapii odwykowej i innych. Czy na terenie miasta / powiatu działają inne osoby, stowarzyszenia, fundacje, organizacje kościelne zajmujące się problemami zdrowia psychicznego. 7 KWIETNIA 2003

KRYTERIUM DOSTĘPNOŚCI Czy leczenie w zakresie zdrowia psychicznego jest prowadzone w podstawowej opiece zdrowotnej i w jakiej formie. Czy i w jakim stopniu rozwinięta jest psychiatryczna opieka środowiskowa. Która z form opisanych w modelu? Czy są takie grupy społeczne (zwłaszcza z terenów wiejskich) dla których opieka i pomoc psychiatryczna jest trudno dostępna lub nie dostępna.  7 KWIETNIA 2003

KRYTERIUM BEZPIECZEŃSTWA Kryterium zapewnienia bezpieczeństwa oraz ciągłości i jakości opieki. Czy istnieje przejrzysty system opieki psychiatrycznej. Czy chory, jego rodzina i najbliższe otoczenie wiedzą jak się w nim poruszać? Czy obejmuje on lekarza podstawowej opieki, formy opieki domowej i środowiskowej i inne łącznie z oddziałem całodobowym. 7 KWIETNIA 2003

KRYTERIUM MONITOROWANIA Czy i jakie informacje są gromadzone i analizowane ? Czy w ramach powszechnego systemu informacyjnego czy odrębnie ? 7 KWIETNIA 2003

STRATEGIA A Strategia A. Jeżeli w powiecie nie ma oddziału psychiatrycznego przy szpitalu miejskim, działa tylko poradnia zdrowia psychicznego (np. 2 razy w tygodniu), nie ma odpowiednio przygotowanej kadry; nie ma domu pomocy dla osób chorych psychicznie, nie ma domu środowiskowego, to nie znaczy, że nie ma nic do zrobienia. 7 KWIETNIA 2003

STRATEGIA A Pogram należy oprzeć na pracownikach podstawowej opieki zdrowotnej, udzielając im odpowiedniego wsparcia w postaci: & - zorganizowania szkolenia w zakresie diagnostyki i leczenia podstawowych zaburzeń psychicznych u dorosłych, u dzieci i następstw zaniedbania i nadużywania; & - zapatrzenia aptek i punktów aptecznych w leki; & - zapewnienia konsultacji specjalistycznych z zakresu psychiatrii i łatwego do nich dostępu; & - uwrażliwienia na problemy zdrowia psychicznego w poradniach psychologiczno-pedagogicznych 7 KWIETNIA 2003

STRATEGIA B Strategia B. Jeżeli w powiecie jest działająca przez 5 dni w tygodniu poradnia zdrowia psychicznego, poradnia odwykowa, dom pomocy społecznej, dom środowiskowy. Instytucje te dysponują odpowiednio przygotowaną kadrą. Program ochrony zdrowia psychicznego należy oprzeć nie tylko na pracownikach z tych instytucji, ale również na pracownikach podstawowej opieki zdrowotnej. Dla poszczególnych grup zawodowych należy udzielić wsparcia w postaci: & - szkoleń specjalistycznych, & - konsultacji specjalistycznych z ośrodków gdzie zapewniona jest opieka całodobowa i ewentualnie ośrodka uniwersyteckiego i łatwego do nich dostępu. 7 KWIETNIA 2003

STRATEGIA C Strategia C. Jeżeli w powiecie /mieście /gminie/ osiedlu jest odział całodobowy, jedna lub kilka poradni zdrowia psychicznego i odwykowych, dom pomocy społecznej, dom środowiskowy dla osób chorych psychicznie i niedorozwiniętych umysłowo; liczba odpowiednio przygotowanych osób jest stosunkowo duża, & to należy opracować zasady współdziałania i stworzyć system psychiatrycznej ochrony zdrowia. 7 KWIETNIA 2003