Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Wybrane traktaty europejskie oraz instytucje UE

Plan lekcji Traktat z Maastricht Postanowienia Traktatu z Maastricht Traktat amsterdamski Postanowienia Traktatu amsterdamskiego Traktat Nicejski Filary Unii Europejskiej na podstawie Traktatu z Maastricht oraz Traktatu amsterdamskiego Rada Europejska i jej kompetencje Rada Unii Europejskiej i jej kompetencje Komisja Europejska i jej kompetencje Parlament Europejski i jego kompetencje Trybunał sprawiedliwości i jego kompetencje Wybrane organy pomocnicze Unii Europejskiej

Traktat z Maastricht Traktaty stanowią „prawo pierwotne” Unii Europejskiej, porównywalne z prawem konstytucyjnym na szczeblu krajowym. Traktaty definiują więc podstawowe elementy Unii, a w szczególności kompetencje stron systemu wspólnotowego, uczestniczących w procesie decyzyjnym, a także procedury legislacyjne oraz przyznane im uprawnienia. Traktaty jako takie stanowią przedmiot bezpośrednich negocjacji między rządami Państw Członkowskich, a następnie muszą być zatwierdzone zgodnie z procedurami przewidzianymi na szczeblu krajowym (głównie przez parlamenty krajowe lub na drodze referendum). Traktat z Maastricht: 1. Zmienił oficjalną nazwę EWG/WE na "Unia Europejska„, 2. Zawarł Unię Gospodarczą i Walutową, UGiW, 3. Traktat ustanowił Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Komitet Regionów, 4. Rozszerzył za kres głosowania kwalifikowaną większością, 5. Wprowadził procedurę współdecydowania, 6. Zwiększył wpływ Parlamentu Europejskiego poprzez, wtedy nową, procedurę współdecydowania.

Traktat z Maastricht Traktat o Unii Europejskiej został podpisany w holenderskim mieście – Maastricht, został on uwzględniony na szczycie przywódców 12 państw członkowskich w grudniu 1991 roku, a następnie podpisany w tym mieście 7 lutego 1992 roku. Wszedł w życie 1 listopada 1993 roku po ratyfikowaniu go przez parlamenty państw członkowskich. Stanowił on kolejną i najdalej idącą rewizję Traktatów rzymskich, bo wytyczył drogę do ustanowienia unii gospodarczej i walutowej najpóźniej do 1 stycznia 1999 roku oraz określił działania zmierzające do osiągnięcia unii politycznej (wspólna polityka zagraniczna i obronna). Ponadto przewidywał daleko idącą współpracę między państwami członkowskimi w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. W odrębnej grupie postanowień traktat ten rozszerzył lub doprecyzował kompetencje Wspólnoty w innych dziedzinach polityki i odpowiednio zmienił lub ustanowił uprawnienia różnych instytucji wspólnotowych.

Postanowienia Traktatu z Maastricht Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Maastricht struktura Unii Europejskiej miała się opierać na 3 filarach: wspólnej polityce ekonomicznej, polityce zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy policyjnej i sądowej (w sprawach karnych). POSTANOWIENIA wprowadził określenie „Unia Europejska”, zapowiedział wspólną walutę jako rezultat zobowiązania do osiągnięcia unii gospodarczej i walutowej. W tym celu został powołany w 1994 roku Europejski Instytut Walutowy, zmienił strukturę instytucjonalną i zasady jej funkcjonowania (relacje) poprzez: określenie zasady pomocniczości (subsydiarności), wprowadzenie obywatelstwa europejskiego (z zachowaniem obywatelstwa narodowego), które m.in. Gwarantuje swobodę przemieszczania się w państwach Unii, a poza ich granicami – korzystanie z opieki dyplomatycznej, ustanowienie nowych instytucji: Komitetu Regionów i Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, podniesienie rangi Trybunału Obrachunkowego do podstawowych instytucji Wspólnoty, ustanowienie procedury współdecydowania, określenie zakresu spraw objętych w Radzie UE kwalifikowaną większością głosów

