Anatomia grupy dr hab. Jerzy Supernat Instytut Nauk Administracyjnych Uniwersytet Wrocławski

Anatomia grupy Amerykański socjolog George Caspar Homans (1910-1989) w pracy z 1950 r. Human Group: Grupa jest to zbiór komunikujących się ze sobą przez pewien czas osób w liczbie poz-walającej wszystkim na komunikację bez-pośrednią (twarzą w twarz), a nie przez pośredników. dr hab. Jerzy Supernat

Anatomia grupy G.C. Homans swoją definicję grupy oparł na ba-daniach grup pierwotnych (primary groups), jakie przeprowadził amerykański socjolog Charles Hor-ton Cooley (1864-1929). Tenże w pracy z 1908 r. Social Organization napisał, że znaczenie grup pierwotnych jest tak duże, że człowiek zachowuje przywiązanie do pierwotnych ideałów w bardziej złożonych związkach, a nawet tworzy nowe pier-wotne ugrupowania w obrębie organizacji formal-nych. dr hab. Jerzy Supernat

Grupę pierwotną, w przeciwieństwie do grupy wtórnej (grupy zatomizowanej, organizacji formalnej), charakteryzuje występowanie bliskich, zażyłych, osobistych interakcji. Typowymi grupami pierwotnymi są rodzina i krąg przyjaciół. Charles Horton Cooley

Anatomia grupy David J. Lawless: Grupę tworzą dwie lub więcej osoby, pomiędzy którymi zachodzą interakcje. Interakcje są tego rodzaju, że zachowanie każdego członka grupy wpływa na zachowanie każdego innego członka grupy oraz że członków grupy charakteryzuje wspólnota niektórych percepcji, przekonań, war-tości i celów. dr hab. Jerzy Supernat

Tres faciunt collegium. Trzej tworzą zespół (zdolny do decyzji). Anatomia grupy Tres faciunt collegium. Trzej tworzą zespół (zdolny do decyzji). Omne trinum perfectum. Wszytko, co złożone z trzech, jest doskonałe. dr hab. Jerzy Supernat

Grupę charakteryzuje: interpersonalny konsensus Anatomia grupy E. Frank Harrison: Grupę charakteryzuje: interpersonalny konsensus interakcje między członkami grupy komunikacja między członkami grupy wspólny interes bliskość miejsca formalne lub nieformalne normy określające zachowania członków grupy struktura dr hab. Jerzy Supernat

Anatomia grupy E. Frank Harrison: Grupę tworzy pewna liczba osób, pozostających ze sobą w kontakcie. Przez bliskie interakcje i ot-wartą komunikację dążą one do interpersonalne-go konsensusu, a nadto przyjmują i realizują role członkowskie zgodnie z akceptowanymi normami postępowania, co zapewnia osiągnięcie wspólne-go celu grupy. dr hab. Jerzy Supernat

Teorie zachowania grupowego Anatomia grupy Teorie zachowania grupowego dr hab. Jerzy Supernat

sentyment (odnosi się do uczuć, postaw i przekonań) Anatomia grupy Teoria systemowa G.C. Homansa Zgodnie z tą teorią zachowania członków grupy muszą być traktowane jako system zachowań, a nie zachowania odrębne i niepowiązane ze sobą (zmiana w jednym ro-dzaju zachowania prowadzi do zmiany w pozostałych). Trzy elementarne rodzaje (formy) zachowania to: czynność (na przykład czytanie, pisanie, prowadzenie samochodu, a także – oczywiście – praca) interakcja (czynność skierowana do innej osoby i biorącą pod uwagę reakcje czy wzajemne zachowanie tej osoby) sentyment (odnosi się do uczuć, postaw i przekonań) dr hab. Jerzy Supernat