Postanowienia Traktat z Maastricht - zwiększenie rangi Parlamentu Europejskiego (m.in. Współudział w powoływaniu Komisji, procedurze współdecydowania), pogłębił dotychczasową współpracę i poszerzył ją o nowe zadania (np. w zakresie ochrony środowiska), ustanowił Fundusz Spójności umożliwiający przepływ zasobów finansowych z bogatszych państw członkowskich do biedniejszych, ustanowił procedury współpracy w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa, m.in. przypisał rozpatrywanie kwestii związanych z obronnością w ramach Unii Zachodnioeuropejskiej, ustanowił procedury współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Flaga Holandii Flaga Maastricht

Traktat amsterdamski Już od chwili uzgodnienia treści Traktatu z Maastricht przewidziano konieczność dokonania w nim zmian uwzględniono je w 1997 roku w Amsterdamie na kolejnym szczycie UE. 2 października podpisano traktat amsterdamski, który wszedł w życie 1 maja 1999 roku po ratyfikowaniu go przez parlament Europejski i 15 państw członkowskich. Traktat ten wprowadził istotne zmiany, zwłaszcza przesunął pewne zagadnienia między filarami lub je uzupełnił. Sygnatariusze: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, RFN, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy.

Traktat amsterdamski Cele: - wzmocnienie federacyjnego charakteru UE, - zmiany instytucjonalne (wzmocnienie władzy Parlamentu Europejskiego, podejmowanie decyzji kwalifikowaną większością głosów, przewidziano powołanie przedstawiciela ds. polityki zagranicznej), zmiany w III filarze Unii (współpraca w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i wymiaru sprawiedliwości; wzmocnienie kompetencji Brukseli w zakresie polityki wizowej, migracyjnej i azylowej, - odpowiedzialność za swobodne przemieszczanie się osób w ramach UE, - wzmocnienie współpracy policji (Europol) i wymiaru sprawiedliwości.

Postanowienia Traktatu amsterdamskiego do I filaru zaliczono swobodny przepływ osób, udzielenie azylu, emigrację, przekraczanie granic zewnętrznych, współpracę sądów, a także uwzględniono treść Układu z Schengen o otwarciu granic wewnętrznych, do traktatu został włączony protokół w sprawie polityki społecznej jako obowiązujący powszechnie dotychczasowych oraz wszystkich przyszłych członków, do Traktatu dodano rozdział o zatrudnieniu, potwierdzono postanowienia dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa. Koordynowanie tych polityk powierzono sekretarzowi generalnemu Rady oraz przewodniczącemu Rady i przewodniczącemu Komisji, Parlament Europejski otrzymał prawo współdecydowania wraz z Radą w większości kwestii Prawodawstwa Unii,

Postanowienia Traktatu amsterdamskiego W Radzie Unii Europejskiej poszerzono zakres spraw, w których będzie się odbywać głosowanie większością głosów (badania naukowe, zatrudnienie, patologie społeczne, równość szans, zdrowie publiczne), podniesiono rangę przewodniczącego komisji – do jego powołania jest niezbędna aprobata Parlamentu Europejskiego, a jego zatwierdzenie będzie konieczne do powołania pozostałych członków Komisji, ustanowiono zasadę elastyczności, która umożliwia grupom państw członkowskich wykorzystywanie instytucji wspólnoty do bliższej współpracy w także w dziedzinach nieobjętych kompetencjami Unii. Traktat nie przesądził sprawy włączenia Unii Zachodnioeuropejskiej do Unii Europejskiej (sprzeciw Wielkiej Brytanii, Szwecji, Finlandii, Austrii i Irlandii) - przewidziano w nim możliwość podjęcia odrębnych programów integracyjnych przez ograniczoną liczbę krajów (przy założeniu, że zgodzą się na to wszyscy członkowie UE).

Traktat nicejski Traktat Nicejski został przyjęty 11 grudnia 2000 roku po najdłuższym jak dotąd szczycie europejskim. Państwa Członkowskie stanowczo broniły swoich interesów, co przyniosło wydłużone negocjacje oraz zaskakujące kompromisy, na przykład ważenie głosów w Radzie. Najbardziej istotne warunki Traktatu z Nicei dotyczą dostosowań instytucji UE, aby pomieścić rozszerzona UE 25, a później 27 lub 28 członków. W nie wiążącej deklaracji oraz wiążącym protokole, Traktat z Nicei definiuje sposób, w jaki będą funkcjonować główne instytucje UE, kiedy proces rozszerzenia zostanie zakończony. Traktat został podpisany 26 lutego 2001 i wszedł w życie 1 lutego 2003, po tym jak został najpierw odrzucony w Irlandii w czerwcu 2001, ale przyjęty w drugim referendum w październiku 2002. Na Szczycie w Nicei została przyjęta uroczyście Europejska Karta Praw Podstawowych w formie deklaracji politycznej.

Traktat nicejski W Traktacie nicejskim: ustalono nowe zasady reprezentacji państw w organach Unii Europejskiej, wzmocniono pozycję przewodniczącego Komisji Europejskiej, rozszerzono zakres stosowania głosowania większością kwalifikowaną w Radzie Unii Europejskiej i ustalono nowy system ważenia głosów, dokonano reformy sądownictwa. Z formalnego punktu widzenia Traktat z Nicei jest traktatem zmieniającym traktaty ustanawiające Unię Europejską i Wspólnotę Europejską. Stosownie do artykułu 48 Traktatu o Unii Europejskiej zmiana taka wymaga uprzedniego zwołania „Konferencji przedstawicieli państw członkowskich”. W tym przypadku funkcję taką spełniła Konferencja Międzyrządowa 2000 rozpoczęta 14 lutego 2000 r. a zakończona podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Nicei 7-11 grudnia 2000 r. Po podpisaniu, traktat wymaga ratyfikacji „przez wszystkie państwa członkowskie zgodnie z ich wymogami konstytucyjnymi”.

Filary Unii Europejskiej na podstawie Traktatu z Maastricht oraz Traktatu amsterdamskiego I FILAR Wspólnota Europejska (Unia Gospodarcza i Walutowa) Instytucje i procedury ustawodawcze (Parlament Europejski, Rada, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości), Unia gospodarcza i walutowa (wspólna waluta – euro, Europejski Bank Centralny odpowiedzialny za politykę monetarną), Wspólny rynek (otwarta gospodarka rynkowa oparta na wolnej konkurencji), Wspólna polityka: rolna, handlowa, transportowa, ochrony środowiska, Wspólna polityka azylowa, imigracyjna i wizowa, Obywatelstwo europejskie i ochrona praw obywatelskich, Polityka na rzecz ochrony konsumenta i zdrowia publicznego, Polityka solidarnościowa: regionalna (Fundusz Spójności), sprawy socjalne i wspomagania zatrudnienia, Sieci transeuropejskie.

Filary Unii Europejskiej na podstawie Traktatu z Maastricht oraz Traktatu amsterdamskiego II FILAR Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Konsultacje i ustalanie wspólnych stanowisk w sprawach: pokoju, praw człowieka, demokracji, pomocy publicznej krajom trzecim, Wspólne działania: w ramach OBWE, misje pokojowe i humanitarne, pomoc na rzecz krajów rozwijających się (APD), Europejska Polityka Sąsiedztwa, Europejski Obszar Gospodarczy, Obrona, Urząd Wysokiego Przedstawiciela UE ds. WPZiB.

Filary Unii Europejskiej na podstawie Traktatu z Maastricht oraz Traktatu amsterdamskiego III FILAR Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne Walka z rasizmem i ksenofobią, Walka z przestępczością zorganizowaną: terroryzmem, handlem ludźmi, narkobiznesem, handlem bronią, korupcją, Europejski Urząd Policji (Europol), Współpraca między władzami sądowymi państw członkowskich (Europejski Nakaz Aresztowania), Ujednolicenie norm prawa karnego materialnego.