Teoria społecznej integracji Petera M. Blaua Anatomia grupy Teoria społecznej integracji Petera M. Blaua Teoria ta wyjaśnia, dlaczego i jak osoby zostają akceptowane jako członkowie grupy. Zdaniem autora warunkami członkostwa w grupie są: atrakcyjność: potencjalny nowy członek musi wykazać się przed grupą posiadaniem osobistych cech wysoko cenionych przez grupę przystępność (dostępność): potencjalny nowy członek musi z odpowiednią skromnością przekonać grupę o swojej osobistej przystępności. Nota bene kandydat, który wydaje się grupie zbyt atrakcyjny, może zostać uznany za niedostępnego i stanowiącego zagrożenie dla usta-lonych relacji w grupie, co powoduje, że nie zostanie zaakcepto-wany. dr hab. Jerzy Supernat

Peter M. Blau (1918-2002)

Teoria wpływu społecznego Herberta C. Kelmana Anatomia grupy Teoria wpływu społecznego Herberta C. Kelmana Jej przedmiotem jest sposób wywierania wpływu przez grupę na jej poszczególnych członków. Zdaniem autora w relacjach grupowych zachodzą z różną intensywnością trzy procesy: uległość (z procesem takim mamy do czynienia między innymi w grupach rówieśniczych) identyfikacja (z identyfikacją mamy do czynienia w przypadku wpływu, jaki przywódca wywiera na swoich zwolenników) internalizacja (przykładem internalizacji jest wpływ, jaki lekarz wywiera na swoich pacjentów) dr hab. Jerzy Supernat

Herbert C. Kelman

Teoria dynamiki grupowej Kurta Lewina (1890-1947) Anatomia grupy Teoria dynamiki grupowej Kurta Lewina (1890-1947) Grupa ma przestrzeń życiową, w której zajmuje miejsce w rela-cji do innych obiektów; jest zorientowana na cele i podejmuje działania w dążeniu do ich osiągnięcia, mogąc napotykać prze-szkody w tych działaniach. Członków grupy między sobą i z grupą jako całością wiążą w szczególności następujące siły: zadowolenie, jakie osoby uzyskują z bycia w grupie stopień bliskości lub ciepła, jaki członkowie grupy odczuwają wobec siebie nawzajem duma odczuwana przez członków będąca rezultatem ich członkostwa w grupie zdolność członków do stawienia czoła niebezpieczeństwom lub kryzysom, które dotykają ich jako grupę gotowość członków grupy do otwartego i uczciwego wyrażania swoich poglądów i uczuć dr hab. Jerzy Supernat

oraz fragment tablicy pamiątkowej, umieszczonej na tym domu. Dom w Mogilnie w województwie kujawsko-pomorskim, w którym urodził się Kurt Lewin, oraz fragment tablicy pamiątkowej, umieszczonej na tym domu. A successful individual typically sets his next goal somewhat but not too much above his last achievement. In this way he steadily raises his level of aspiration. Kurt Lewin

Teoria zachowania grupowego Roberta F. Balesa (1916-2004) Anatomia grupy Teoria zachowania grupowego Roberta F. Balesa (1916-2004) Teoria ta dostarcza narzędzi analizy zachowania grupowe-go. W swoim analitycznym schemacie autor rozważa czte-ry podstawowe problemy, wobec których staje grupa: adaptacja do czynników znajdujących się poza grupą, a wywierających na nią wpływ instrumentalna kontrola tych spraw w grupie, które są istotne dla osiągnięcia jej zadań wyrażanie i zarządzanie uczuciami członków grupy rozwój i utrzymanie integracji między członkami grupy oraz między nimi a grupą jako całością dr hab. Jerzy Supernat

Dwuwymiarowa teoria członkostwa Jay’a M. Jack-sona Anatomia grupy Dwuwymiarowa teoria członkostwa Jay’a M. Jack-sona Zgodnie z nią członkostwo w grupie może być oparte albo na przyciąganiu, albo na akceptacji. W grę wchodzą cztery rodzaje członkostwa: członkostwo psychologiczne (pozytywne przyciąganie + pełna akceptacja) członkostwo preferencyjne (pozytywne przyciąganie + minimalna akceptacja) członkostwo marginalne (żadne lub niewielkie przyciąganie + pełna akceptacja) członkostwo alienacyjne (negatywne przyciąganie + negatywna akceptacja) dr hab. Jerzy Supernat

Normy grupowe i konformizm Anatomia grupy Normy grupowe i konformizm dr hab. Jerzy Supernat

nonkonformizm jest karany konformizm jest nagradzany Anatomia grupy G.C. Homans Norma jest ideą w umysłach członków grupy, która może zostać zwerbalizowana, aby określić, co członkowie grupy mają zrobić w danych okolicznościach. Społeczna pozycja w grupie poszczególnych jej członków zależy w dużym stopniu od tego, czy stosują się oni do ustalonych norm: nonkonformizm jest karany konformizm jest nagradzany dr hab. Jerzy Supernat

Konformizm zapewniają między innymi trzy procesy społeczne: Anatomia grupy Konformizm zapewniają między innymi trzy procesy społeczne: wymuszanie (edukacja, nadzór / obserwacja, ostrzeganie oraz działania dyscyplinujące / nagradzające) internalizacja (uznanie norm za własne) nacisk grupowy dr hab. Jerzy Supernat

Jednostki z niezależną osobowością. Anatomia grupy Jednostki z niezależną osobowością. W zachowaniach grupowych jednostki te: mogą być głęboko przekonane, że ich stanowisko jest właściwe (nawet jeżeli wiedzą, że różnią się od grupy, mogą twardo bronić swojego stanowiska) często odchodzą z grupy (może je bardziej charakteryzować sztywne trzymanie się zasady indywidualności niż aktywna obrona poprawności własnego stanowiska) mogą odczuwać znaczne napięcie i niepewność wynikające z różnic w ich percepcji, ale pomimo tego nie zmieniają swojego stanowiska, ponieważ są głęboko przekonane, że jest ono koniecznym warunkiem skuteczności działania dr hab. Jerzy Supernat

Jednostki uległe. Anatomia grupy W zachowaniach grupowych jednostki te: mogą zniekształcać swoją percepcję i przyjmować za właściwe wybory większości mogą wątpić w poprawność własnej percepcji i okazywać brak zaufania do własnego sądu mogą postrzegać sytuację całkowicie poprawnie, ale pomimo tego podążać za większością, uznając odmienność za zbyt kłopotliwą

grupa formalna i grupa nieformalna Anatomia grupy Struktura grupowa rodzaje grup: grupa formalna i grupa nieformalna grupa członkowska i grupa odniesienia grupa pierwotna i grupa wtórna zespół / kolektyw (a team) stosunki w obrębie grupy; socjometria dr hab. Jerzy Supernat

Anatomia grupy Powszechne jest przenikanie się grup formalnych i grup nieformalnych. W organizacjach przemysłowych zjawisko to stwierdził między innymi urodzony w Australii socjolog i psycholog George Elton Mayo (1880-1949) w słynnych badaniach w Hawthorne koło Chicago. dr hab. Jerzy Supernat

Anatomia grupy Twórcą socjometrii jest urodzony w Rumunii amery-kański socjolog i psychoterapeuta Jacob Levy Moreno (1889-1974), który zdefiniował ją jako: the mathema-tical study of psychological properties of populations, the experimental technique of and the results obtained by application of quantitative methods. Socjometria jest oparta na fakcie, że ludzie w stosunkach interperso-nalnych dokonują wyborów. Jak pisze J.L. Moreno: Choices are funda-mental facts in all ongoing human relations, choices of people and choices of things. It is immaterial whether the motivations are known to the chooser or not; it is immaterial whether [the choices] are inarticulate or highly expressive, whether rational or irrational. They do not require any special justification as long as they are spontane-ous and true to the self of the chooser. They are facts of the first existential order.   dr hab. Jerzy Supernat