Rada Europejska Rada Europejska (nie mylić z Radą Europy) to instytucja, której celem jest ułatwienie współpracy przywódcom państw członkowskich, ustalenie stanowisk tych państw w ważnych kwestiach politycznych. W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw i rządów, którym towarzyszą ministrowie spraw zagranicznych, a także przewodniczący Komisji Europejskiej. Od 1 maja 2004 roku spotykają się co najmniej 2 razy w roku w Brukseli, na tzw. szczytach europejskich. Rada wywodzi się od spotkań szefów rządów państw członkowskich, które odbywały się od początku lat 60. Dopiero w 1974 roku podjęto decyzję o ich instytucjonalizacji. Pierwsze spotkanie Rady odbyło się w 1975 roku w Dublinie. Rada jest instytucją nadrzędną wobec pozostałych organów UE. Jej działalność nie jest ściśle sformalizowana. Kompetencje Rady Europejskiej określa ogólne wytyczne polityki Unii Europejskiej, wyznacza kierunki rozwoju organizacji, koordynuje politykę zagraniczną państw członkowskich oraz zajmuje stanowisko wobec najważniejszych problemów światowych, podejmuje decyzje dotyczące przyjęcia nowych członków i stowarzyszenia.

Rada Unii Europejskiej Rada Unii Europejskiej jest podstawowym organem prawodawczym UE, jest także głównym organem decyzyjnym. Zasiadają w niej ministrowie reprezentujący interesy państw członkowskich. Skład Rady zmienia się w zależności od przedmiotu obrad. W Radzie Ogólnej zasiadają ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich, a w radach szczegółowych (sektorowych) – ministrowie odpowiedzialni za dany dział polityki (np. Rada Ministrów do spraw Gospodarki i Finansów – ECOFIN). Decyzje Rady zapadają w zależności od przyjętej procedury podejmowania decyzji w trzech trybach: jednomyślnie, większością kwalifikowaną, zwykłą większością głosów.

Rada Unii Europejskiej Decyzje są przeważnie podejmowane większością kwalifikowaną, a istniejący w niej system „ważenia głosów” ma zapewnić równowagę pomiędzy dużymi i małymi państwami członkowskimi. Ogólna liczba głosów w Radzie UE wynosi 345, w tym Polska dysponuje 27 głosami. Dla podjęcia decyzji kwalifikowaną większością głosów potrzeba co najmniej 258 głosów oddanych przez wszystkie państwa (gdy głosowanie odbywa się na wniosek KE) lub 258 głosów oddanych przez 2/3 państw (w pozostałych wypadkach). Głosowanie jednomyślne obowiązuje w sprawach najważniejszych, takich jak: przyjęcie nowych członków, modyfikacja traktatów, wprowadzenie w życie nowej wspólnej polityki. W sprawach typowo proceduralnych obowiązuje głosowanie zwykłą większością głosów, a każde państwo dysponuje wówczas jednym głosem.

Rada Unii Europejskiej Kompetencje: jako główny organ prawodawczy ma prawo podejmowania wszystkich rodzajów uchwał we wszystkich sprawach związanych z funkcjonowaniem UE (uprawnienie to jest w wielu wypadkach ograniczone przez inicjatywę uchwałodawczą Komisji), koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich, realizuje i kieruje politykę zagraniczną UE na podstawie wytycznych Rady Europejskiej oraz zawiera umowy międzynarodowe, bierze udział w uchwalaniu budżetu, mianuje członków innych organów Unii Europejskiej. Javier Solana przedstawiciel dyplomacji UE - Wysoki Przedstawiciel ds Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa

Komisja Europejska Komisja Europejska, a oficjalnie Komisja Wspólnot Europejskich, to organ o charakterze wykonawczym. Komisja ma charakter kolegialny, ponadnarodowy. Jest to instytucja niezależna, która reprezentuje wspólne interesy całej Unii. Jej siedziba to Bruksela, ale posiada ona swoje przedstawicielstwa również w innych miastach Unii. Komisja zajmuje się przede wszystkim przygotowywaniem nowych aktów prawa europejskiego, zarządzaniem budżetem, funduszami UE, proponowaniem kierunków polityki oraz reprezentowaniem całej wspólnoty na arenie międzynarodowej. Jest ona także odpowiedzialna za wykonanie decyzji Parlamentu i Rady. Komisja Europejska jest jakby formą rządu europejskiego. Każdego roku instytucja ta opracowuje Raport Generalny o działalności Unii Komisja Europejska Komisja liczy tyle członków, ile jest państw członkowskich. Komisarze są wyznaczani przez rządy poszczególnych państw, następnie ich kandydatury muszą być zatwierdzone przez Parlament Europejski.

Komisja Europejska Każdy z wybranych na pięcioletnią kadencję członków Komisji jest odpowiedzialny za określone działy i dziedziny. Kandydaci na Komisarzy najczęściej zajmowali w swoich krajach wysokie stanowiska urzędnicze. Jednak w momencie wyboru do Komisji stają się niezależni od swoich rządów i działają na rzecz interesu Unii Europejskiej. Przewodniczącym obecnej pięcioletniej kadencji Komisji Europejskiej jest Jose Manuel Barroso. Kompetencje: odpowiada za bieżącą politykę Unii, ma wyłączne prawo inicjatywy uchwałodawczej (opracowuje projekty aktów prawnych i przedkłada je Radzie UE i Parlamentowi), czuwa nad przestrzeganiem prawa wspólnotowego (traktatów) oraz wykonaniem budżetu. W wypadku gdy państwo nie wypełnia swoich zobowiązań, Komisja może je do tego zobligować, a nawet skierować sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, reprezentuje Unię wobec innych organizacji międzynarodowych i państw. Jose Manuel Barroso

Komisja Europejska Parlament Europejski pełni funkcję opiniodawczo – doradczą i kontrolną oraz reprezentuje obywateli Unii Europejskiej. Jest to instytucja, funkcjonująca od lat pięćdziesiątych XX wieku, reprezentująca interesy i wyrażająca demokratyczną wolę wszystkich obywateli Unii Europejskiej. Siedzibą Parlamentu Europejskiego są trzy miasta: Luksemburg, Strasburg i Bruksela. Bruksela to miejsce spotkań komisji parlamentarnych. W Strasburgu i Brukseli odbywają się sesje plenarne. Natomiast Luksemburg jest siedzibą Sekretariatu Generalnego Parlamentu Europejskiego. Najważniejsze zadania parlamentu to: przyjmowanie akt prawa europejskiego, sprawowanie nadzoru nad pozostałymi instytucjami UE, a także kontrola budżetu UE. Wybór posłów następuje w wyniku odbywających się od 1979 roku co pięć lat wyborów bezpośrednich. Głosować może każdy zarejestrowany jako wyborca obywatel Unii Europejskiej. Parlament Europejski

Komisja Europejska Posłowie zasiadają w Parlamencie Europejskim według przynależności do jednej z ogólnoeuropejskiej partii. Najwięcej miejsc posiada Europejska Partia Ludowa, natomiast najmniej niezrzeszeni. Obecna liczba członków zgromadzenia wynosi 785 osób z 27 państw. Przewodniczącym parlamentu jest Hans-Gert Pöttering. W ramach Parlamentu Europejskiego funkcjonuje 20 stałych komisji parlamentarnych. Liczba posłów w poszczególnych komisjach jest różna – od 25 do 55 osób. Ich członkowie wybierani są na okres 2,5 roku. Komisje wykonują podstawowe prace Parlamentu Europejskiego, a także mają bardzo duży wpływ na przygotowywanie decyzji dotyczących całej Unii Europejskiej. Kompetencje: uczestniczy w procesie tworzenia prawa unijnego, uczestniczy w uchwalaniu budżetu, pełni funkcje kontrolne przede wszystkim wobec Komisji Europejskiej, której może udzielić wotum nieufności, powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich. Hans-Gert Pöttering