Anatomia grupy Komunikacja grupowa Efektywność grupy zależy od istnienia konsensusu między jej członkami. Konsensus jest następstwem interakcji, które z kolei są produktem otwartej komunikacji. Zatem tak lub inaczej definiowana efektywność grupy pośrednio lub bezpośrednio jest warunkowana otwartą komunikacją. W tym kontekście komunikację można zdefiniować jako wszystkie środki, za pomocą których między członkami grupy są przekazywane rozmaite informacje. dr hab. Jerzy Supernat

sieć ze wzajemnymi powiązaniami Anatomia grupy Typy struktury sieci komunikacyjnej koło łańcuch sieć ze wzajemnymi powiązaniami okrąg igrek dr hab. Jerzy Supernat

osiąga organizacyjne cele, które legły u podstaw jej utworzenia Anatomia grupy Efektywna grupa osiąga organizacyjne cele, które legły u podstaw jej utworzenia zaspokaja potrzeby członków grupy

Myślenie grupowe / Grupomyśl Anatomia grupy Myślenie grupowe / Grupomyśl Terminem groupthink, wprowadzonym przez angielskiego pisarza i publicystę politycznego George’a Orwella (1903-1950) w głośnej antyutopii Rok 1984, amerykański psycholog społeczny Irving L. Janis (1918-1990) nazywa intensywny nacisk grupy na jednomyślność i spójność, który powoduje u jej członków obniżenie sprawności intelektualnej, gorszą ocenę rzeczywistości i gorszy osąd moralny, a w efekcie wpływa negatywnie na jakość decyzji grupowej. dr hab. Jerzy Supernat

Doublethink means the power of holding two contradictory beliefs in one's mind simultaneously, and accepting both of them. George Orwell An excellent example of doublethink in modern society is the war on drugs. If you ask people their opinion on alcohol prohibition in the 1920s, most people would agree that it was a complete failure. People agree that it only caused more crime, it made gangsters rich, it corrupted politicians, and most importantly... it didn't keep people from drinking. Yet, we have almost the exact same situation today with war on drugs, yet most people think that our modern prohibition is a good idea... and more than that, they believe that anybody that thinks that the war on drugs isn't a good idea must be completely out of their minds. Newspeak Dictionary

Anatomia grupy Symptomy myślenia grupowego (grupomyśli) według I.L. Janisa: Illusion of invulnerability (złudzenie niezniszczalności) – Creates excessive optimism that encourages taking extreme risks. Collective rationalization (zbiorowa racjonalizacja) – Members discount warnings and do not reconsider their assumptions. Belief in inherent morality (wiara we własną moralność) – Members believe in the rightness of their cause and therefore ignore the ethical or moral consequences of their decisions. Stereotyped views of out-groups (stereotypowe postrzeganie grup zewnętrznych) – Negative views of ‘enemy’ make effective responses to conflict seem unnecessary. Direct pressure on dissenters (intensywny nacisk na dysydentów) – Members are under pressure not to express arguments against any of the group’s views. Self-censorship (samocenzura) – Doubts and deviations from the perceived group consensus are not expressed. Illusion of unanimity (złudzenie jednomyślności) – The majority view and judgments are assumed to be unanimous. Self-appointed ‘mindguards’ (tendencyjna selekcja informacji) – Members protect the group and the leader from information that is problematic or contradictory to the group’s cohesiveness, view, and/or decisions. dr hab. Jerzy Supernat

Anatomia grupy Myślenie grupowe – linki do interesujących materiałów w sieci (polecam w szczególności 1. i 3.). 1 2 3 dr hab. Jerzy Supernat

Myślenie grupowe a decyzja o wybuchu Powstania Warszawskiego Anatomia grupy Myślenie grupowe a decyzja o wybuchu Powstania Warszawskiego dr hab. Jerzy Supernat

Myśl końcowa There are basically two types of people. People who ac-complish things, and people who claim to have accom-plished things. The first group is less crowded. Mark Twain dr hab. Jerzy Supernat