Trybunał Sprawiedliwości Trybunał Sprawiedliwości to najwyższy organ sądowy Unii Europejskiej. W jego skład wchodzi 27 sędziów powoływanych na sześcioletnią kadencję oraz ośmiu rzeczników generalnych (adwokatów). Siedzibą Trybunału jest Luksemburg. Jego członkami są mianowani na sześcioletnią kadencję byli sędziowie najwyższych sądów krajowych lub wybitni adwokaci, którzy reprezentują poszczególne państwa członkowskie. Spośród sędziów Trybunału wybierany jest na okres trzech lat Prezydent. Ze względów praktycznych Trybunał odbywa swoje posiedzenia w liczbie 13 sędziów. Jest to tzw. Wielka Izba. Zdarzają się także posiedzenia, w których uczestniczy mniejsza liczba sędziów. Trybunał wspomaga również ośmiu rzeczników generalnych Do zadań tej instytucji UE należy: pilnowanie, aby prawo było przestrzegane w jednakowy sposób we wszystkich państwach członkowskich, aby wprowadzanie w życie Traktatów Wspólnotowych było zgodne z prawem, rozstrzyganie sporów prawnych, wydawanie opinii w sprawach umów międzynarodowych. Trybunał Sprawiedliwości

Wybrane organy pomocnicze Unii Europejskiej Komitet Ekonomiczno – Społeczny jest to organ doradczy reprezentujący związki zawodowe, pracodawców, rolników, konsumentów itp. Został on założony na mocy Traktatu Rzymskiego w 1957 roku. W skład Komitetu wchodzi 344 członków, proponowanych przez państwa członkowskie, a następnie mianowanych przez Radę Unii Europejskiej. Komitet wybiera na okres dwóch lat Prezydenta i Biuro. Poza tym członkowie Komitetu Eknomiczno - Społecznego tworzą trzy grupy: pracodawców (przedstawiciele prywatnych i publicznych sektorów przemysłowych, małe i średnie przedsiębiorstwa, izby handlowe), pracowników (wszyscy zatrudnieni) oraz różne inne grupy interesów (organizacje pozarządowe, rolnicze, konsumenckie, przedstawicieli wolnych zawodów). Zadaniem Komitetu jest opracowywanie opinii i raportów dla Komisji i Rady. Organ ten odgrywa także ważną rolę w procesie integracji, łącząc podczas wspólnej pracy różnorodne grupy zawodowe i zachęcając społeczeństwo Unii Europejskiej do większego angażowania się. Komitet Ekonomiczni - Społeczny

Wybrane organy pomocnicze Unii Europejskiej Komitet Regionów jest organem doradczym w zakresie prowadzonej przez UE polityki regionalnej. Powołano go na mocy Traktatu z Maastricht w wyniku intensyfikacji działań europejskich na rzecz „Europy Regionów”. Jego zadaniem jest reprezentowanie i ochrona interesów organizacji samorządowych na szczeblu regionalnym i lokalnym oraz wzmacnianie roli społeczeństwa obywatelskiego w krajach nienależących do Unii. Europejski Bank Centralny jest organem odpowiedzialnym za stabilność euro. Do jego kompetencji należy prowadzenie polityki pieniężnej Wspólnoty, ustalanie stóp procentowych, zarządzanie rezerwami walutowymi, emisja banknotów euro. Swoje cele Europejski Bank Centralny realizuje we współpracy z bankami narodowymi państw członkowskich, tworząc razem z nimi Europejski System Banków Centralnych. Wieżowiec Berlaymont w Brukseli, siedziba Komisji Europejskiej